Voorbereiding les 1 – H2 en H3 artikel Linders
De druk op de zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid is de afgelopen veertig
jaar toegenomen. Dit houdt in dat eenieder met een ondersteuningsbehoefte of
zorgvraag een steentje bij dient te dragen. Ook ontstond er het proces van
extramuralisering.
- Extramuralisering: de beweging om buiten de muren van de instelling en in de
eigen omgeving zorg en ondersteuning te bieden aan ouderen, zieken en mensen
met een lichamelijke, psychische of verstandelijke beperking.
Het bereiken van een grotere maatschappelijke participatie en integratie van
mensen met beperkingen was het belangrijkste doel van de extramuralisatie.
Het doel van een sociaal werker is om een bijdragen te leveren aan de kwaliteit van leven
van individuen en groepen. Dit doen ze door middel van het bevorderen van participatie,
zelfredzaamheid, eigen kracht en eigen regie.
- Wat kun je zelf? Wat kan het netwerk doen? Wat kan een ander doen? Dit zijn
allemaal vragen die kunnen worden gesteld om een beeld te krijgen van de cliënt.
Echter, is er ook een keerzijde aan de participatiesamenleving. De
participatiesamenleving impliceert dat mensen persoonlijk verantwoordelijk zijn voor het
eigen welzijn en de gezondheid en dat deze idealen voor iedereen even haalbaar zijn. Bij
deze manier van samenleven wordt er verondersteld dat iedereen ook daadwerkelijk kan
participeren. Uit de praktijk blijkt dit niet het geval te zijn.
Wanneer de complexiteit van individuen tegen zit (bv. scheiding, overlijden, ziekte) kan
het gebeuren dat de persoon in kwestie hiervoor geen mentale ruimte heeft. Op dat
moment spreekt de /Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) van een
redzaamheid paradox.
- Redzaamheid paradox: de grote nadruk op eigen kracht, eigen regie en eigen
verantwoordelijkheid verkleint juist de zelfredzaamheid van mensen, wat de
vraagverlegenheid van mensen kan vergroten. Dit kan leiden tot de uitkomst dat
mensen juist minder zelfredzaam worden.
- Vraagverlegenheid: de boodschap enkel om hulp te vragen wanneer het echt
nodig is. De hulpvraag wordt dus uitgesteld met als risico dat de situatie verergert.
Mensen willen tegenwoordig veel meer invloed hebben op beleid rondom de zorg en
welzijn. De burger- en cliëntenparticipatie is de afgelopen jaren dan ook sterk ontwikkeld.
Veerkracht betreft het vermogen van mensen en gemeenschappen om met
veranderingen om te gaan en het vermogen om daarbij gebruik te maken van externe
psychologische, sociale, culturele en fysieke hulpbronnen. Veerkracht is een concept dat
toepasbaar is op bredere ‘ecologische systemen’ zoals gezinnen, groepen,
gemeenschappen, organisaties, gemeenten of de landelijke overheid.
- Veerkracht kan ook wel gezien worden als het mobiliseren van informele
hulpbronnen in eigen omgeving, zoals sociale steun van familie of de kracht van
zelforganisatie
Echter, kunnen hulpbehoevende een verlies van autonomie en zelfredzaamheid ervaren.
Dit kan mensen ervan weerhouden om terug te vallen op het informele netwerk. De
informele bronnen dienen te worden beschouwd als een belangrijke en onmisbare waarde
en niet als aanvulling op formele zorg en steun.
- Autonomie gaat niet per se over het zelf doen, maar vooral over greep krijgen op
het eigen leven.
- Hierdoor staat empowerment in relatie met sociale cohesie: de verbindende kracht
is essentieel.
Voorbereiding les 2 – H1 en H3 artikel Boumans
Empowerment is een algemene aanduiding van ‘versterking’ en kan op verschillende
componenten toepasbaar zijn. Het kan gezien worden als een groei- of
, Aantekeningen artikelen
Empowerment en Veerkracht
veranderingsproces waarin alle elementen (controle herwinnen, participatie,
bewustwording, verandering, etc) een plaats krijgen.
- Community empowerment is een vorm van empowerment die gericht is op het
opheffen van powerlessness en het bevorderen van emancipatie en ontplooiing.
Een voorbeeld hiervan is het opkomen voor de burgerrechtenbeweging en
vrouwenbeweging in de jaren zestig.
Verschillende denkers hebben een andere maar wel gelijkwaardige definitie gebonden
aan het begrip empowerment. Zie hieronder een overzicht van verschillende definities:
Page & Czuba – 1999 Empowerment is een multidimensionaal sociaal proces dat mensen
helpt controle te krijgen over hun eigen leven. Het is een proces dat
mensen stimuleert hun krachten te gebruiken in hun eigen leven, in
hun gemeenschappen en in hun samenleving, door in actie te komen
aangaande zaken die ze als belangrijk definiëren.
Perkins & Empowerment is een construct dat individuele krachten en
Zimmerman – 1995 competenties verbindt met natuurlijke hulpsystemen en met proactief
gedrag ten aanzien van het sociaal beleid en sociale veranderingen.
McWhirther – 2001 Empowerment is het vermogen om constructief om te gaan met de
krachten die coping ondermijnen en belemmeren; het is de
verwezenlijking van een mate van controle over je lot.
Tengland – 2008 Empowerment als doel is het verwerven van controle over de
determinanten van iemands kwaliteit van leven. Empowerment als
proces is het creëren van een professionele relatie waarbij de cliënt of
de gemeenschap de controle neemt over een veranderingsproces,
waarbij zowel de doelstellingen van dit proces als de middelen die
worden gebruikt, door hen wordt bepaald.
Rappaport – 1995 Empowerment wordt gedefinieerd als een intentioneel, doorlopend
proces vanuit de lokale gemeenschap, waarbij wederzijds respect,
kritische reflectie, zorgzaamheid en groepsparticipatie plaatsvindt,
waardoor de mensen die zich in een ongelijke positie bevinden, meer
toegang tot en controle over deze middelen krijgen.
Van Regenmortel - Empowerment is een proces van versterking waarbij individuen,
2009 organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en
hun omgeving en dit bereiken via het verwerven van controle, het
aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van
participatie.
Empowerment wordt tegenwoordig dus niet enkel in verband gebracht met de versterking
en emancipatie van achtergestelde groepen, maar wordt ook erkend als een strategie om
de eigen mogelijkheden en zelfredzaamheid te versterken.
Zimmermans onderscheid empowerment in drie lagen; (1) gemeenschapsniveau, (2)
organisatieniveau, en (3) individueel niveau.
- Gemeenschap - macro: verwijst naar de samenleving en het sociale beleid, dat
structurele mechanismen van sociale uitsluiting bestrijdt en zich richt op
maatschappelijke deelname van iedereen (participatie en sociale inclusie).
- Organisatie – meso: verwijst naar het vergroten van inspraak en
beslissingsmacht van mensen binnen die organisatie.
- Individueel – micro: verwijst naar het geloof in de eigen capaciteiten en krachten
van het individu om zijn omgeving te beïnvloeden en aldus zijn leven vorm te
geven. Ook wel bekend als psychologische empowerment en kan worden
ingedeeld in drie lagen:
1. Intrapersoonlijke of zelfbelevingscomponent: verwijst naar eigen
vaardigheden en mogelijkheden en vertrouwen en wil om persoonlijke situaties
te beïnvloeden.
2. Interpersoonlijke of interactionele component: refereert aan kritisch
bewustzijn van maatschappelijke mogelijkheden, normen, middelen,
vaardigheden en mobiliseren.
3. Gedragscomponent: betrekking bij gemeenschap, participatie sociale
verbanden, constructief gedrag in omgang met nieuwe situaties en maken van
keuzes.
1
