Samenvatting artikelen → OWE Coachen op Gedrag (COG)
Artikel 1 → Het Stages Of Changesmodel. Jenniskens. D. (2002).
Uit: Handboek 55+: gezond in beweging. NOC*NSF, Arnhem.
Het Stages of Changemodel (transtheoretisch model)
beschrijft de verschillende fases van gedragsverandering
waarin een persoon zich kan bevinden. Dit zijn de fases:
1) Precontemplatie, 2) Contemplatiefase, 3)
Preparatiefase (voorbereiding), 4) Actiefase,
5) Maintenancefase (gedragsbehoud).
1. Precontemplatiefase
De fase waarin iemand bepaald gedrag nog niet vertoond
en ook nog niet van plan is om zijn/haar leefstijl binnen
zes maanden te veranderen. De persoon ontkent de nood van de situatie en vermijd om het
probleem te bespreken. De voordelen van hun huidige gedrag wegen zwaarder dan de
nadelen. Er is sprake van een informatietekort, de persoon is niet op de hoogte van de
langetermijneffecten van zijn/haar ongezonde gedrag.
2. Contemplatiefase
Iemand is op de hoogte dat hij/zij een slechte leefstijl heeft, en heeft intentie om hier binnen
één en zes maanden verandering in te brengen. Dit is de fase waarin iemand serieuze
overwegingen maakt om het gedrag te veranderen. Toch blijven mensen ook vaak twee jaar
in deze fase, door zichzelf voor te houden dat er binnenkort een start zal worden gemaakt.
Hij/zij ziet de voor- en nadelen van zijn gedrag vrijwel gelijkwaardig.
3. Preparatiefase (voorbereiding)
Iemand heeft in deze fase nog steeds de oude leefstijl, maar is op zoek naar de
mogelijkheden om vaker in beweging te komen. Hij/zij zal voorbereidingen treffen om binnen
één maand in actie te komen.
4. Actiefase
Dit is de fase waarin iemand in de afgelopen zes maanden duidelijk in beweging is komen.
Hierin vinden de meeste veranderingsprocessen en positieve gedragsveranderingen plaats.
Deze fase is kritiek om het nieuwe gedrag vol te houden en is daarom ook het minst stabiel:
er is het grootste risico op het terugval in het oude gedrag.
5. Maintenancefase (gedragsbehoud)
Als iemand ook na de zes maanden dat gewenste gedrag blijft volhouden. Er wordt dan
gesproken van gedragsbehoud. Deze fase duurt totdat het risico om in oud gedrag te
vervallen verdwenen is en kenmerkt zich door voortdurende veranderingen.
Na deze 5 fases is er nog het risico van terugval (relapse), al is het maar tijdelijke terugval
door een vakantie of blessure. Dit kan een terugval zijn naar de precontemplatiefase (“zie je
wel, bewegen is toch niets voor mij”), naar de contemplatiefase (“als de blessure over zes
weken voorbij is, ga ik weer aan de slag”) of naar de preparatiefase (“ik begin volgende
week met een activiteit die mij echt aanspreekt, zodat ik het niet zo snel weer saai vindt”).
1
, Samenvatting artikelen → OWE Coachen op Gedrag (COG)
De verschillende fasen worden gekenmerkt door verschillende gedragsdeterminanten en
motivaties. In de praktijk moeten voorlichting/begeleiding worden aangepast aan de fase
waarin iemand zich bevindt. Deze specifieke voorlichting heet tailoring. Het doel van
tailoring is om iemand elke keer te stimuleren en te steunen met adviezen die afgestemd zijn
op de huidige fase waarin iemand zich verkeert, met het doel om een fase verder te komen.
Van Precontemplatie naar Contemplatie
Het belang en de consequenties van het gewenste gedrag moeten onder de aandacht
worden gebracht. Hij/zij moet zich bewust worden van het gedrag en hierover nadenken. De
verstrekte informatie moet zo gestuurd worden dat het nieuwe gedrag als wenselijk gezien
gaat worden. Dit door het te hebben voor de nadelen van huidig gedrag, informatie te geven
over risico’s van het huidige gedrag en de voordelen van nieuw gedrag. Het is belangrijk te
onthouden dat het geen zin heeft om iemand in deze fase te pushen, hij heeft nog te weinig
interesse in het onderwerp en door te pushen, duw je deze mensen juist van je af.
Van Contemplatie naar Preparatie
In deze overgang kan er een meer directe benadering gehanteerd worden. Deze groep
mensen weet al dat het gewenste gedrag van belang is, maar handelt daar nog niet naar. Er
moeten mogelijkheden worden getoond waarmee ze zich binnen eigen wensen en
mogelijkheden kunnen voorbereiden op gedragsverandering. Verhoging van de eigen
effectiviteit speelt een hoge rol, de persoon moet zich bewust worden op welke manier hij/zij
gedragsverandering kan doorgaan. Ga met deze persoon opzoek naar oplossingen ‘op
maat’, informeer naar interesses en geef informatie over start- en opbouwmogelijkheden.
Van Preparatie naar Actie
Tijdens de voorbereiding zal hij/zij zelf actief informatie verzamelen, waarmee hij/zij aan de
slag kan. Hierbij moeten er activiteiten gekozen worden die aansluiten bij iemand wensen en
mogelijkheden. Ook de oriëntatie voor goed materiaal hoort hierbij, en de voorbereiding op
situaties of gebeurtenissen die kunnen leiden tot (tijdelijke) terugval zoals spierpijn of
moeheid. Iemand die daar niet op voorbereid is, kan schrikken en spontaan stoppen. Het
stellen van realistische doelen geeft een goede basis voor positieve feedback bij het behalen
van deze doelen. Hierin is het belangrijk om aan te sluiten bij de interesses van de persoon,
duidelijke informatie geven over waar hij/zij terecht kan, adviezen geven over hoe
tegenslagen opgevangen kunnen worden, doelen stellen en adviseren om zelf voor
beloningen te zorgen als doelen gehaald worden.
Van Actie naar Gedragsbehoud
Het nieuwe gedrag moet worden opgenomen in het dagelijks leefpatroon. Om dit te bereiken
moeten de activiteiten aansluiten bij de wensen van de persoon, zodat hij/zij plezier houdt in
het uitvoeren ervan. Het is belangrijk om positieve feedback te geven over het de bereikte
veranderingen, vragen hoe hij/zij de voordelen ervaart, benadrukken dat het bereiken van
sommige doelen nog langer duurt, oplossingen geven voor knelpunten (‘ik vind het niet meer
leuk’), het blijven stellen en bijstellen van haalbare en uitdagende doelen en in de gate
houden of er een uitvalkans is (door blessures, afnemende interesse of negatieve ervaren
sociale norm).
2
