Samenvatting Milieu, gedrag en communicatie
Overheidscommunicatie
Hoofdstuk 1: Communicatie en beïnvloeding
1.1 De overheid en beïnvloedende communicatie
Overheid probeert invloed uit te oefenen op het gedrag van burgers en communicatie speelt hierbij een rol.
1.2 Waarover en waarom communiceren?
Waarom zou een overheid communiceren met burgers en organisaties?
Afremmen van ongewenst gedrag
Stimuleren van wenselijk gedrag
Bekendmaken van nieuwe regelgeving, plannen of mogelijkheden
Economische overwegingen
1.3 Communicatie en andere beïnvloedingsmiddelen van de overheid: voordelen en mogelijkheden van
communicatie
Er zijn ook andere vormen om gedrag te veranderen, zoals straf of financiële prikkels.
Design thinking een ontwikkeling waarbij het stimuleren en uiteindelijk beïnvloeden van gedrag van belang is. Er
zijn verschillende betrokken partijen die samenwerken en oplossingen zoeken voor de maatschappelijke problemen
en het veranderen van gedrag. Dit heeft voordelen:
Door de interactie met verschillende partijen ontstaat begrip van en voor elkaars uitgangspunten
Direct inzicht in de obstakels, onmogelijkheden en mogelijkheden versnelt de trefzekerheid van
oplossingen
Draagvlak creëren bij realisatie gewezen opdat meerdere partijen zijn betrokken
Minder elementen in de uitvoering waar de achterban van de betrokken partijen tegen te hoop loopt.
Bij de beïnvloedingsmiddelen speelt communicatie een ondersteunende rol. De gedragsbeïnvloedende
communicatie communicatie waarin interventies zijn opgenomen die gebaseerd zijn op
sociaalwetenschappelijke inzichten over de beïnvloeding van gedrag, kennis en attitudes kunnen ook zelfstandig
werken. Voordelen:
Effecten zijn duurzamer
Voordeliger dan andere technieken minder handhaving en zo minder kosten
1.4 Beïnvloedende overheidscommunicatie onder vuur
De campagnes die de overheid heeft voorgebracht zijn in de loop van de jaren onder twijfel gebracht en
gedeeltelijk steeds meer afgeschaft. Voornamelijk veel campagnes met als doel kennis bijbrengen, maar nu ook
meer gedragsverandering en ook meer positieve geluiden.
1.5 Ethiek en gedragsbeïnvloeding
Een andere discussie is ontstaan over of de overheid beïnvloeding mag gebruiken en gebruik kan maken van
nudging. Principiële reden waarom het niet zo mogen is dat de overheid niet zou mogen of moeten ingrijpen in de
autonomie van mensen. Echter helpt nudgen wel vaak en vinden mensen het niet vervelend om gestuurd te
worden naar betere keuzen.
Nudges helpen om de balans te herstellen tussen het automatisch gedrag en bewust gedrag dat meer op
weloverwogen keuzes gebaseerd is. Mensen kunnen hun eigen vermogens soms verkeerd inschatten. De overheid
zou er wel gebruik van mogen maken, want mensen kunnen zich onttrekken aan deze nudges en het zou gewenst
gedrag kunnen stimuleren.
1
,Wel zou niet iedereen er door beïnvloed worden, voornamelijk mensen met een patroon en zou het misbruikt
kunnen worden.
De grote vraag is hoe de maatschappij wil dat de nudges gebruikt worden en hoe het gecontroleerd wordt. Er moet
democratisch draagvlak voor zijn.
Hoofdstuk 2: Mythen en misverstanden in overheidscommunicatie
In dit hoofdstuk mythen en misverstanden die een obstakel vormen op weg naar effectieve communicatie.
2.1 ‘Massamedia campagnes leiden tot gedragsverandering bij grote aantallen mensen’
Massamediale campagnes in standalone-versie zijn slechts in beperkte mate in staat gedrag te veranderen
Advertising zoals vaak wordt gedacht gedrag te kunnen veranderen, zou in een beperkte mate in staat zijn een
verandering van houding en gedrag te veroorzaken. De campagnes bevestigen voornamelijk bestaand gedrag.
Reclame wordt gebruikt voor iets nieuws of de bevestiging van en herinnering aan eenmaal gemaakte keuzes voor
een merk of product. Onderzoek van Ehrenberg bleek dat advertising een weak force is die consumenten alleen
een duwtje geven maar geen radicale verandering van gedrag.
2.2 ‘Sterke argumenten overtuigen en leiden tot verandering van houding en gedrag’
Overtuiging door argumenten is alleen onder zeer strikte condities belangrijk
Gedrag via massamedia kan niet veranderd worden door argumenteren. Mensen krijgen elke dag veel informatie
op zich af en de verwerking van alle argumenten zou teveel cognitieve capaciteit kosten. Daarom worden er
selecties gemaakt, veelal onbewust. Alleen over zaken waar mensen veel over nadenken speelt overtuiging een
belangrijke rol, dus bij gepland gedrag.
2.3 ‘Massamedia zijn geschikt voor kennisoverdracht op de hele bevolking’
De effectiviteit van kennisoverdracht via massamedia is zeer beperkt bij lageropgeleiden
Kennisoverdracht is een belangrijk doel van de overheidscommunicatie. In praktijk blijkt dat massamedia niet altijd
een geschikte manier is om een boodschap over te brengen. Naarmate het opleidingsniveau afneemt, zijn mensen
ook moeilijker te bereiken via massamedia.
Mensen selecteren veel wat ze te zien krijgen en alleen de mensen waarvan de onderwerpen belangrijk zijn pikken
het op en prikt het door de ‘protective belt’ heen. Hierdoor ontstaat een kenniskloof kennisoverdracht via
massamedia sorteert het effect vooral bij hogeropgeleiden en bij lageropgeleiden is er een noemenswaardige
kennistoename. De hogeropgeleiden weten steeds meer, maar de lageropgeleiden houden absoluut hetzelfde
kennisniveau maar neemt relatief gezien dus af. Vaak wil de overheid juist de lageropgeleiden bereiken. De
begrijpelijkheid van de boodschap speelt hierbij geen rol alleen de zichtbaarheid.
2.4 ‘Met social media bereik je tegenwoordig iedereen’
Ook social media bieden voor overheidscommunicatie beperkte mogelijkheden om lageropgeleiden te bereiken
Veel mensen zijn bereikbaar maar die informatie kan niet altijd grote groepen mensen beïnvloeden.
2.5 ‘Met gekochte mediaruimte kun je een onderwerp op de agenda zetten’
Vooral redactionele aandacht zorgt voor agendasetting; invloed van gekochte mediaruimte lijkt een illusie
De media kunnen een onderwerp tot publiek onderwerp van gesprek maken. De redactionele aandacht zorgt
ervoor dat de media het publiek gedeeltelijk kan sturen; het beïnvloed waar de mensen over denken en praten
agendasetting functie. Het bepaalt echter niet hoe mensen over iets denken.
Campagnes hebben deze functie niet en voor de fase van agendasetting zou het misschien wel twee of drie jaar
kunnen duren en daarna pas leidt tot verandering van gedrag en houding. Alleen campagnes die controversieel zijn
of op het juiste moment een maatschappelijk gevoelig onderwerp aansnijden zouden het kunnen hebben.
2
, 2.6 ‘Inspraak- en informatiebijeenkomsten zijn effectieve manieren om burgers te betrekken’
Groepsprocessen tijdens bijeenkomsten zorgen gemakkelijk voor escalatie en belemmeren democratische
besluitvorming
Bijeenkomsten voor een plan daadwerkelijk wordt uitgevoerd kan positief zijn, maar het kan ook zorgen voor
negatieve gevolgen. Het is moeilijk te beheersen en dominante sprekers zullen de toon bepalen. Een project kan
dan niet meer worden uitgevoerd of sterk aangepast of wel worden doorgevoerd met de verstoring van relaties
met burgers van dien.
Er is dan sprake van groepspolarisatie (de mening in een groep is extremer dan de mening van de individuele
groepsleden) en false consensus (enkele figuren domineren de bijeenkomst en de meerderheid zwijgt, maar
betekent niet dat zij het er mee eens zijn).
Als op basis van de bijeenkomst een besluit wordt genomen kan dat leiden tot verkeerde aanpakken.
2.7 ‘Keuze voor massamediale campagne komt tot stand op basis van kennis over effectiviteit’
Te veel kapiteins op het schip bij de ontwikkeling van overheidscampagnes: opportunistische motieven belangrijker
dan effectiviteit campagne
Massamediale overheidscampagnes zijn niet zo effectief en interpersoonlijke communicatie zou beter kunnen
werken. Vooral als te veel partijen een sterke invloed hebben op de totstandkoming.
2.8 ‘Hoe creatiever, hoe beter’
In het geval van overheidscommunicatie staat een creatieve verpakking het verwerken van de boodschap in de weg
Bij overheidscommunicatie is een creatieve of orginele manier van een boodschap vertellen niet de goede manier.
Vaak heeft het niet het gewenste effect, maar kan het leiden tot contraproductief gedrag. Mensen herinneren zich
vaak de uiting maar niet de boodschap.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper manoukvl. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.