Opgroeien in het hedendaagse gezin
Hoofdstuk 1: Inleiding; wat is gezinspedagogiek?
1.1 Inleiding
Ouders hebben sterk het gevoel dat zijn verantwoordelijk zijn voor de
uitkomsten van hun opvoeding; het gezin wordt immers van sinds oud
gezien als de ‘hoeksteen van de samenleving’.
Er is veel discussie geweest over de rol van het gezin in de opvoeding.
- Edward Shorter (1975) = het traditionele gezinsleven is als norm en
ideaal verdwenen en stichtte een nieuw onderzoeksdicipline; de
gezinsgeschiedenis.
Traditioneel gezin:
- Bestaat uit een vader, moeder en enkele kinderen.
Moderne gezin:
- Relatief minder stabiliteit het in stand blijven van partnerrelaties
is niet langer vanzelfsprekend.
- Toenemende individualiteit
Invloed nurture vs. Nature:
- Gedragsgenetica = nature
o ‘Antipedagogen’ betogen ook dat de invloed van de omgeving
zeer beperkt is.
- Omgevingsdenkers = nurture, invloed opvoeding
Hoewel de invloed van genetische aanleg belangrijk is, is opvoeding nodig
voor de ontwikkeling van kinderen, of men nu uitgaan van de noodzaak
van opvoeding voor ontwikkeling van kinderen of juist uitgaat van een
noodzaak voor het vormgeven van wat in aanleg al aanwezig is.
1.2 Pedagogiek als aparte discipline
Ideeën over de opvoeding van kinderen zijn zo oud als de beschaving.
Het ontstaan van de pedagogiek als ‘aparte discipline’ is pas 100 jaar
geleden, het is een indirect gevolg van de ‘ontdekking van het kind’
door het werk van Rousseau, die als 1e de eigenheid van het kind
benadrukte.
Vanuit het gedachtegoed van Rousseau ontstond er aan het eind van de
19e eeuw een reformbeweging, vooral in het onderwijs, waarin het gericht
zijn op het kind en de uniciteit van het kind veel terugkwamen.
Ontstaan pedagogiek = behoefte om de ontwikkeling van kinderen te
begrijpen en hen te begeleiden tot goed functionerende volwassenen.
- Praktisch werkveld = bieden van advies, behandeling of begeleiding
bij problematische opvoedings- onderwijssituaties etc.
- Wetenschappelijke context = bestuderen, observatie, veelal met het
oog op verbetering van de praktijk.
,Martinus Langeveld definieerde pedagogiek als ‘een wetenschap, welke
haar object niet slechts wilt kennen om het te weten, maar hoe iemand
behandeld moet worden’?
Ontstaan van pedagogiek in Nederland gaat een beetje samen met de
ontwikkeling van de psychologie en psychiatrie, die zijn ontstaan in de 19e
eeuw. Er kwam toenemende aandacht voor psychische problemen,
oorzaak werd vooral nog gezocht in lichamelijke aandoeningen.
20e eeuw:
- Omslag in het denken over de oorsprong en ontwikkeling van
psychische problemen.
- Men ging er niet langer van uit dat de deze problemen in de aanleg
aanwezig was, maar ging ook nadenken over een ongunstig
leefmilieu (armoede, slechte woonomstandigheden etc.) een
negatieve invloed had op geestesziektes.
o Mishandeling door ouders grootste oorzaak psychische
problemen en problematisch gedrag.
De nadruk werd gelegd op preventie van de problemen.
Internationaal kwamen er stromingen en bewegingen, zoals de dynamisch
psychologie.
- Sigmund Freuds psychoanalyse en Alfred Adlers
Individualpsychologie hebben bijgedragen.
o ‘medicalisering’ van de opvoeding’, invloed van de
‘moralisten’ namen af.
o ‘neurotisering’ van de opvoeding’, oorsprong van
gedragsproblemen liggen in de verstoorde relatie tussen
moeder en kind.
De mental hygiene movement, sociale beweging die verbetering van de
zorg voor krankzinnigen en de preventie van geestesziekten ten doel had.
- Oprichting MOB (Medisch Opvoedkundig Bureau) = kliniek voor
‘moeilijke’ kinderen.
o Geïnspireerd door de psychoanalyse was de algemene
overtuiging binnen deze klinieken dat psychische problemen
voortkwamen uit de wisselwerking tussen ouders en kind en
dat sociale omstandigheden hier grote invloed op hadden.
Heilpadagogik = richtte op genezing van psychische defecten via
opvoedingsmaatregelen.
Philip Kohnstamm = meest invloedrijkste pedagoog uit 20e eeuw. Stelde in
zijn oratie uit 1919; ‘De pedagogiek zal philosophisch zijn of ze zal niet
zijn.’
- Stelde dat de basis voor pedagogiek werd gevormd door
fundamentele levensbeschouwelijke waarden.
Orthopedagogiek werd al snel het grootste specialisme binnen de
pedagogiek. Hierdoor kreeg pedagogiek een meer klinisch karakter en
verschoof naar een praktijkgerichte wetenschap, met een sterke nadruk
op observaties, tests en experimenten.
,Het ontwikkelde zich tot een empirisch-analytische wetenschap en
normatieve wetenschap.
, 1.3 Deelgebieden binnen de hedendaagse pedagogiek
De moderne pedagogiek bestudeerd de opvoeding en ontwikkeling van
alle kinderen en jongeren, en van volwassenen in een
afhankelijkheidsrelatie.
Gezinspedagogiek = ‘normale’ ontwikkeling van kinderen in
verschillende opvoedingscontexten, niet alleen binnen maar ook buiten
het gezin.
Omdat ‘het gezin’ door de tijd heen sterk veranderd, is het belangrijk om
de invloed hiervan op de ontwikkeling van de kinderen te onderzoeken.
Orthopedagogiek = gericht op opvoeding in problematische situaties
(fysieke/verstandelijke beperking, leerproblemen, jeugdhulp etc.).
- Doel = optimaliseren van opvoeding, voor het kind/volwassenen en
voor de opvoeder.
- ‘Orthopedagogiek richt zich op de beschrijving van de aard en de
achtergronden van problemen bij het opvoeden met het oog op
onderkenning, behandeling en preventie.’
Neuropedagogiek = focus op de neurologische basis in het verklaren
van opvoedingsproblemen, leerstoornissen en gedrags- en
ontwikkelingsproblemen.
1.4 Theoretisch kader
Bronfenbrenner model = in dit model staan alle belangrijke partijen en
zaken rondom het kind die invloed hebben op de ontwikkeling. Hij maakte
onderscheid tussen verschillende ecologische systemen:
1. Microsysteem
2. Mesosysteem
3. Exosysteem
4. Macrosysteem
5. Chronosysteem
https://www.studeersnel.nl/nl/document/erasmus-universiteit-rotterdam/
opvoedvraagstukken/31-probleem-6-samenvatting-opgroeien-in-het-
hedendaagse-gezin/77403733?origin=book-page
Het model van Belsky (1984)
Hij gebruikte het model van Bronfenbrenner om een vergelijkbaar model
te ontwikkelen.
→ Sociaal-contextueel procesmodel van opvoeding: opvoeding is een
tweerichtingsverkeer, omdat er wederzijdse beïnvloeding is tussen de
opvoeder en kind. Kenmerken van het kind, zoals intelligentie en
temperament beïnvloeden zowel de ontwikkeling van het kind zelf, als de
opvoedingshandeling van de ouders.
→ Hij onderscheidt verschillende factoren die invloed hebben op het
gedrag van de ouders. Zoals ervaringen uit eigen kindertijd van de ouders,
de ontwikkeling van de persoonlijkheid, mate van sociale steun, kwaliteit
van de partnerrelatie en het werk (stress of steun) die invloed hebben op
hoe ouders handelen in de opvoeding/ vaardigheden die ze hebbe
