Samenvatting van het boek: Forensische Psychiatrie in de Rechtspraktijk.
Het boek is noodzakelijk voor het behalen van het tentamen. De hoorcolleges gaan alleen over de hoofdlijnen, aanvullingen en recente/interessante zaken. Ik heb met het leren van deze samenvatting en een algemene bestudering v...
Forensische psychiatrie – samenvatting boek
Forensische psychiatrie en de rechtspraktijk
Week 1
Hoofdstuk 21: rechtsposities in gedwongen zorg – een overzicht
1: inleiding – via strafrecht of civiel recht
Nederland kent diverse ‘gevaarscriteria’ in wetten op basis waarvan inbreuken op
grondrechten worden gelegitimeerd. Een persoon kan op basis van verondersteld gevaar
worden opgesloten of medicatie toegediend krijgen, waardoor het recht op autonomie wordt
aangetast.
Nederland kent mogelijkheden via het strafrecht of civielrecht.
De civielrechtelijke weg gaat via de Wet BOPZ; dit is een bestuursrechtelijke wet maar het
oordeel ligt in handen van de burgerlijke rechter.
De weg naar gedwongen zorg via strafrecht of civiel recht is afhankelijk van 3 grote
verschillen in gevaarscriteria op de beide terreinen.
1. Het strafrecht reageert slechts op een gepleegd strafbaar feit; het gevaar heeft zich
verwezenlijkt in een strafbaar feit.
Het civiel recht kan al ingeschakeld worden wanneer het gedrag zich nog niet heeft
verwezenlijkt, maar uit ander gedrag wordt afgeleid.
2. Het civiel recht kwalificeert ook gevaar voor zichzelf als grond voor gedwongen zorg,
terwijl dit in het strafrecht niet van belang is.
3. Het civiel recht eist dat het gevaar voortkomt uit de stoornis.
Het strafrecht koppelt het gevaar aan een strafbaar feit. Sanctionering is niet gericht op
herstel van de stoornis, maar op voorkomen van herhaling van delictgedrag.
2: internationale en historische context
2.1: internationaal recht
Het Nederlands recht voor gedwongen zorg wordt mede bepaald door internationale normen.
Art. 5 EVRM: niemand mag van zijn vrijheid worden ontnomen, tenzij:
a. Indien hij op rechtmatige wijze is gedetineerd na veroordeling door een rechter.
strafrechtelijke grond.
b. In geval van rechtmatige detentie van personen ter voorkoming van verspreiding van
geestesziekten.
BOPZ-grond.
De strafrechtelijke maatregel tbs wordt gerechtvaardigd onder a en e.
2.2: historische context
Nederland heeft gevaarscriteria geformuleerd als vereisten voor beslissingen over gedwongen
zorg, omdat inbreuken op grondrechten gelegitimeerd moeten worden. Dit is niet altijd de
situatie geweest.
Van familie naar staat en van opsluiten naar zorg:
In Griekse, Hebreeuwse en Romeinse wetten zijn verplichtingen te vinden die
samenhangen met de ontoerekeningsvatbaarheid van krankzinnigen. In de middeleeuwen
ontstaan ‘dolhuyzen’ voor krankzinnigen die niet te handhaven zijn door hun naasten. De zorg
in inrichtingen wordt beter vanaf de 19e eeuw.
1
,Geboorte van de psychiatrie: het moment dat de Franse arts Pinel de psychisch gestoorden
scheidt van de criminelen om ze mee te nemen naar hun ziekenhuis.
Van bestwil naar gevaar:
Gedwongen opsluiting is lange tijd een zaak van de medici geweest.
- Krankzinnigenwet 1984: rechters gaan voortaan over de vrijheidsbeneming.
bestwil-criterium: is de opneming wenselijk te achten?
- Wet BOPZ 1994: invoering van een objectief gevaarscriterium; scheiding tussen
opneming en behandeling onder dwang.
2.3: recente geschiedenis – forensische zorg
Het forensische psychiatrische veld differentieert eind 20e eeuw, mede omdat steeds vaker
behandeling wordt opgelegd als voorwaarde bij voorwaardelijke sancties.
De zorg vindt plaats in verschillende soorten vormen.
- Forensisch Psychiatrische Centra (FPC).
- Forensisch Psychiatrische Klinieken (FPK).
- Forensisch Psychiatrische Afdelingen (FPA).
- Ambulante zorg zonder vrijheidsbeneming.
Forensische zorg staat voor het actuele beleid betreffende de inrichting van zorg in
strafrechtelijk kader. De inrichting is erop gericht te voorzien in een betere samenhang tussen
penitentiaire voorzieningen en behandelvoorzieningen.
Er zijn 3 zuilen van forensiche zorg.
1. Gevangeniswezen.
2. Tbs.
3. Forensische ggz.
De deelgebieden kennen een grote onderlinge dynamiek van instroom en uitstroom.
De Wet forensische zorg beoogt hieraan meer structuur te geven.
3: systematiek en regeling van rechtspositie
Rechtspositie: een geheel van rechten en lichten van een psychisch gestoorde die zijn of haar
vrijheid is ontnomen.
3.1: externe vs. interne rechtspositie
Externe rechtspositie: regels over het kader van de vrijheidsbelemmering waarover de rechter
oordeelt.
- Strafrechtelijke sancties Wetboek van Strafrecht.
- Civielrechtelijke machtigingen Wet BOPZ.
Interne rechtspositie: regels die bepalen hoe tijdens vrijheidsbelemmering met betrokkene
moet worden omgegaan.
- De regels worden bepaald door de zuil waarin men verblijft.
- Beginsel van minimale beperkingen: men mag aan geen andere beperkingen worden
onderworpen dan nodig voor het doel van de vrijheidsbeneming of handhaving van de
orde.
2
,3.2: volwassen vs. jeugd
Leeftijd is een belangrijk criterium voor de rechtspositie.
- Strafrecht: ondergrens van 12 jaar.
Jeugdstrafrecht: 12 tot 18 jaar, met voornamelijk een pedagogisch doel.
Oplegging van volwassensancties vanaf 16 jaar, indien persoonlijkheid van de
dader en omstandigheden van het feit hiertoe aanleiding geven.
Adolescentenstrafrecht van 18 tot 23 jaar, waarbij een jeugdsanctie wordt
opgelegd indien persoonlijkheid van de dader en omstandigheden van het feit
hiertoe aanleiding geven.
- Wet BOPZ – jeugd ggz: ondergrens van 12 jaar.
Civielrechtelijke jeugdbeschermingsmaatregelen voor kinderen boven en onder 12
jaar, indien ouders ernstige problemen ondervinden bij de opvoeding van hun kind.
OTS.
3.3: gedwongen vs. vrijwillig
De Wet BOPZ is niet van toepassing op mensen die vrijwillig in de ggz verblijven.
Vrijwillig verblijf in het strafrecht is ook mogelijk. voorwaardelijke sancties.
3.4: materiële en formele rechtsposities
Materiële rechtspositie: rechten en vrijheden die de betrokkene op grond van de regels
toekomt.
Formele rechtspositie: rechtsmiddelen die betrokkene heeft om op te komen tegen
schendingen van zijn materiële rechten.
3.5: bepalen rechtspositie – dak en/of titel
Er zijn 2 criteria voor het bepalen van de rechtspositie.
1. De juridische titel op basis waarvan iemand vrijheid wordt ontnomen of beperkt of op
basis waarvan zorg verplicht wordt.
2. Het type inrichting waar betrokkene verblijft.
Als justitiabelen in de ggz worden geplaatst, gelden ook delen uit de Wet BOPZ.
Als mensen met een Wet BOPZ-titel in een tbs-inrichting worden geplaatst, moet de Wet
BOPZ blijven gelden.
4: praktijk, knelpunten en toekomstige ontwikkelingen
4.1: de ‘interne’ rechtspositie bij een ambulant kader
Een probleem is dat het onderscheid tussen externe en interne rechtspositie door de
ambulantisering niet meer volledig dekkend lijkt, omdat iemand die niet wordt opgesloten niet
intern verblijft. Het is ook bij vrijheidsbeperkende sancties (men blijft onder voorwaarden in
de maatschappij) minder duidelijk welke rechten en plichten betrokkene heeft.
4.2: grensverkeer tussen de terreinen – gebrek aan harmonisatie
Er zijn knelpunten in de overgang tussen de verschillende deelgebieden van gedwongen zorg.
- Financieel: onduidelijkheid door wie welke zorg vergoed wordt.
- Moeilijkheden bij overdracht van informatie.
- Verschil in interne rechtspositie tussen de deelgebieden.
5: aandachtspunten
3
, 1. Gedwongen zorg is mogelijk via strafrecht en civiel recht.
2. Gevaarscriteria spelen een bepalende rol.
3. Gedwongen zorg kent een interne en externe rechtspositie.
4. De juridische titel en het type inrichting zijn van belang om de rechtspositie te
bepalen.
5. Onderdeel van een voorwaardelijke strafrechtelijke sanctie kan ‘vrijwillige’ opname in
een ggz-kliniek zijn.
6. Er is ontwikkeling van meer grensverkeer gaande tussen justitiële inrichtingen en het
ggz-veld
7. Verschillen in rechtspositie maken overgangen tussen ggz en justitiële inrichtingen
soms problematisch. Het is niet duidelijk of toekomstige wetgeving dit oplost.
Hoofdstuk 24: forensische behandelsettingen voor volwassenen
1: inleiding
Bespreking van forensische behandelsettingen binnen welke zorg geboden wordt aan
volwassen justitiabelen.
2: organisatie van forensische psychiatrische zorg voor volwassene
Het ministerie van Justitie en Veiligheid is verantwoordelijk voor het uitvoeren van alle
activiteiten van forensische zorg in strafrechtelijk kader.
Doel van forensische zorg: herstel van de patiënt en vermindering van de kans op recidive ten
behoeve van de veiligheid in de samenleving.
Forensische zorg kan op verschillende manieren worden ingedeeld.
1. Onderscheid naar type zorg.
Klinische zorg: behandeling in 24-uurs verblijfsetting.
Ambulante zorg: geen sprake van verblijf.
Verblijfszorg: vorm van wonen met begeleiding en ondersteuning.
Stapelzorg: combinaties van deze zorgtypen.
2. Onderscheid in segmenten (specialisaties).
Geestelijke gezondheidszorg.
Verslavingszorg.
Zorg voor verstandelijk gehandicapten.
3. Onderscheid naar bekostigingssystematiek.
matrix met verschillende combinaties van zorg- en beveiligingsintensiteit.
Hoe hoger de intensiteit, hoe hoger de kosten van het forensisch zorgproduct.
3: indicatiestelling en plaatsing
Een formele indicatiestelling en plaatsing is nodig om forensische zorg te kunnen verlenen.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Babettedebruijn. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
