Casus 3: Sarah vindt er niks meer aan
Algemene voorbereiding
1. Kennis over functionele rol van beloning en positieve emoties.
Beloning uit zich in de ervaring van positieve emoties. Positieve emoties (enthousiasme,
opgewektheid, ideeen) regelen de alledaagse gedragspatronen en stimuleert exploreren van de
omgeving en het leggen van contacten. Op lange termijn verkrijgen levende wezens zo personal
resources zoals kennis van de omgeving, nieuwe vaardigheden en een sociaal netwerk (Broaden-and-
build theory). Beloning leidt tot motivatie om iets vaker te gaan doen. Het beloningssysteem regelt de
motivatie om te eten, te drinken, voortplantingsgedrag en een goede stemming (positieve emoties)
met bijbehorende gedragsveranderingen. Beloning voor bepaald gedrag kan ook leiden tot patronen
die onwenselijk zijn zoals in het geval van drugs/alcohol gebruik (externe rewards). Een gebrek aan
beloningservaring kan leiden tot verminderde motivatie en daardoor tot andere (beperktere)
gedragspatronen (geen zin hebben, passiviteit). Volgens de broaden-and-build theory (Fredrickson)
heeft een vermindering van positieve emoties mogelijk grote gevolgen op langere termijn voor een
gezond gedragspatroon.
2. Kennis van hersencircuits (inclusief betrokken neurotransmitters), die beloning en motivatie
reguleren (focus op mesolimbische en frontale gebieden).
De laatste gemeenschappelijke route van bekrachtiging en beloning in de hersenen is de
mesolimbische dopamine pathway. Er wordt zelfs gedacht dat dit het ‘genotscentrum’ is van de
hersenen en dat dopamine de ‘genotsneurotransmitter’ is. Er zijn veel natuurlijke manieren om je
mesolimbische dopamine neuronen te stimuleren om dopamine uit te scheiden, variërend
van intellectuele prestaties tot atletische prestaties, van een goede symfonie genieten tot een
orgasme krijgen. Ze worden meestal ‘natuurlijke highs’ genoemd. De input voor de
mesolimbische pathway die deze natuurlijke highs mediëren zijn stoffen die vrijgemaakt worden
zoals endorfinen (gelijk aan morfine/heroïne), anandamide (gelijk aan marihuana), acetylcholine
(gelijk aan nicotine) en dopamine (gelijk aan cocaïne en amfetamine). De verschillende psychotrofe
drugs van verslaving hebben een gezamenlijke eindroute die de mesolimbische route stimuleren
om dopamine uit te scheiden, vaak op een manier die meer explosief is en genot oplevert dan wat
natuurlijk gebeurt. Deze drugs omzeilen de eigen neurotransmitters en stimuleren direct de
hersenreceptoren voor deze drugs, waardoor dopamine uitgescheiden wordt. Omdat het brein al
neurotransmitters gebruikt die lijken op drugs van verslaving, is het niet nodig dat je je beloning
natuurlijk verdiend, omdat je een veel intensere high kan krijgen in een korte tijd en op aanvraag dan
dat je kunt krijgen van een natuurlijke high in het natuurlijke hersensysteem. Echter, anders dan de
natuurlijke high, veroorzaakt een drugs- geïnduceerde beloning zodanige voeding van dopamine aan
de postsynaptische limbische dopamine receptoren dat ze furieus hunkeren naar nog meer drugs om
nog een keer dopamine vrij te maken wanneer de drugs stoppen met werken, wat leidt tot het
voortdurend bezig zijn met het zoeken naar drugs, waardoor een vicieuze cirkel van misbruik,
verslaving, afhankelijkheid en opname ontstaat.
1
,2
,Rewardsysteem = het beloningssysteem
De functie daarvan is dat het appetitieve stimuli signaleert. Je kunt genieten van dingen die fijn zijn.
Motivatie en verlangen, dat je gedreven bent om dingen te gaan doen die een beloning gaan
opleveren. Je leert dat een bepaalde activiteit samenhangt met plezier (=beloning). Je leert die
associatie, zodat je vervolgens sneller in dat gedrag terugvalt. Het is belangrijk dat we motivatie
hebben voor eten, drinken en voortplanting vanuit evalutionair opzicht. Maar ook het leren van
nieuwe skills, het opbouwen van een sociaal netwerk etc. Het is belangrijk dat we hier motivatie voor
hebben omdat dat ook belangrijk is bij ons functioneren.
Reward kun je in verschillende aspecten opdelen (dit zijn redelijk onafhankelijke systemen):
Proces Betekenis + regio Neurotransmitter
Learning Het leren wat reward/beloning is Dopamine
® ventraal tegmentale gebied (VTA)
Wanting Het willen krijgen van een reward = motivatie hebben om Dopamine
dingen op te zoeken die jou een beloning geven
® Nucleus accumbens (NAcc)
Liking De beloning leuk vinden Dopamine & opioiden
® shell van de nucleus accumbens
Analyse Verschillende zaken afwegen en beslissing maken
® prefrontale cortex (PFC)
1. Reactieve reward system (bottom-up) (= mesolimbisch)
Het reactieve bottom up systeem bestaat uit de nucleus accumbens, de VTA en de amygdala. Het heeft
een cue-functie, het signaleert plezier of pijn, en zodoende ook de motivatie om dit op te zoeken of te
vermijden.
Verslaafden gedragen zich impulsief, automatisch, en verplicht op signalen die leiden tot het zoeken
en innemen van meer drugs. Dat is de kracht van het reactieve beloningssysteem, met functies om de
onmiddellijke vooruitzichten van ofwel pijn ofwel genot the signaleren. Het reactieve
beloningssysteem zorgt voor motivatie en gedrag aandrijving, inclusief niet alleen de ascenderende
mesolimbische dopamine route, maar ook de amygdala en zijn projecties op beide einden van de
mesolimbische pathway.
3
, In de figuur hieronder zijn afgebeeld: de verbindingen die de amygdala maakt met DA-cellichamen in
de VTA en met stekelige neuronen in de NAcc. Stekelige neuronen in de NAcc ontvangen ook input van
de mesolimbische DA-route. Bovenop herhaalde blootstelling aan drugmisbruik, leert dit reactieve
beloningssysteem pathologisch aan om drugs zoekend gedrag te stimuleren en het ‘herinnert’ hoe dit
te doen wanneer geconfronteerd met interne signalen zoals hunkering en terugtrekking en externe
signalen van de omgeving zoals mensen, plaatsen en persoonlijk eigendom geassocieerd met verleden
drugsgebruik.
Verbindingen van het mesolimbische dopamine systeem in de NAcc vormt uitbarstingen van
dopaminevrijmaking vanuit fasische dopamine afvuringen, genot, beloning en ‘plezier’, waardoor
mogelijk effecten van geconditioneerde beloning vanuit verleden drugsgebruik doorgemaakt wordt.
Verbindingen van de DA-neuronen met de amygdala zijn betrokken bij beloning leren. De amygdala is
een belangrijke plaats van emotioneel leren. De amygdala is ook betrokken bij het leren over beloning.
Verbindingen ontvangen van dopamine neuronen projecterend van de VTA zorgen voor het
ontwikkelen van adaptieve veranderingen in de amygdala die conditioneren om de beloning van
drugsmisbruik te herinneren, inclusief niet alleen herinneringen van genot, maar ook
omgevingssignalen geassocieerd met de fijne ervaring. Wanneer het beloningsleren geconditioneerd
is in de amygdala, communiceren verbindingen van de amygdala terug naar de VTA DA-neuronen later
of er iets relevants m.b.t. vorige ervaring gedetecteerd is. Het netto resultaat van deze veranderingen
is dat het reactieve beloningssysteem het gehele beloningssysteem controleert wanneer verslaving
zich heeft ontwikkeld. Individuen zijn niet langer in staat zelf beslissingen te maken over de lange
termijnconsequenties van hun gedrag.
4
