Volledige en uitgebreide samenvatting van het vak Diagnostiek + bijbehorende literatuur en oefenmateriaal. De hoorcolleges zijn duidelijk en uitgebreid meegenomen in de samenvatting met aanvullend delen van de verplichte literatuur. Daarnaast kun je bij ieder hoofdstuk oefenen met de stof uit de ho...
HOORCOLLEGE 5 – DIAGNOSTIEK BIJ PERSOONLIJKHEIDSPROBLEMATIEK ....................... 43
HOORCOLLEGE 6 – DIAGNOSTIEK BIJ EETSTOORNISSEN .................................................. 54
HOORCOLLEGE 7 – GEHECHTHEID: DIAGNOSTIEK BIJ VOLWASSENEN ............................. 70
Deze samenvatting dient voor het vak Diagnostiek (500806-M-6) aan Tilburg University
voor de master Klinische Psychologie (KP), collegejaar 2024-2025. De samenvatting
bestaat uit informatie uit de hoorcolleges en delen uit de bijbehorende literatuur
(boeken, artikelen en GGZ standaarden). Daarnaast heb ik linkjes bij ieder hoofdstuk
toegevoegd om de stof dat is besproken tijdens de hoorcolleges nog eens te herhalen
met behulp van kaartjes. Hopelijk heb je er iets aan ☺ Veel succes met leren!
1
,Hoorcollege 1 – Start & Theoretisch Kader
Algemene beschrijving van diagnostiek:
Diagnostiek kan worden gedefinieerd als een besluitvormingsproces waarin de
diagnosticus – in interactie met de cliënt/patiënt (bv psychiatrie)/onderzochte (bv
verdachte in forensische setting) – voortdurend hypothesen formuleert en test, gepaste
instrumenten selecteert en gegevens interpreteert, waarbij hij/zij/hen op dynamische
wijze informatie van verschillende bronnen (bv psychopathologie, behandelingen)
integreert om een advies uit te brengen
Aanvulling GGZ standaarden
• Het doel van diagnostiek is om klachten te ontrafelen en te duiden binnen de bio-
psycho-sociale context.
• Het resultaat van diagnostiek is een hypothese over de aard, het verloop en gevolgen
van psychische problemen in het dagelijks functioneren in relatie tot persoonlijke
factoren (bv kwetsbaarheden, weerbaarheden) en contextuele stressoren (bv
levensomstandigheden en gebeurtenissen).
Aanvulling boek
Bij diagnostiek analyseer je het gedag, gedachten en emoties van cliënten op een
systematische manier, gebaseerd op psychologische theorieën, om het verloop te
begrijpen en te voorspellen.
4 basisvraagcategorieën van diagnostiek:
1. Classificatievraag: categoriseren van symptomen in een bepaalde diagnose
2. Verklaring: zoeken naar oorzaken en mechanismen achter de symptomen
3. Voorspelling & indicatie: voorspellen van toekomstig verloop van klachten en
bepalen van juiste behandeling
4. Evaluatie: beoordelen van de effectiviteit van de interventie
Toepassing diagnostiek:
• Diagnostiek kent een brede toepassing. Zo kan er sprake zijn van diagnostisch
onderzoek binnen;
➢ Klinische GGZ setting (bv wanneer iemand stemmingsklachten ervaart)
➢ Forensische setting (bv wanneer de rechtbank een verklaring/advies zoekt over
het criminele gedrag van een verdachte)
➢ Kind en jeugdsetting (bv wanneer een kind op school tegen leerproblemen
aanloopt)
• Een diagnosticus wil begrijpen welke interne psychische processen en
omgevingsinvloeden ten grondslag liggen aan klachten/problemen van de cliënt,
patiënt of onderzochte (bv het systeem die de klachten mee in stand houden).
Empirische cyclus
Door gebrek aan een gouden standaard is het belangrijk om het beoordelingsproces zo
wetenschappelijk mogelijk op te zetten. Diagnostisch proces volgt daarom de
empirische cyclus. Deze bestaat uit 5 fasen:
1. Observatie: verzamelen van gegevens die relevant zijn om een beeld te krijgen van
de klachten en hulpvraag
2
,2. Inductie: bedenken wat er aan de hand kan zijn/wat ten grondslag ligt aan de
klachten: uitwerken van de opzet
3. Deductie: formuleren van hypotheses die je kunt toetsen om te kijken of het geen
wat je veronderstelt, ook het geval is.
4. Toetsing: hypothesen toetsen met behulp van instrumenten en het interpreteren van
resultaten
5. Evaluatie: evalueren van het proces waaruit een advies volgt
Aanvulling boek
In elke stap van de empirische cyclus worden de volgende fasen doorlopen:
1. Hypothesen formuleren
2. Formuleren van toetsbare voorspellingen op basis van deze hypothesen
3. Instrumenten kiezen voor het toetsen van de hypothesen
4. Het toetsingscriterium of de verwachte scores op de instrumenten
bepalen
5. Methoden en instrumenten afnemen en de resultaten scoren en
interpreteren
6. Evalueren en bevestigen of verwerpen van de hypothesen op basis van de
resultaten
Flowchart diagnostisch proces
Bij het doorlopen van de cyclus wordt gebruik gemaakt van een beoordelingsproces. Zo
is het allereerst van belang om te bepalen of de aanmelding binnen je expertisegebied
valt. Ook wordt er gekeken of het gaat om een acute situatie (is er bv sprake van
suïcidaliteit). Tot slot wordt er na de classificatie bepaald of het nuttig is om de oorzaken
en onderliggende factoren van de klachten te begrijpen.
3
, Aanvulling boek – Hoofdstuk 1 van Witteman et al. (2018)
1. Registratie en Verwijzing: De cliënt wordt geregistreerd en doorverwezen naar een
specialist, waarbij een eerste inschatting van de klachten wordt gemaakt.
2. Beoordeling van Aanmelding: De clinicus bepaalt of de aanmelding binnen zijn of haar
expertisegebied valt en of de klachten verder onderzocht moeten worden.
3. Klachten presenteren: De primaire klachten van de cliënt worden in kaart gebracht om een
eerste diagnostische hypothese op te stellen.
4. Beoordeling van Acute Situaties: De clinicus beoordeelt of er sprake is van een crisis die
onmiddellijke actie vereist, zoals bij suïcidaliteit.
5. Classificatie: De klachten van de cliënt worden in een diagnostisch kader geplaatst, zoals
een DSM-5-categorie, om richting te geven aan de behandeling.
6. Verklarende Analyse: Er wordt een diepere analyse uitgevoerd om de oorzaken van de
klachten te begrijpen, met behulp van hypothesevorming en -toetsing.
7. Voorspelling en Indicatie: De clinicus voorspelt het verwachte verloop van de klachten en
bepaalt de geschikte behandelinterventie.
8. Rapportage: De bevindingen worden systematisch gerapporteerd, inclusief conclusies en
aanbevelingen.
9. Evaluatie: De effectiviteit van de interventie wordt geëvalueerd en verdere stappen worden
besproken indien nodig.
Gebruikte methoden via diagnostisch proces
Binnen het diagnostisch proces wordt gebruik gemaakt van verschillende methoden om
het gedrag in kaart te brengen. Dit kan via:
• Observaties: meest gebruikte methoden; biedt unieke informatie. Kent
verschillende vormen:
Aanvulling boek – Hoofdstuk 1 van Witteman et al. (2018)
Vormen van gedragsobservatie:
➢ Zelfregistratie: cliënten observeren hun eigen gedrag en houden dit systematisch bij. Het
maakt observatie mogelijk van gedrag dat anderen niet kunnen waarnemen (interne
processen.) Nadeel: niet voor iedereen mogelijk en kwaliteit van observaties varieert
➢ Observaties door informanten: maakt observatie van externaliserend gedrag mogelijk
vanuit meerdere perspectieven. Nadeel: mensen zijn geneigd gedrag te interpreteren wat
kan leiden tot beoordelingsfouten. Voor internaliserende processen (zoals depressie of
angst) is het zinvoller om direct de cliënt te bevragen
➢ Observeren in natuurlijke context: maakt observatie van gedrag in dagelijkse situaties
mogelijk wat een realistisch beeld geeft. Nadeel: mensen veranderen vaak het gedrag als
ze weten dat ze worden geobserveerd. Is het minst gestructureerd.
➢ Experimenten: gedrag wordt volledig gestructureerd en gemonitord. Tussen een
experiment en natuurlijke observatie bestaan tussenmethoden, zoals observaties in een
ziekenhuis, psychiatrisch centrum of rollenspel.
Bij het observeren van gedrag kan onderscheid worden gemaakt in:
➢ Gestandaardiseerde observatie: maakt gebruik van beoordelingsschalen wat de kans
op beoordelingsfouten vermindert. Nadeel: niet voor elk type gedrag is een geschikte
beoordelingsschaal en vaak onvoldoende psychometrische ondersteuning (zoals
validiteit en betrouwbaarheid)
➢ Niet-gestandaardiseerde observatie: observatie zonder vaste structuur. Nadeel: risico
op beoordelingsfouten en actor-observer-effect (= neiging om gedrag van anderen aan
interne oorzaken te wijten en eigen gedrag aan externe factoren)
Er zijn twee manieren om gedrag te observeren:
➢ Tijdsampling: gedragingen worden geobserveerd binnen vastgestelde tijdsperiode
4
➢ Gebeurtenissampling: focus ligt op specifieke gedragingen en gebeurtenissen zelf. Is
het meest geschikt voor zeldzaam en/of problematisch gedrag
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fleurvangool. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,93. Je zit daarna nergens aan vast.
