Hogeschool Inholland
Sportkunde jaar 3
Motiverende gespreksvoering
Sanne Strik
,Inhoud
1. Theorie
- Inleiding
- Theoretische basis
- Wat is motivational interviewing?
- Stages of change
- Technieken motivational interviewing
2. Aantekeningen
3. Voorbeeld vragen
- Opstart gesprek
- Open vragen
- Reflectie
- Ambivalentie
- Reacties op emoties
- Client ontkent probleem
- Afronding gesprek
,Theorie
1. Inleiding
Motivational Interviewing (MI) is een directieve persoon gerichte gespreksstijl om
verandering van gedrag te bevorderen door ambivalentie ten opzichte van verandering te
helpen verhelderen en oplossen. Hierbij wordt de patiënt gestimuleerd om zelf (mede)
verantwoording voor de behandelingskeuze te nemen.
Waarom is gedragsverandering zo moeilijk?
Het omgaan met een chronische ziekte vereist gedragsverandering van de patiënt. Indien de
patiënt hiertoe niet instaat is leidt dit tot te weinig therapietrouw of non-compliance
(Schippers, 2002). Dit kan diverse redenen hebben. Vooral gevoelens zoals angst, frustratie,
depressie, schaamte enz., enz. spelen hierbij een belangrijke rol. Daarnaast zijn er nog
andere redenen te noemen zoals nog te weinig vertrouwen, inzicht in de mogelijkheden om
te veranderen, de mate van betrokkenheid, te weinig voordelen in de gedragsverandering
zien, etcetera.
Ervaringen, verwachtingen en gewoonten kunnen veranderen, zij het soms langzaam en stap
voor stap, indien de leefstijlcoach een specifieke methode hiervoor beheerst.
Motivational Interviewing
De leefstijlcoach helpt de patiënt stap voor stap bij de ontwikkeling om zijn motivatie van
gedragsverandering te realiseren. Om de patiënt letterlijk en figuurlijk in beweging te laten
komen waardeert en heeft de leefstijlcoach begrip voor de zienswijze van de patiënt en de
patiënt helpt ontdekken welke voordelen het gezonde gedrag voor hem oplevert. Patiënten
staan vaak twijfelend in het aanpakken van hun problemen. Aan de ene kant zien ze de
nadelen van hun gedrag maar aan de andere kant levert het gedrag hun voordelen op, zoals
kortstondig genot, aandacht, controle, waardering of veiligheid. Dit wordt de patiënt vaak
pas duidelijk tijdens de gesprekken met de leefstijlcoach omdat hun ambivalentie meestal
onbewust is.
Bij Motivational Interviewing helpt de leefstijlcoach de patiënt deze ambivalentie te
herkennen en er mee om te gaan. Hiervoor maakt de leefstijlcoach gebruik van
oplossingsgerichte technieken. Hij kijkt vooral naar wat lukt of gelukt is in het kader van de
gewenste gedragsverandering. Kenmerkend voor deze technieken is dat deze de patiënt
ondersteunen in het maken van kleine stappen in de gewenste richting en de patiënt
strategieën leren om zelf zijn problemen op te lossen. Hierdoor wordt de patiënt in staat
gesteld om definitief zijn gedrag te veranderen.
,2. Theoretische basis
Motivational Interviewing is niet op een specifieke theorie gebaseerd, maar komt
voornamelijk voort uit de sociale psychologie. Belangrijke kernbegrippen zijn: attributie,
waarbij de patiënt de oorzaak van zijn aandoening buiten zichzelf zoekt; cognitieve
dissonantie, de spanning die de patiënt ervaart tussen wat goed voor hem is en zoals hij nu
doet en eigen effectiviteit. Een belangrijke recente bijdrage wordt tevens geleverd door de
complexiteitstheorie waardoor meer inzicht is ontstaan in de invloed van de omgeving op de
gedragsverandering.
De principes van MI zijn gerelateerd aan de principes van cognitieve dissonantie, zoals het
oplossen van ambivalentie door het manifest maken van inconsistenties waardoor
dissonantie wordt gecreëerd. De technieken van MI (reflecties, samenvattingen) hebben als
functie de cognitieve dissonantie op te wekken.
MI lijkt consistent te zijn aan een aantal modellen van gezondheidsgedrag, zoals o.a. Locus of
control; Theory of Reasoned Action; Sociaal Cognitieve Theorie; Health Belief Model. Deze
modellen, ondanks verschil in termen en nadruk, delen drie constructies, welke de kern van
MI zijn. Dit zijn
- De verwachtingen van de patiënt over de consequenties van het aannemen van het
specifieke gedrag
- De invloed van de patiënt op zijn percepties of beliefs t.a.v. de persoonlijke controle
over het specifieke gedrag
- De sociale context van het specifieke gedrag (Britt 2003).
Voor inzicht in de invloed van de sociale context van de patiënt zijn de inzichten van de
complexiteitstheorie belangrijk. Deze stelt dat de sociale context van de patiënt een complex
adaptief systeem (CAS) is, gekenmerkt door
1. Non-lineaire verandering: kleine gebeurtenissen, acties en interacties kunnen leiden
tot effecten die het hele systeem inclusief het gedrag van de patiënt beïnvloeden,
2. Zich herhalende gedragspatronen in zeer verschillende situaties, en
3. Het ontstaan van ander gedrag in een andere omgeving.
Dit maakt dat het, binnen de sociale context van de patiënt gezien als een complex systeem,
vaak moeilijk of zelfs onmogelijk is voor de leefstijlcoach om het gedrag van de patiënt te
begrijpen en voorspellen, laat staan te beheersen.
, 3. Wat is Motivational Interviewing?
Een directieve persoon gerichte begeleidingsstijl om verandering van gedrag te bevorderen
door ambivalentie ten opzichte van verandering te helpen verhelderen en oplossen
(Miller,2002).
Motivational Interviewing is directief en patiëntgericht. De methode helpt patiënten hun
ambivalentie ten aanzien van gedrag te exploreren en op te lossen. Dit vindt plaats in een
sfeer van samenwerken, waarbij de leefstijlcoach gebruik maakt van verschillende principes
en technieken (Miller, 2002). Hierbij is het van groot belang dat:
- Er vertrouwen wordt opgebouwd tussen de leefstijlcoach en de patiënt
- De weerstand tegen gedragsverandering vermindert
- Gedragsverandering direct gericht wordt op het volgende stadium van
gedragsverandering (Prochaska & Diclemente, 1986).
De essentie van Motivational Interviewing is dat de motivatie tot verandering vanuit de
patiënt zelf komt en niet door de leefstijlcoach wordt opgelegd. Het is de taak van de patiënt
en niet van de leefstijlcoach om uitdrukking te geven en oplossingen te zoeken voor zijn
ambivalentie. De bereidheid tot gedragsverandering, motivatie, is hierbij niet een
vaststaande eigenschap van de patiënt, maar een wisselend resultaat van de interactie
tussen patiënt, de sociale context van de patiënt en de leefstijlcoach.
Iemands ambivalentie oplossen door hem te overtuigen is hierbij geen goede strategie. De
sfeer tijdens een gesprek met een patiënt is dan ook respectvol, kalm, uitnodigend en
stimulerend. De leefstijlcoach is echter wel directief of anders geformuleerd hij stuurt op de
afgesproken doelen. Hierbij is de leefstijlcoach duidelijk en vasthoudend. De verhouding
tussen beiden blijft echter die van gelijkwaardig partnerschap (Miller, 2002; Rollnick, 1999;
Te Lintel Hekkert, 2003).
De onderstaande vijf principes spelen een belangrijke rol bij Motivational Interviewing en
lopen als een rode draad door de techniek. Dit zijn punten waar de leefstijlcoach bij het
toepassen van de techniek voortdurend bij stil moet staan:
1. Wees empatisch
Werkelijk inleven in een ander en niet doen alsof je meeleeft! Door actief en reflectief te
luisteren, laat de leefstijlcoach blijken dat hij/ zij begrijpt wat de patiënt zegt, voelt en denkt.
In deze respectvolle sfeer heeft de patiënt de veiligheid na te gaan welke voor- en nadelen
aan zijn of haar probleemgedrag kleven.
2. Weerstand? Meeveren!
Weerstand is het effect van de communicatie tussen de leefstijlcoach en de patiënt en vooral
een signaal van betrokkenheid van de patiënt, waarbij de patiënt zichzelf echter nog niet
bereid is de gewenste gedragsverandering te realiseren. Indien de leefstijlcoach weerstand
niet als betrokkenheid begrijpt ontstaat er een stijgend niveau van weerstand. Hoe hoger
het niveau van weerstand, hoe lager de kans op gedragsverandering. Neuropsychologisch
