Persoonlijkheid en Gezondheid
1 Wat is persoonlijkheid en hoe wordt deze geanalyseerd?
Persoonlijkheid is het complexe geheel van persoonlijkheidskenmerken, waarbij individuele verschillen
een rol spelen en interactie met de omgeving en de psychologische aspecten die onderliggend zijn
aan gedachten, gevoel en gedrag.
Wat is persoonlijkheidspsychologie?
De meeste mensen hebben een idee over wat persoonlijkheid inhoudt; er wordt vaak naar verwezen
wanneer er over sociale vaardigheden of het meest dominante kenmerk van een persoon wordt
gepraat. In de persoonlijkheidspsychologie gaat de definitie echter veel verder. Doordat de definitie
vele aspecten heeft, wordt de complexiteit van de menselijke persoonlijkheid hierin gereflecteerd.
Persoonlijkheidskenmerken zijn in het algemeen relatief stabiel. De reactie op een soortgelijke situatie
kan verschillen tussen personen; in dat geval wordt er gekeken naar individuele verschillen. Een
reactie van een persoon kan echter ook veranderen, afhankelijk van de situatie; dit is coherentie in de
manier waarop het gedrag verandert. Ook zulke veranderingen kunnen veel vertellen over
persoonlijkheid. Het doel van persoonlijkheidspsychologie is om gedrag te beschrijven en voorspellen
en daarnaast om aspecten van de persoonlijkheid te begrijpen en verklaren.
Persoonlijkheid definiëren is niet gemakkelijk, omdat niet alleen individuele verschillen een rol spelen,
maar ook interactie met de omgeving en de psychologische aspecten die onderliggend zijn aan
gedachten, gevoel en gedrag. De definitie van het begrip omvat dus de volgende aspecten:
· Persoonlijkheid is continu, stabiel en coherent;
· Persoonlijkheid komt op vele manieren tot uiting: van observeerbaar gedrag tot innerlijke
gedachten en gevoelens;
· Persoonlijkheid is georganiseerd;
· Persoonlijkheid is een voorspeller voor sociaal gedrag;
· Persoonlijkheid is een psychologisch concept, maar is ook verbonden met biologische
kenmerken van een individu.
Wat is de gedachte achter persoonlijkheid?
Hoewel persoonlijkheidspsychologie een relatief jong veld is, werd er in de Griekse Oudheid al
nagedacht over vragen die gerelateerd zijn aan het veld. Zo postuleerde Hippocrates over
verschillende typen basistemperament gerelateerd aan biologische kenmerken, terwijl Aristoteles
stelde dat de hersenen de zetel van de rationele geest zijn. Later stelde Descartes dat de mens
verdeeld is in een lichaam en een geest: een dualistisch perspectief. In de 18e eeuw ontwikkelde
Freud de theorie dat het onbewuste, in plaats van de ratio, bepalend is voor de menselijke aard. Er
zijn diverse theorieën over persoonlijkheid, die ieder nadruk leggen op andere aspecten. De huidige
,visie is dat alle aspecten een rol spelen en dat de theorieën ieder een ander niveau van analyse
reflecteren.
Wat zijn de zes niveaus van analyse?
Het eerste niveau van analyse is dat van persoonlijkheidstrekken en dispositie. Op dit niveau wordt er
gekeken naar typen stabiele psychologische kwaliteiten en gedragsmatige disposities die consistent
onderscheid maken tussen individuen. De bijbehorende soorten vragen, zoals 'hoe ben ik als
persoon?' stellen mensen in het dagelijks leven vaak om zichzelf en anderen te karakteriseren.
Onderzoek op dit niveau richt zich daarnaast op stabiliteit van persoonlijkheidstrekken gedurende de
levensloop.
Het tweede niveau is het biologische niveau. Een belangrijk doel van het biologische niveau is het
identificeren van genetische determinanten en de invloed van de sociale omgeving. Ook een
evolutionaire benadering is onderdeel van de biologische benadering van persoonlijkheid.
Het derde niveau is het psychodynamische en motivationele niveau. Volgens deze benadering kunnen
consistenties en inconsistenties in persoonlijkheid verklaard worden door onbewuste drijfveren,
conflicten en verdedigingsmechanismen. Deze verklaringen zijn relevant om complex en
onvoorspelbaar gedrag te begrijpen.
Het vierde is het gedragsconditioneringsniveau. Op dit niveau wordt bekeken in hoeverre gedrag
aangeleerd is. Deze benadering kan verklaringen bieden voor irrationeel gedrag, net als de
psychodynamische benadering, maar dan via een andere route. Leerprincipes worden gebruikt om te
verklaren hoe situationele factoren gedrag reguleren. Met name probleemgedrag vormt de focus van
het onderzoek met deze benadering.
Het vijfde is het fenomenologische en humanistische niveau. De fenomenologisch-humanistische
benadering gaat uit van de subjectieve ervaring van een individu. Om deze persoonlijke ervaring te
begrijpen, moeten we de aard van subjectieve ervaring onderzoeken; dat wil zeggen hoe een persoon
de wereld waarneemt. De nadruk ligt op persoonlijke gevoelens en de visie op de wereld en het zelf.
Tot slot is er het sociaal-cognitieve niveau. Persoonlijkheidspsychologie op het sociaal-cognitieve
niveau is gericht op de sociale kennis van een persoon, hoe mensen naar andere mensen kijken en
omgaan met interpersoonlijke processen. Zelfregulatie en zelfcontrole zijn belangrijke onderwerpen op
dit niveau van analyse. De grootste nadruk ligt op individuele manieren van denken en
informatieverwerking, zowel op cognitief als emotioneel vlak.
Waarom is integratie nodig?
Onderzoek op de verschillende niveaus wordt steeds meer met elkaar geïntegreerd. De aparte
niveaus vormen een basis voor conceptualisatie en onderzoeksstrategieën, maar om een volledig
,beeld van een persoon te krijgen moeten bevindingen van de verschillende niveaus van analyse
samen bekeken worden. Daarnaast worden interdisciplinaire benaderingen steeds meer gebruikt, wat
wil zeggen dat persoonlijkheidspsychologie wordt gecombineerd met bijvoorbeeld cognitieve
neurowetenschappen en gedragsgenetica. Alleen op deze geïntegreerde manier van analyseren is het
mogelijk om de complexiteit van de menselijke persoonlijkheid te begrijpen.
Wat zijn de praktische toepassingen van de theorieën?
Persoonlijkheidstheorieën worden vaak toegepast om de kwaliteit van leven te verbeteren. Het kan
gaan om implicaties voor depressie, angst en gezondheidsproblemen, maar ook om situaties die niet
zo ernstig zijn dat er professionele hulp voor gezocht moet worden. De vraag hierbij is wat er nodig is
voor een leven dat voldoening geeft. Gegeven de diversiteit van menselijke sterkten en zwakten, is het
belangrijk om je af te vragen hoe adaptatie en abnormaliteit gedefinieerd worden, wat normaal en wat
afwijkend is, en wat mentale gezondheid is. Onderzoek naar deze onderwerpen en naar interventies
die hierop inspelen kan inzicht bieden in persoonlijkheidsverandering en de invloed hiervan bij zowel
goed functionerende personen als personen die problemen ervaren.
Vragen
1. Noem 5 aspecten van persoonlijkheid.
· Persoonlijkheid is continu, stabiel en coherent
· Persoonlijkheid komt op vele manieren tot uiting: van observeerbaar gedrag tot innerlijke
gedachten en gevoelens
· Persoonlijkheid is georganiseerd
· Persoonlijkheid is een voorspeller voor sociaal gedrag
· Persoonlijkheid is een psychologisch concept, maar is ook verbonden met biologische
kenmerken van een individu
2. Noem 2 doelen van persoonlijkheidspsychologie.
Het eerste doel is voorspellen, het tweede doel is verklaren.
3. Welk niveau van analyse is gericht op onbewuste drijfveren voor gedrag?
Het psychodynamische niveau
4. Wat is het belangrijkste onderwerp binnen het sociaal-cognitieve niveau?
De invloed van de situationele context op patronen van gedachten en gevoelens
5. Frank is dol op de nieuwste gadgets en is alleen blij met de beste en duurste smartphones,
laptops en tablets. Wanneer er een nieuwe versie op de markt is, moet hij deze meteen hebben.
Zijn vader kocht ook altijd het nieuwste van het nieuwste. Vanuit welk analyseniveau kan
Franks hebzucht verklaard worden?
Het gedragsconditioneringsniveau
, 6. Paula volgt een cursus over loopbaansucces, waarbij ze haar persoonlijkheid moet
omschrijven. Ze zegt dat ze een extravert en nauwkeurig persoon is en daardoor goed is in het
organiseren van grote evenementen. Op welk niveau denkt ze over persoonlijkheid?
Het niveau van persoonlijkheidstrekken
7. Leg uit waarom het belangrijk is om meerdere niveaus van analyse met elkaar te integreren.
Alleen door de verschillende niveaus met elkaar te integreren, kan een volledig beeld van een persoon
verkregen worden.
8. Op wat voor manier kunnen inzichten uit de persoonlijkheidspsychologie toegepast worden
in de praktijk?
Praktische toepassingen zijn de invloed van persoonlijkheidsveranderingen op bijvoorbeeld depressie,
angst of problemen op subklinisch niveau.
9. Het sociaal cognitieve niveau van analyse focust op .... als de determinanten van gedrag.
Emoties
Overtuigingen
Motieven
b en c
a, b en c
10. Welke van de volgende vragen is kenmerkend voor het gedrags-conditionerend niveau van
analyse?
Hoe belangrijk zijn aangeleerde gedragspatronen?
