Trainingsontwerp
Nadia de Koekkoek; 500668990
Faculteit Toepaste Psychologie
Trainingsontwerp Draaiboek
‘Mediacollege Amsterdam omgaan met leerlingen’
Student: Nadia de Koekkoek
Studentnummer: 500668990
Email: n.de.koekkoek@gmail.com
Vakcoördinator: Joyce Pauw
Vak: Trainingsontwerp
Opleiding: Toegepaste Psychologie
Instituut: Hogeschool van Amsterdam
Datum: 06-06-2018
, Trainingsontwerp
Nadia de Koekkoek; 500668990
INLEIDING
Het Mediacollege is een gedreven school met 200 leerlingen en 10 docenten. De werkwijze van deze school is dat de
leerlingen zelf veel invloed hebben op het geleerde en de vormgeving van de lessen. Het draaiboek van de training betreft
een training die zich zal richten op de docenten. De training heeft daarmee 10 deelnemers. Acht van deze docenten is al
langer werkzaam bij het Mediacollege. De overige twee zijn relatief kort in dienst. Naar aanleiding van de vraag van de
opdrachtgever, de opleidingsmanager, is dit draaiboek tot stand gekomen.
De training dient plaats te vinden in twee dagdelen van vier uur. De locatie van de training is in het schoolgebouw van het
Mediacollege, waar de docenten tevens werkzaam zijn. Het betreft een lesruimte voorzien van een computer, een beamer,
flapovers, tafels en stoelen.
HUIDIGE SITUATIE
Tijdens het evalueren van het laatst afgenomen studententevredenheidsonderzoek is gebleken dat de
studententevredenheidscijfers erg tegen vielen. De docenten zijn hier van geschrokken en willen graag leren wat ze kunnen
doen om te werken naar een positiever leerklimaat. De studenten voelen zich momenteel onvoldoende begrepen door de
leerkrachten. Ze hebben het idee dat ze negatief benaderd worden, niet serieus genomen worden en er geen aandacht
wordt besteed aan hun eventuele persoonlijke omstandigheden. De focus ligt meer op de dingen die slecht gaan, terwijl de
goede zaken niet worden benoemd. De docenten geven aan de andere kant aan dat de studenten onvoldoende gemotiveerd
zijn om te leren.
WENS VOOR DE TOEKOMST
Er dient een positief leerklimaat te ontstaan waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van de studenten. Er dient niet meer
alleen te worden gekeken naar de uiteindelijke prestaties en resultaten van de leerlingen, maar ook het proces hier naartoe
en hoe de kinderen zich tijdens dit proces ontwikkelen.
Daarbij is het belangrijk dat het contact tussen leerlingen en docenten positiever gaat verlopen. De nadruk dient niet te
liggen op wat er fout gaat, maar er zou meer gebruik gemaakt moeten worden van positieve bekrachtiging. Het is belangrijk
dat de leerlingen zich begrepen gaan voelen en er voldoende veiligheid in de klas heerst. Fouten maken mag, daar leer je
juist van. Maar ook persoonlijke omstandigheden moeten besproken kunnen worden. De docenten moeten begrijpen wat
het belang is van het tonen van begrip en het geven van erkenning.
Uiteindelijk moeten de docenten beter aan kunnen sluiten bij de behoefte en vragen van de leerlingen. Ze moeten betroken
zijn bij het leerproces van de studenten. Om de visie van de school na te leven, namelijk dat de leerlingen zelf invloed
hebben op het geleerde en de vormgeving hiervan, is het gewenst dat de docenten meer een coachende en begeleidende
rol gaan innemen in tegenstelling tot een bestraffende en/of leidinggevende rol.
Hoofddoel:
Er heerst een positief en veilig leerklimaat, waarbij de docent op een coachende wijze een betrokken houding aanneemt
bij de begeleiding van studenten en waar de nadruk ligt op de ontwikkeling van de studenten en wat hierbij goed gaat.
De docent is in staat op een oplossingsgerichte wijze te werk te gaan.
Subdoelen:
De docent weet hoe hij op een oplossingsgerichte wijze de communicatie aan kan gaan met de leerling. De docent weet
de zeven stappen van de zevenstappendans te benoemen en kan toelichten wat deze inhouden.
De docent snapt hoe hij/zij op een constructieve manier de leerling kan begeleiden en sturen.
De docent is in staat te horen wat de behoeften en wensen van de leerlingen zijn.
De docent weet en snapt het verschil tussen luisteren en horen.
De docent is in staat oplossingsgerichte vragen te stellen in een praktijksimulatie
De docent heeft inzicht in het nut van oplossings- en probleemgerichte vragen stellen en het effect dat deze twee
vormen kunnen hebben op de leerlingen.
De docent kan benoemen welke soorten oplossingsgerichte vragen er zijn en hoe deze gevormd zijn.
De docenten zijn in staat de leerlingen positief te bekrachtigen. Dit doen ze onder andere middels het geven van
complimenten en het toepassen van de feedbackregels.
De deelnemer snapt het verschil in effect van positieve vs. negatieve feedback en ziet het nut in van positieve
bekrachtiging/ feedback. Zij snapt welk effect dit kan hebben op de attitude van de leerling.
, Trainingsontwerp
Nadia de Koekkoek; 500668990
De docent weet wat positieve bekrachtiging inhoudt, wat de feedbackregels zijn en hoe dit kan worden toegepast in de
praktijk.
Dit betekend dat de docenten na het volgen van de training in staat zullen zijn om de leerlingen positief te bekrachtigen in
het onderwijs. Zij zullen de leerlingen kunnen complimenteren voor zowel behaalde resultaten als het proces hiernaartoe.
Daarnaast is het belangrijk dat de docenten leren hoe ze persoonlijk contact kunnen maken met de leerlingen, zodat de
leerlingen zich beter begrepen gaan voelen. Om dit te realiseren dienen de docenten vaardigheden en kennis hiertoe
aangereikt te krijgen. Welk gedrag kunnen zij vertonen om positiever met leerlingen om te gaan? Hoe geeft men
complimenten? Hoe kan men op een oplossingsgerichte wijze te werk gaan?
Door het realiseren van bovenstaande doelstellingen zal er ruimte ontstaan voor een positief leerklimaat waarbij de groep
zich veilig genoeg voelt om te leren en de fouten te maken die hierbij gepaard komen. Studenten zullen meer invloed krijgen
op hun leerproces en daarmee zal de autonomie van de leerlingen toenemen. Dit alles resulteert zich uiteindelijk in een
verbetering van de studententevredenheidscijfers van de studententevredenheidsonderzoeken.
AFSTEMMING DOELGROEP
De training is aangepast aan de doelgroep middels een afstemming die plaats heeft gevonden aan de hand van een
intakeformulier (Bijlage I). Hierin zijn vragen gesteld over de huidige kennis en ervaring van de deelnemers m.b.t. de
onderwerpen van de training en wat zij nog graag zouden willen leren. Ook wordt nagegaan hoe zij de samenwerking en
communicatie met zowel de leerlingen als docenten momenteel beoordelen. De vooropleidingen van de deelnemers is
overigens ook in acht genomen. Acht van de tien deelnemers is al langere tijd in dienst. Door het uitwisselen van
praktijkvoorbeelden wordt gebruik gemaakt van deze kennis en ervaring. Er wordt uitgegaan van een basiskennis vanuit de
pedagogische scholing.
ONDERWERPEN
Zoals genoemd is het hoofddoel van de training om een veilig en positief leerklimaat te ontwikkelen doormiddel van
positieve communicatie en omgang. De docent zal op een coachende wijze betrokken zijn bij de leerlingen en hen
begeleiden in hun leerproces. Om dit doel te realiseren zullen de volgende onderwerpen aan bod komen:
De introductie waarborgt de veiligheid door een positieve kennismakingsoefening en het aangeven dat informatie binnen de
trainingsmuren blijft. Dit draagt bij aan het leerproces (Dwyer, 2001). De training is gebaseerd op de gedachten en theorie
van oplossingsgericht werken. Tot heden werd veel focus gelegd op wat niet goed ging, voelde de leerlingen zich niet
gehoord of begrepen en was er geen positief leerklimaat. Middels deze training wordt aandacht geschonken aan methoden
en vaardigheden die de docenten kunnen inzetten om het doel van de training te bereiken, kort gezegd: het creëren van een
positief leerklimaat. Er dient voldoende tijd en aandacht te worden geschonken aan de introductie en theorie van
oplossingsgericht werken, zodat iedere deelnemer helder heeft wat de benadering inhoudt en hoe het kan bijdragen aan de
gewenste situatie.
De kennismaking biedt direct een introductie in oplossingsgericht denken. Namelijk in: positief benaderen en het geven van
complimenten. Hierdoor leren de deelnemers elkaar kennis in de setting van deze training en doordat zij elkaar direct
complimenteren, wordt het nut van positiviteit benadrukt. De flipovers kunnen meegenomen worden na de training, wat
bijdraagt aan de transfer. Daarna wordt de praktijkervaring van de deelnemers ingebracht. Door aandacht te besteden aan
situaties die voor de deelnemers actueel zijn, wordt het brein geactiveerd na te denken over de huidige praktijk. Dit
stimuleert de hersenen om de training te koppelen aan hun praktijkervaring. Vervolgens wordt een theoretisch model
behandeld waarmee de docenten kennis krijgen van methoden en vaardigheden om oplossingsgericht te werk te gaan. Een
drietal oefeningen zijn beschikbaar om de theorie extra te onderbouwen en de docenten een ervaring te geven met deze
theorie. Aangezien dit een lang onderdeel is, wordt hierna een energizer gedaan. Hiermee word de energie van de groep
opnieuw verhoogd, echter staat ook deze energizer in het teken van ‘oplossingsgericht werken’.
Door vervolgens direct een oefening te doen met referentiekaders wordt de deelnemers duidelijk dat een bericht wordt
vervormd door de perceptie van de ontvanger. Door deze gewaarwording zullen de deelnemers open staan zichzelf hierin te
ontwikkelen. Na het geven van de theorie wordt nog een oefening gedaan waarbij de deelnemers zullen ervaren dat
luisteren vele aspecten bedraagt. De oefening biedt de deelnemers inzicht en stelt hen in staat actief te luisteren in plaats
van alleen horen wat de ander te zeggen heeft. Het is belangrijk de docenten deze kennis en vaardigheid mee te geven,
omdat de leerlingen hebben aangegeven zich niet gehoord te voelen. Daarnaast hebben de docenten aangegeven te denken
dat de leerlingen simpelweg niet gemotiveerd zijn, maar door beter te luisteren kunnen zij wellicht tot de conclusie komen
dat er meer aan de hand is dan dat.
, Trainingsontwerp
Nadia de Koekkoek; 500668990
Vervolgens krijgen de deelnemers kennis over probleem- en oplossingsgerichte vragen, opgevolgd door een oefening om
deze kennis inzichtelijk te maken. Na het zien van de effecten van deze vormen zullen de docenten ook het nut snappen van
het stellen van oplossingsgerichte vragen. Met kennis over de verschillende soorten oplossingsgerichte vragen, worden zij
vervolgens uitgedaagd een praktijksituatie middels deze methode aan te kaarten. Hiermee leren zij de vaardigheid van het
stellen van oplossingsgerichte vragen. Na een pauze wordt feedback aangekaart. De studenten voelen zich vaak negatief
benaderd. Met deze oefening zullen de docenten zelf ervaren wat het directe effect is van negatieve vs. positieve feedback.
Hierna zullen zij onderbouwende theorie krijgen aangereikt. Ook een filmpje die nogmaals laat zien hoe negatieve feedback
effect kan hebben op een gesprek. Met een oefening wordt de koppeling naar de praktijk gemaakt en kunnen de
deelnemers oefenen met het geleerde. Tot slot wordt dit onderwerp afgerond met het geven van feedback aan de trainer.
Om de leermomenten te verzilveren wordt de groep aangespoord na te denken over al het geleerde van de training en dit
op te schrijven. Door het samenwerken en het vastleggen van het geleerden, wordt een brug geslagen naar de praktijk. Deze
flipover zullen zij vervolgens mee nemen, zodat dit hopelijk in de school wordt opgehangen en bijdraagt aan de transfer.
Door de gehele training is er gebruik gemaakt van een combinatie van theorie, oefening, reflectie en experimenten (kolb’s
cycle of experimental learning). Door verschillende beginstadia in de training op te nemen, wordt het leuk voor iedereen en
zal de kans op diep leren toenemen bij de deelnemers.
DRAAIBOEK
Hieronder is het trainingsprogramma weergegeven.
09.00 – 09.10 Inloop en introductie training
Doel
Deelnemers kennis laten maken met doel en verloop van training
Deelnemers introduceren vakgebied ‘Oplossingsgericht werken’
Heet iedereen welkom en dank voor de komst. Begin met een introductie van de training. Vertel dat de training gebaseerd is
op de gedachten en theorie van ‘oplossingsgericht werken’. Een vakgebied met de volgende motto: ‘Stoppen met doen wat
niet werkt en meer doen van wat wel werkt’. Het biedt een oplossingsgerichte kijk op situaties. Er wordt gedacht in
oplossingen, niet in problemen. De nadruk ligt op wat er goed gaat en besteed zo min mogelijk aandacht op wat er fout gaat.
(Cauffman & van Dijk, 2014). De oplossingsgerichte benadering besteed meer aandacht aan de oplossing en zoekt naar
competenties van de leerling, maakt deze zichtbaar en versterkt deze competenties (Kayser, 2010) Tijdens deze training
gaan de deelnemers leren wat ze anders kunnen doen om het gewenste gedrag bij de leerlingen in goede banen te leiden,
en om dus oplossingsgericht te werk te gaan. Zorg dat alle vragen over deze werkwijze beantwoord zijn. (zie Bijlage IX voor
theorie oplossingsgerichte benadering).
Een van de vaardigheden die van belang is binnen het vakgebied ‘oplossingsgericht werken’, is complimenten geven. Om
maar gelijk goed in de sfeer te komen en met een vrolijke noot deze training te starten, wil ik nu eerst een
kennismakingsoefening met jullie doen waar we elkaar gaan betrooien met complimenten!
09.10 – 09.40 Kennismakingsoefening
Doel
Veiligheid in de groep creëren
Een introductie aan ‘oplossingsgericht werken: complimenteren’
Materiaal
Flip-overs met de namen van de deelnemers (op de muur geplakt)
Markers (x aantal deelnemers)
Introductie en uitleg (5 min.)
Vertel aan de groep dat de oefening gebaseerd is op het focussen op het positieve, iets wat past binnen oplossingsgericht
werken. De deelnemers kennen elkaar al, dus daar is rekening mee gehouden.
Oefening (20 min.)
Op de muur hangen x-aantal-deelnemers flipovers en elke flipover behoort tot een deelnemer. Alle deelnemers moeten één
