Nederlands literatuur
Multatuli + Romantiek & Verlichting
- Pseudoniem van Eduard Douwes Dekker (1820-1887)
- Werken: Max Havelaar (1860) bekendste, De ideeën, Idee 362 Woutertje Pieterse
- Multatuli hanteerde geen vaste romanvorm, vrijheid in schrijven.
- Verbonden met Romantiek: romantisch verzet tegen maatschappelijk onrecht.
- Verbonden met Verlichting: beschouwingen over rechtspraak, huwelijk, onderwijs.
Romantiek
- Er kwam moderniteit: sommige kunstenaars waren afwijzend/kritisch -> ze ontvluchtten
de eigen tijd naar de bewonderende natuur of verheerlijkte verleden. Deze reactie in de
kunst wordt romantiek genoemd.
- Andere kunstenaars waren aanvaardend/omarmend -> wilden er een weergave van
maken in hun eigen kunst. Deze reactie wordt realisme genoemd.
- Romantiek: reactie op rationalistische en natuurwetenschappelijke wereldbeeld.
Max Havelaar:
- Mengeling van verschillende soorten teksten: humoristische stukken, exotische
natuurbeschrijvingen en romantische passages.
- Weergave van hoe je de waarheid aan het ligt kunt brengen via fictie
- Verhaal begint in Amsterdam, koffiehandelaar Batavus Droogstoppel (programmanaam
die de Nederlandse burgermoraal vertegenwoordigt) komt daar in bezit van ‘het pak van
Sjaalman’ (bundeling verhalen en notities). Stern (stagiair van Droogstoppel) vervaardigt
een roman op basis van deze verhalen (speelt zich af op Java).
- Hoofdpersoon: Max Havelaar, een Nederlandse bestuursambtenaar die vorst aanklaagt.
Hij is de held die het onrecht aankaart.
- Het gaat ook over de uitbuiting van de Javanen, er wordt verteld over twee Javaanse
jongeren, Saidjah en Adinda. Op het einde wordt Willem III rechtstreeks aangesproken:
‘Aan de uitbuiting van de Javaan moet een eind komen!’
- Verhaal is een aanklacht tegen het onrecht in de kolonie Indië (slecht bestuur), onrecht
tegen hemzelf, kritiek op schijnheiligheid, corruptie, uitbuiting.
- Verhaal wordt verteld in verschillende perspectieven: Max Havelaar, Multatuli, Sjaalman,
Stern en als zichzelf.
- Saidjah en Adinda: kort verhaal in Max Havelaar, illustreert de misstanden, corruptie,
tragiek van de bewoners van Java. Volgens Multatuli mocht je met parabels
(gelijkenissen) de waarheid liegen.
Piet Paaltjens + (Zwarte) Romantiek
- Pseudoniem van François Haverschmidt (1835-1894).
- Werken: Snikken en Grimlachjes (1867) bekendste, De zelfmoordenaar
- Hanteerde humor als wapen tegen het lijden en de onvrede met het bestaan -> zwarte
romantiek (humor om lijden/onvrede luchtig te maken)
- Paaltjens maakte onvrede groter en ironisch -> gericht op romantische onderwerpen
zoals vriendschapsbanden en ongelukkige liefdes.
- Hij bespotte tragische, romantische liefde.
- Hij gebruikte absurde situaties, woordspelingen, stijlbreuken en literaire middelen.