Elementaire sociale vaardigheden
Hoofdstuk 1 waarnemen en interpreteren
Zender: degene die spreekt of op een andere wijze informatie geeft.
Ontvanger: degene tot wie de informatie is gericht, degene die luistert, kijkt, ruikt, tast of
proeft.
Boodschap: datgene wat de zender aan de ontvanger wil laten weten.
Kanaal: hierin wordt de boodschap doorgegeven.
Encoderen: manier waarop de zender de informatie in een bepaalde code geeft.
Decoderen: de ontvanger ontcijfert de boodschap/code.
Interpreteren: betekenis toekennen aan dat wat hij waarneemt. (Als het mogelijk is dat een
ander er een andere mening over heeft.)
Waarnemen: feitelijk bepalen wat iemand aan het doen is. Het door middel van zintuigen
kennisnemen van bepaalde personen, voorwerpen, onderwerpen, gebeurtenissen of
situaties.
Observeren: wanneer je je waarneming verder wilt onderzoeken door bijv. vragen wordt het
observeren. Hierdoor kom je dichter bij de waarheid. Betekenis toekennen aan wat we
waarnemen.
Zender encodering boodschap kanaal decodering boodschap ontvanger
Factoren die het proces van waarnemen en interpreteren beïnvloeden
Contextuele factoren: (de hele context waarin het zich bevindt)
- De plaats waar gecommuniceerd wordt
- Aanwezigheid van derden
- Tijdsdruk
- Pregnantie
Factoren aan de kant van de verzender:
- De zender wil informatie achterhouden
- De zender weet niet precies wat hij wil/moet zeggen
- De zender is erg met zichzelf bezig
- De zender spreekt een andere taal dan de ontvanger
- Pregnantie door zender
- Het non-verbale gedrag is niet in overeenstemming met wat iemand zegt
Factoren aan de kant van de ontvanger:
- Kennis en ervaring
- Gevoelens
- Aandacht
- Opvattingen, normen, waarden, cultuur
- Motivatie
- Humeur
- Lichamelijke gesteldheid
- Afweermechanisme
, Factoren die zorgen voor interpretatiefouten
- Acceptatie van selectieve informatie (alleen op het deel reageren wat jou
interesseert)
- Te snel begrijpen en reageren
- Generaliseren
- Vooroordelen
- Stereotyperingen
- Halo-effect
- Identificatie
- Projectie
- Persoonlijke vorm
Hoe voorkom je waarnemings- en interpretatiefouten?
- Bewust worden van alle factoren en van hun werking.
- Om bij jezelf de valkuilen te vermijden, moet je je aanwennen goed te kijken, te
luisteren en gegevens te verzamelen voordat je tot een interpretatie komt.
- Word je bewust van je eigen gedrag op dit gebied.
Hoofdstuk 2 omgaan met non-verbaal gedrag
Non-verbaal gedrag: onze lichaamstaal
Met non-verbaal gedrag – houding, mimiek en gebaren – zend je evengoed boodschappen
uit als met de woorden die je uitspreekt. In je non-verbale gedrag ben je meestal eerlijker
dan in je verbale gedrag.
Op welke niveaus vinden gesprekken plaats:
- Niveau van inhoud (wat er gezegd wordt) = vooral verbaal
- Niveau van onderlinge betrekking (hoe het gezegd wordt) = vooral non-verbaal
De functies van non-verbaal gedrag:
- Aanwijzingen geven over eigenschappen, attitudes en identiteit
- Ondersteunen en reguleren van de verbale communicatie
- Vervangen van verbale communicatie
- Reguleren van onderlinge verhoudingen
In relatie met verbale communicatie kan het non-verbale gedrag in gesprekken op drie
manieren een rol spelen:
- Het non-verbale gedrag is op zichzelf duidelijk
- Het non-verbale gedrag ondersteund het verbale
- Het non-verbale gedrag is in tegenspraak met het verbale
Voorbeelden van aspecten van non-verbaal gedrag:
- De manier waarop iemand spreekt. Denk aan: articulatie, spreekritme, accentuering,
stopwoordjes, volume, timbre, melodie, spraakgebreken, taalgebruik en
woordenschat.
- Lichaamstaal en uiterlijke kenmerken. Denk aan: hoe iemand loopt, zit, de wijze van
staan, veel of weinig bewegen, onze gezichtsuitdrukking, de wijze en frequentie
