H1. De gevolgen van trauma en rouw voor het kind en zijn gezin
1.1 Wanneer is er sprake van trauma bij een kind?
Kenmerken die onderscheidend zijn voor traumatische gebeurtenissen zijn onder andere: het gebeurt
plotseling of onverwacht, het schokkende karakter van de gebeurtenis, overlijden of bedreiging met
dood of verwonding en/of het subjectieve gevoel van hevige angst, ontzetting of hulpeloosheid.
Verscheidende factoren- zoals ontwikkelingsniveau, aangeboren of aangeleerde veerkracht en
beschikbare steun van buitenaf- kunnen mede bepalen welke kinderen problemen zullen krijgen en
welke niet.
De reactie van een kind op een traumatische gebeurtenis wordt mede bepaald door de leeftijd en het
ontwikkelingsniveau van het kind. Zo blijkt dat jonge kinderen, wanneer het gaat om een kortdurend
trauma, afhankelijker zijn van de reactie van de ouders op dat trauma dan oudere kinderen; als hun
ouders goed tegen dat trauma zijn opgewassen, krijgen jonge kinderen meestal geen ernstige of
langdurige traumasymptomen. Wel kan een voortdurend trauma dat al vroeg in het leven begint, het
ontwikkelingstraject van een kind in aanleg veel drastischer ombuigen dan een chronisch trauma dat
later in de adolescentie begint. Onder bepaalde traumatische omstandigheden kan een jongere leeftijd
dus een beschermend effect hebben, terwijl het onder andere omstandigheden misschien meer risico
met zich meebrengt.
Op dezelfde manier geldt dat de gevolgen van dezelfde stressor tussen het ene kind en het andere
aanzienlijk kunnen verschillen, afhankelijk van de natuurlijke veerkracht en de aangeleerde coping-
mechanismen van het kind en zijn externe bronnen van fysieke, emotionele en sociale steun. Hoe het
trauma wordt ervaren hangt dus niet alleen af van de mate waarin het kind met een traumatische
gebeurtenis wordt geconfronteerd, maar ook van de reactie van het individuele kind op die
gebeurtenis.
Deze variatie in reactie treedt voor een deel op omdat ieder kind een unieke manier heeft om
traumatische gebeurtenissen te begrijpen, de zin van die gebeurtenissen te duiden in relatie tot
zichzelf, toegang te krijgen tot steun van familie en anderen, om te gaan met de psychische en
fysiologische spanningen die met die gebeurtenissen gepaard gaan en het gebeurde te integreren in
zijn bredere zelfbesef.
Het behandelmodel traumagerichte cognitieve gedragstherapie (TG-CGT), is ontwikkeld voor kinderen
die getraumatiseerd zijn. Met name kinderen die geen symptomen van PTSS, depressie of angst
vertonen, zullen waarschijnlijk niet alle onderdelen nodig hebben die onze behandelmethode bestrijkt.
Bij de behandeling van traumatische rouw (het verlies van een dierbare onder traumatische
omstandigheden) worden traumagerichte en rouwgerichte modules in een zodanige volgorde met
elkaar geïntegreerd dat het kind en de ouder aan het rouwproces kunnen beginnen zodra de
traumasymptomen zijn afgenomen. Kinderen die naast hun traumasymptomen ook op verscheidende
andere gebieden ernstige vormen van disfunctioneren vertonen, hebben mogelijk ook andere soorten
interventies of strategieën nodig om een nieuw evenwicht te vinden. Tot slot zijn er nog situaties
waarin kinderen gebeurtenissen meemaken die bijzonder veel spanningen oproepen, maar waarin ze
zich toch goed kunnen aanpassen met de hulp en begeleiding van hun verzorgers of anderen uit hun
omgeving.
1.2 Wat zijn traumasymptomen?
Met de term traumasymptomen worden de cognitieve, lichamelijke, emotionele en/of
gedragsproblemen die direct verband houden met een traumatische gebeurtenis bedoeld. Kinderen
met traumasymptomen kunnen een diepgaande verandering ondergaan in de wijze waarop zij
zichzelf, de wereld en/of andere mensen zien nadat ze met een of meer traumatische gebeurtenissen
geconfronteerd zijn geweest. Er zijn steeds meer aanwijzingen dat veel van deze kinderen ook
psychobiologische veranderingen doormaken die mogelijk bijdragen aan het ontstaan en in stand
houden van deze psychologische symptomen. We hebben deze traumasymptomen in enkele
algemene categorieën verdeeld: affectief, gedragsmatig, cognitief, complexe PTSS en
psychobiologisch. Dit is een enigszins willekeurige indeling aangezien de probleemgebieden elkaar
overlappen en voortdurend op elkaar inwerken.
,