Een uitgebreide samenvatting van de stof van Internationaal publiekrecht. De stof is overzichtelijk gemaakt door middel van tekstvakken, pijlen en kopjes.
,Collegeweek 1A. Inleiding: wereldrecht als uitdaging
Hoofdstuk 1. Begrip en aard van het internationaal publiekrecht
Paragraaf 1.1 Inleiding
Internationaal publiekrecht is een omvangrijk rechtsgebied. In tegenstelling tot het
Nederlands recht, dat van toepassing is in Nederland, en Europees recht, dat geldt binnen
de lidstaten van de Europese Unie (EU), zijn grote delen van internationaal publiekrecht
wereldwijd van toepassing.
Belang internationaal publiekrecht vloeit voort uit onderlinge afhankelijkheid tussen
staten. Internationale samenwerking is derhalve noodzakelijk.
Ook van groot belang voor het nationaal recht van staten. Internationale afspraken (denk aan
klimaatverandering, landbouw, vluchtelingen etc.) hebben pas praktisch effect als staten
hieraan binnen hun nationale rechtsorde toepassing geven. (Internationaal recht bepaald dus
in een vergaande mate de inhoud van het nationale recht).
Voor Nederland is het nationale recht van grote betekenis. De Grondwet weerspiegelt dit
belang en geeft de Nederlandse regering de taak de ontwikkeling van de nationale
rechtsorde te bevorderen.
De vergaande openstelling van de Nederlandse rechtsorde voor internationaal recht is niet
zonder problemen. Internationaal recht voldoet niet zonder meer aan de democratische en
rechtsstatelijke waarborgen die de Nederlandse rechtsorde kenmerken.
Internationaal recht komt vaak tot stand zonder betrokkenheid van het parlement en er is
dikwijls nauwelijks adequate rechtsbescherming tegen besluiten van internationale
organisaties.
Paragraaf 1.2 Geschiedenis
Het IPR heeft een lange geschiedenis. Gedurende grote delen van de geschiedenis waren
de politieke organisatievormen te zwak om gecentraliseerd publiek gezag uit te oefenen en
stabiele betrekkingen te onderhouden met andere entiteiten.
De oorsprong van het IPR wordt vaak verbonden met het ontstaan van onafhankelijke en
soevereine staten in Europa. Het vreedzaam naast elkaar bestaan van soevereine staten
die hun eigen belangen nastreven vraagt om een rechtsstelsel dat deze onafhankelijkheid
beschermt. vrijheid en gelijkheid van staten kunnen alleen worden gewaarborgd door een
systeem van rechtsregels dan voor allen op gelijke voet van toepassing is.
Het IPR had ten tijde van de opkomst van soevereine staten dus vooral als functie de
bevordering van het vreedzaam samenleven (co-existentie) van staten.
De onafhankelijke staten die bepalend waren voor de ontwikkeling van internationaal
publiekrecht, ontstonden in het Europa van de 16 e en 17e eeuw. De Vrede van Westfalen
speelde hierbij een grote rol. Verschillende staten kwamen het beginsel van territoriale
integriteit overeen en respecteerden dit. Zij werden formeel onafhankelijk
Kolonisatie gaf het IPR in geografische zin een mondiaal karakter. Er gold toen een beginsel
van gebiedsverkrijging. Gebieden die Europese staten ‘ontdekten’ kwamen door
eenvoudige annexatie toe aan de ontdekkende staat.
Zelfbeschikking = Dit gaf alle volkeren het recht om over hun eigen lot te
beschikken.
1
,Paragraaf 1.3 Omschrijving
Internationaal publiekrecht regelt de uitoefening van publiek gezag in de internationale
gemeenschap.
Kent bevoegdheden toe aan entiteiten die publiek gezag uitoefenen (vooral staten en
internationale organisaties) en;
biedt een juridisch kader waarbinnen zij deze bevoegdheden uitoefenen.
Volkenrecht = gaat terug op de Latijnse term ius gentium. In het Romeinse Rijk duidde deze
term op het recht dat op alle burgers van toepassing was. Later werd deze term gebruikt om
het recht tussen staten aan te duiden. (Maar IPR ziet in eerste instantie niet op volkeren,
verwarrend!)
Het internationale dan wel het nationale karakter van een rechtsregel wordt in hoofdzaak
bepaald aan de hand van de rechtsbron waaruit deze regel voortvloeit. Rechtsbronnen zijn
feiten, gebeurtenissen of procedures die een rechtsorde als rechtscheppend erkent. De
nationale en internationale rechtsorde kennen beide hun eigen rechtsbronnen.
De internationale rechtsorde kent in hoofdzaak vier rechtsbronnen:
Gewoonterecht (recht dat ontstaat uit de praktijk van staten in combinatie met een
rechtsovertuiging);
Verdragen;
Besluiten van internationale organisaties;
Algemene rechtsbeginselen;
Over de vraag of de internationale rechtsorde en de nationale rechtsorde werkelijk
gescheiden zijn, wordt verschillend gedacht. Twee opvattingen kunnen worden
onderscheiden: de dualistische en de monistische leer.
Dualistische opvatting
Neemt aan dat de internationale en de nationale rechtsordes geheel gescheiden
rechtssystemen zijn. In de klassieke vorm ziet het dualisme de soevereinde staat als
het hoogste metafysische gezag.
Het primaat van soevereiniteit brengt met zich mee dat internationaal recht niet boven
de staat kan staan. >> omdat internationaal recht voortkomt uit de wil van de staat is
het per definitie afhankelijk van en onderworpen aan soevereiniteit. Internationaal
recht is extern recht van de staat.
Geïnspireerd door nationalistische opvattingen
Monistische leer
Is in belangrijke mate een reactie op de nadruk van het dualisme op de soevereine staat
en de ontkenning van een zelfstandige positie van het individu.
- Gaat ervan uit dat er één rechtsorde bestaat, waar zowel internationaal als nationaal
recht deel van uitmaakt.
Internationaal recht werd niet gezien als een ‘extern’ recht, maar als een recht dat de
macht van de staat kon beperken. Alleen zo kunnen de rechten van individuen
worden beschermd.
Bij de formele scheiding tussen de internationale en de nationale rechtsorde moeten echter
drie kanttekeningen worden gemaakt.
1. Modern internationaal recht heeft in belangrijke mate betrekking op de rechtspositie
van natuurlijke personen, vooral in de vorm van mensenrechten. In de mate waarin
internationaal recht zich niet alleen richt tot staten, verliest het strikte onderscheid
tussen de internationale en nationale rechtsorde aan betekenis.
2. Internationaal recht heeft steeds meer betrekking op onderwerpen die ook door
nationaal recht worden gereguleerd. Het gevolg is dat er inhoudelijk een belangrijke
2
, wisselwerking ontstaat, die het denken in gescheiden rechtssferen minder vruchtbaar
maakt.
3. Steeds meer staten hebben hun rechtsorden opengesteld voor toepassing van IPR.
Verweven
Het publieke element onderscheidt internationaal publiekrecht van internationaal
privaatrecht. Dit publieke karakter ligt besloten in twee elementen:
Internationaal publiekrecht legitimeert en reguleert de uitoefening van publiek gezag
in de internationale gemeenschap. Dit geldt bovenal voor het gezag van staten en
internationale organisaties. Het heeft slechts indirect betrekking op
rechtsbetrekkingen tussen particulieren.
Internationaal publiekrecht beschermt publieke belangen. In eerste instantie zijn dit
de belangen van individuele staten, die door middel van internationale afspraken
proberen hun (publieke) belangen te beschermen. Beschermt echter ook
bovennationale publieke belangen.
Internationaal privaatrecht beheerst privaatrechtelijke rechtsbetrekkingen met een
grensoverschrijdend karakter. Hierop kunnen verschillende nationale rechtsstelsel van
toepassing zijn, wat tot juridische conflicten kan leiden.
Het juridische element onderscheid IPR-normen van andere (internationale) normen.
Internationale betrekkingen worden ook beïnvloed door morele en religieuze normen.
Morele overwegingen hebben een grote invloed op de ontwikkeling en interpretatie van IPR.
IPR is in zekere mate een afspiegeling van streven naar gerechtigheid en
rechtmatigheid
Het onderscheid is van groot belang voor een bepaalde mate van zekerheid om dit na te
streven. Het onderscheid tussen juridische regels enerzijds en politieke en morele regels
anderzijds kan aan de hand van twee criteria worden bepaald:
De bron van een regel (internationale rechtsorde heeft een beperkt aantal) = kenmerk
ban het positivisme
De rechtsregels zijn onderdeel van een systeem dat schending van een norm
verbindt met een sanctie. De verbinding tussen een overtreding van een rechtsnorm
en een door het recht geregelde sanctie is een wezenskenmerk van het ‘recht’.
Het wordt wel gezegd dat het IPR dit tweede kenmerk zou missen omdat de internationale
rechtsorde geen centraal gezag kent dat recht kan afdwingen. IPR zou daarom niet als
‘recht’ kunnen worden beschouwd. Dit is inderdaad een fundamentele zwakte van
internationaal recht.
De internationale rechtsorde kent echter wel degelijk procedures voor handhaving en
afdwinging van rechtsregels. Dit ligt echter in grote mate in handen van de staten
zelf. Deze kunnen onder meer via diplomatiek protest en sancties andere staten ertoe
brengen het recht na te leven.
bovendien bevatten internationale organisaties een scala van mogelijkheden
om toezicht te houden op naleving van internationale rechtsnormen. (ten dele
VN en ten dele IGH, ISH EN EVRM).
Ook de integratie van internationaal recht in de nationale rechtsorde kan
leiden tot effectief toezicht op de naleving van internationale verplichtingen
De wijdverbreide naleving van internationaal recht wordt bepaald door een groot aantal
factoren die weinig van handhaving te maken hebben. Een van deze factoren is de reputatie
van staten. Een staat die afspraken schendt, zal het risico lopen zijn reputatie als
betrouwbare partner te verliezen. Dit kan zijn belangen op lange termijn schaden,
bijvoorbeeld omdat andere staten niet langer bereid zijn nieuwe afspraken aan te gaan.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper yasminselenauddin. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
