Deze samenvatting omvat de stof voor het tentamen ontwikkelingspsychologie uit het eerste studiejaar van de Pabo, je kunt je boek dichtlaten. Ik had een 8,3!
,Inhoud
H1 Het terrein van de ontwikkelingspsychologie...................................................................................5
1.1 Een definitie van ontwikkeling......................................................................................................5
1.2 Kinder- en jeugdjaren: een afbakening.........................................................................................5
1.3 Ontwikkelingspsychologie in historisch perspectief.....................................................................5
1.4 Verklarend onderzoek..................................................................................................................6
1.5 Meten in de gedragswetenschappen............................................................................................6
H2 Ontwikkelingspsychologische theorieën...........................................................................................7
2.1 Aanleg of omgeving......................................................................................................................7
2.2 De psychoseksuele ontwikkelingstheorie van Sigmund Freud (1856-1939).................................7
2.3 Het cognitieve ontwikkelingsmodel van Jean Piaget (1896-1980)................................................8
2.4 De leertheorie...............................................................................................................................8
H6 Het denken........................................................................................................................................9
6.1 Piagets visie op ontwikkeling........................................................................................................9
6.2 Vier stadia van cognitieve ontwikkeling........................................................................................9
6.3 De visie op cognitieve ontwikkeling van Lev Vygotsky (1896-1934)...........................................10
6.4 Bouwstenen van het informatieverwerkingsmodel....................................................................11
6.5 Verwerkingsprocessen van het informatieverwerkingssysteem.................................................11
6.6 Intelligentie, verschillen tussen kinderen...................................................................................12
6.7 Executieve functies – zelfsturing.................................................................................................12
6.8 Anders dan gemiddeld – Het hoogbegaafde kind.......................................................................12
H7 Temperament.................................................................................................................................13
7.1 Wat is temperament?.................................................................................................................13
7.2 Temperamentverschillen............................................................................................................13
7.3 Hoogsensitief temperament.......................................................................................................14
7.4 Temperament en stabiliteit........................................................................................................14
7.5 De moderne benadering: risico- en beschermende factoren.....................................................14
7.6 Kindbeschrijvingen en de Big Five...............................................................................................15
7.7 Anders dan gemiddeld – Angstig en verlegen.............................................................................15
H 8 Gehechtheid...................................................................................................................................15
8.1 Voorlopers van de gehechtheidstheorie.....................................................................................15
8.2 Gehechtheidstheorie en haar evolutionaire achtergrond..........................................................16
8.3 Ontwikkeling van gehechtheid...................................................................................................16
8.4 Individuele verschillen................................................................................................................16
8.5 Waardoor wordt sensitiviteit beïnvloed?...................................................................................17
, 8.6 Gevolgen van de gehechtheidskwaliteit.....................................................................................18
8.7 Anders dan gemiddeld – Het adoptiekind..................................................................................19
H9 Zelfconcept en identiteit.................................................................................................................19
9.1 Van zelfbesef naar zelfkennis......................................................................................................19
9.2 Competentie, prestatiemotivatie en zelfvertrouwen.................................................................20
9.3 Identiteitsvorming volgens Erik Erikson (1902-1994).................................................................20
9.4 Anders dan gemiddeld – De wegloper........................................................................................21
H10 Moraliteit......................................................................................................................................21
10.1 Afbakening van het begrip moraliteit.......................................................................................21
10.2 Vroege kenmerken van morele ontwikkeling...........................................................................21
10.3 Morele ontwikkeling volgens Piaget.........................................................................................22
10.4 Moraliteit volgens Kohlberg......................................................................................................22
10.5 Moreel gedrag en de sociale leertheorie..................................................................................22
10.6 Anders dan gemiddeld – Gewetenloos?...................................................................................22
H11 Sociale cognitie en sociaal gedrag.................................................................................................23
11.1 Sociale cognitie.........................................................................................................................23
11.2 Agressie....................................................................................................................................23
11.3 Prosociaal gedrag......................................................................................................................24
11.4 Anders dan gemiddeld – Sociaal onhandig...............................................................................24
H12 Sekserollen....................................................................................................................................25
12.1 Sekseverschillen en sekserolgedrag..........................................................................................25
12.2 Verloop van de sekserolontwikkeling.......................................................................................25
12.3 Biologische benadering.............................................................................................................26
12.4 Sociale leertheorie....................................................................................................................26
12.5 Cognitief verklaringsmodel.......................................................................................................26
12.6 Anders dan gemiddeld – Homoseksueel...................................................................................26
H13 Kind en gezin.................................................................................................................................27
13.1 Ecologische systeemtheorie van Bronfenbrenner (1982).........................................................27
13.2 Het gezin...................................................................................................................................27
13.3 Anders dan gemiddeld – Het allochtone gezin.........................................................................29
H14 School en peergroep.....................................................................................................................29
14.1 De school..................................................................................................................................29
14.2 De peergroep............................................................................................................................30
14.3 Anders dan gemiddeld – Jong en verslaafd..............................................................................31
H15 Het virtuele milieu.........................................................................................................................32
15.1 Passieve media: tv, film en video..............................................................................................32
, 15.2 Interactieve media....................................................................................................................33
H16 Mijlpalen.......................................................................................................................................34
16.1 De eerste vier levensjaren........................................................................................................34
16.2 Basisschoolperiode...................................................................................................................36
16.3 Adolescentie (12-18 jr. of langer).............................................................................................36
, H1 Het terrein van de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is een aparte discipline binnen de psychologie die zich richt op het
ontwikkelingsproces.
1.1 Een definitie van ontwikkeling
Een definitie van ontwikkeling is: ontwikkeling wordt opgevat als een reeks progressieve
veranderingen die tot differentiatie en hogere niveaus van functioneren leiden. Kenmerken van
ontwikkeling zijn:
• een getrapt proces waarbij elke volgende trede op een hoger niveau staat
• rijping door groei (van klein naar groot) en differentiatie (van eenvoudig naar complex)
• leren: het verwerven van kennis en vaardigheden door ervaring.
De ontwikkelingspsychologie wil ontwikkelingsprocessen beschrijven en verklaren en houdt zich
bezig met twee fundamentele kwesties: 1 Welke psychologische toestanden doorloopt een individu
tijdens zijn ontwikkeling? 2 Welke mechanismen zijn verantwoordelijk voor de overgang van de ene
naar de andere toestand?
1.2 Kinder- en jeugdjaren: een afbakening
Met kinderjaren (kinderen) wordt de periode van 0-12 jaar bedoeld, met jeugdjaren (jongeren) die
van 12-18 jaar. Je kunt deze jaren ook in vijf perioden indelen.
1. De babyperiode is van 0-12 maanden.
Het kind kan nog niet lopen en de motorische ontwikkeling gaat razendsnel. In deze periode
ontstaat de eerste gehechtheidsrelatie.
2. De peuterperiode loopt van 1-4 jaar.
Peuters zijn ondernemend en zelfbewust. Het meest kenmerkend zijn de spraakontwikkeling
en het egocentrisme.
3. De kleuterperiode loopt van 4-6 jaar.
Kleuters zijn meer op andere kinderen gericht dan peuters en beschikken over een rijke
fantasie.
4. De schoolperiode loopt van 6-12 jaar
De periode van het schoolkind komt goeddeels overeen met de basisschoolperiode.
Onderwijs en de cognitieve ontwikkeling speelt een belangrijke rol. Kinderen ontmoeten in
deze periode veel andere kinderen (en volwassenen) door sport- of hobbyactiviteiten.
5. De adolescentie loopt van 12-18 jaar.
Het begin hiervan is de puberteit, de periode van geslachtsrijping. Het overgrote deel van de
jeugdigen; adolescenten in deze groep volgt voorgezet onderwijs. Een belangrijk aspect is de
ontwikkeling van seksualiteit en identiteit. Psychologische veranderingen volgen pas na 12 e.
1.3 Ontwikkelingspsychologie in historisch perspectief
Voor de achttiende eeuw was men nauwelijks in kinderen en hun specifieke ontwikkeling
geïnteresseerd. Met de (verlichte) filosofen Locke en Rousseau veranderde dit. Locke (1632-1704)
presenteerde het tabula rasa-principe (vroege voorloper van behaviorisme):
elk kind komt als onbeschreven blad ter wereld en wordt gevormd door zijn ervaringen. Een strikte
opvoeding zou leiden tot optimale zelfdiscipline en vorming van de geest. Rousseau (1712-1778)
geloofde in de aangeboren natuurlijke goedheid van de mens en zag het kind als actief en
onderzoekend wezen. Het kind zou slechts respect, ruimte en stimulans nodig hebben en zo min
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper coorstudeert. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,64. Je zit daarna nergens aan vast.
