Internationaal publiekrecht
Hoorcollege week 1A: Inleiding
Hoe kunnen we structuur geven aan de harde wereld om ons heen? Achter de schermen gebeuren er veel
dingen, maar in het dagelijkse nieuws zien we dit niet altijd. We zien alleen nieuwswaardige dingen.
Wat kunnen we er aan doen om structuur in de wereld te brengen en wat is de rol van het recht hierbij?
- Recht en onrecht
- Maakt het internationaal recht een verschil?
Er is het recht op vrede en veiligheid, dat houdt in dat staten geen geweld mogen gebruiken om
problemen op te lossen. Hoe kan het recht toegepast worden in de wereld. Er is namelijk geen, of
nauwelijks een centraal gezag dat dit recht op vrede en veiligheid ten uitvoer kan leggen. Er is geen
sprake van een maker van het recht, een handhaver of een centrale rechter die altijd beschikbaar is om
de internationale problemen op te lossen. Dan moet er een subtielere manier zijn om dat te doen.
▪ Parijs verdrag over het klimaat
Alle grote internationale problemen (denk aan uitbuiting, oorlog, migratie of armoede), hebben allemaal
een soort versnippering van het internationale recht. (zie plaatje op het HC).
Belangrijk: contractenrecht. Pacta sunt servanda. Staten sluiten verdragen met elkaar!
Wanneer is iets als recht te bestempelen en wanneer niet? Deze vraag maakt het internationaal recht heel
lastig. Het internationaal recht heeft als doen om de individuele belangen van staten te behartigen. Dit
is interstatelijk recht. De kern hiervan is samen te vatten in een belangrijk woord: soevereiniteit.
▪ Men wil een co-existente samenleving maken waarin staten dus naast elkaar bestaan.
Gelijkheid is hierbij belangrijk. Alle staten zijn als juridische entiteit gelijk.
▪ Alleen als je met het internationale recht instemt ben je hieraan gebonden. Denk aan verdragen
of het meewerken aan vormen van gewoonterecht etc.
▪ Het is bijna onmogelijk voor soevereine staten om supranationaal gezag te accepteren. Dit is
gezag dat boven de staat is.
Het wereldrecht benadrukt de collectiviteit: het samen oplossen van problemen. Het is niet altijd enkel
een individueel belang van een staat om ergens armoede te bestrijden. Het kan juist het individuele
belangzijn om dat niet te doen.
De soevereiniteit is in de loop der jaren wel steeds relatiever geworden. Het betekent niet meer dat je
elke invloed van buitenaf ook buiten kan houden. Je kan zelf bepalen wat er op je grondgebied gebeurt.
Nu heeft een staat al zijn rechten, maar ook plichten! Je moet er voor zorgen dat de belangen van de
burgers in de staat op een goede en humane wijze worden nageleefd.
▪ Interdependentie en globalisering
▪ Geleidelijke transitie
Het belang van historische, politieke en economische context (college1 deel 2)
Het is belangrijk om het recht te kunnen begrijpen om verschillende contexten te begrijpen. Het recht is
besluitvorming: maken, toepassen en handhaven.
▪ Besluiten zijn afhankelijk van context: maatschappelijke ontwikkeling, veranderende waarden,
machtsverhoudingen
▪ Zonder context kan (internationaal) recht niet goed begrepen worden
Uitwerking aan de hand van de vraag wat een staat is en hoe een nieuwe staat kan ontstaan
,Wat is de juridische status van Palestina? (Denk ook aan: Kosovo, Noord-Cyprus, Zuid Ossetië,
Puntland, Kurdistan etc.)
➢ Wanneer is iets een staat en wanneer houdt een staat op te bestaan?
- Het einde van WO1 → er is geprobeerd om een bond van staten te maken om problemen
eventueel vroegtijdig op te lossen. Men wilde dit om het niet weer tot een grote oorlog te laten
komen. Dit is een belangrijk geweest voor het internationale recht. Een eerste stap naar het
breder maken van het recht! Staten moeten samenwerken en dus was het belangrijk om een
internationale organisatie te hebben die de wereldbelangen moet verzekeren.
- In die tijd waren er wel een aantal internationale organisaties, maar een algemene organisatie
was er nog niet. Het probleem was nu dat de Amerikanen niet mee wilden doen aan zo’n
organisatie.
Zelfs als het gaat over mensenrechtenverdragen die door alle staten worden ondertekend, zit de VS daar
vaak niet bij. Het Parijsverdrag over klimaat is hier een voorbeeld van, Trump trekt zich terug uit dit
verdrag.
Volkenbond → een structuur die veel zwakker was dan die van de VN. Hier was ook nog geen verbod
op het gebruik van geweld. Het was een zwakkere organisatie in die zin, dat staten die geen zin meer
hadden om zich te onderwerpen aan de Volkenbond, zich makkelijk konden terug trekken. Dit is bij de
VN nog nooit gebeurd.
Toen de VN tot stand is gekomen, werd de regel opgesteld dat er geen geweld gebruikt mocht worden
om een conflict op te lossen.
▪ Verdelingsplan 1947 Palestina: er werd een Joods gebied en een Palestijns gebied gecreëerd.
Hoorcollege 1B: Staten, volken, zelfbeschikking
Er bestaat statelijk recht en
wereldrecht
Er staan verschillende
fundamentele dingen tegenover
elkaar. Hoe weeg je al deze
belangrijke fundamentele dingen
tegen elkaar af?
En dan de vraag: kan iedereen zich
hiermee bemoeien of is dat slechts
een interne aangelegenheid van
staten? De Vrede van Westfalen
heeft het begrip van territoriale
integriteit voortgebracht. Mag je
interveniëren? Eén van de
grondbeginselen is het non-
interventiebeginsel → andere staten mogen zich niet bemoeien met de interne aangelegenheden van een
ander land. Dat is een enorm stevig rechtsbeginsel wat tot op heden ook nog steeds bestaat.
- Maar stel dat er nou genocide in een land plaatsvindt, ,mag je dan nog steeds niet ingrijpen of
heb je dan juist de plicht om in te grijpen?
, - Als je een volk zelfbeschikkingsrecht geeft, mag hij dan een staat vormen en zich afscheiden of
moet je de territoriale integriteit beschermen? Voorbeelden → Koerden, de Krim, Catalonië
(Spanje), Kosovo (voormalig Joegoslavië), Palestina, Groenland, Zuid Ossetië etc.
- Wanneer is iets een staat, zijn daar regels voor of gaat dat via politieke opportuniteit?
.
De twee staten oplossing
Israël en Palestina. In de werkelijke realiteit
hebben veel mensen de fictie dat er twee
staten kunnen zijn al opgegeven. Maar hoe
kunnen we aan de belangen van beide
groepen voldoen? Op dit moment wordt de
menselijke waardigheid een beetje uit het
oog verloren. Formeel gezien is het de eerste
stap om vast te houden aan het idee van twee
staten.
Het recht op zelfbeschikking
▪ Heeft het Palestijnse volk een recht op zelfbeschikking?
▪ Betekent het zelfbeschikkingsrecht een recht op afscheiding van een bestaande staat?
▪ Wat is de status van de bezette Palestijnse gebieden? Is deze anders dan bijvoorbeeld de status
van autonome Koerdische gebieden?
De koerden zijn een volk en door verschillende conflicten hebben de Koerden in Syrië de kans gekregen
om een gedeelte in Syrië als autonoom gebied te besturen. Dit is wel onder druk van Turkije en Syrië.
Dat is anders dan bij Palestina.
➔ Mogen andere staten een volk ondersteunen in hun streven naar zelfbeschikking?
Rechten van volken: de ontwikkeling van het zelfbeschikkingsrecht
Externe zelfbeschikking (meestal: vormen nieuwe staat)
- Toepasselijk op koloniale volken en volken die leven in niet-zelfbesturende gebieden
Vroeger werd dit als politiek instrument gebruikt. De identiteit van volken en het vormen van een staat
kwam hiermee op de kaart te staan. Dit was de politieke opportuniteit in Europa. Sommige landen met
koloniën en hebben overal handel gedreven. Op een gegeven moment was de vraag van belang: wie had
het waar voor te zeggen? Er zijn afspraken gemaakt tussen verschillende Westerse landen. De
imperialisten hebben niet alleen gezegd dat de handel gaan drijven in deze gebieden, zij hebben ook
gezegd dat ze de landen gaan toe-eigenen.
➢ Bij Nederland kun je denken aan Suriname en Indonesië
Het feit dat er andere mensen leefden maakte toen niet uit. Degene die er de macht had was er de baas
en die maakte de regels. Het werd als het ware bezit van de Westerse landen.
Jaren 30 → veel landen waren er niet blij mee dat ze werden overgenomen en zij gingen zich verzetten.
Op het moment dat de Japanners de Nederlanders wegjoegen zagen de Indo’s dit echt als een bevrijding.
Maar helaas gaven de Japanners de Indonesiërs ook niet meteen de mogelijkheid om vrij te zijn.
- Suriname en Indonesië zijn onafhankelijk geworden, maar de Nederlandse-Antillen hebben
ervoor gekozen om bij het Koninkrijk te blijven horen.
Het IGH heeft uitdrukkelijk bevestigd dat het Palestijnse volk een recht op zelfbeschikking heeft. Zij
hebben dus ook het recht om een eigen staat te vormen. Als er een extern zelfbeschikkingsrecht is dan
is er ook nog een intern zelfbeschikkingsrecht!
, Als er in een koloniale situatie een nieuwe staat tot stand komt, is er wel de regel dat die staat binnen de
koloniale grenzen tot stand moet komen. We respecteren de grenzen: uti possidetis Rechten van
volken: zelfbeschikking (2)
Hier gaat het om volken die hun eigenheid willen uitoefenen binnen een staat. Catalonië is een goed
voorbeeld. Dit is een onderdeel van de bestaande staat Spanje. De Catalanen zijn onderdeel van de staat
Spanje. Hebben zij ook een recht op zelfbeschikking?
Interne zelfbeschikking
Dit is het recht om betekenisvol mee te doen in het publieke leven van een staat en het hebben van recht
op het uitoefenen van sociale/culturele of andere (minderheids)rechten.
- Territoriale integriteit versus afscheiding
Ook de Koerden mochten zich op een gegeven moment niet meer uiten in politieke partijen. Zij worden
nu vastgezet omdat ze in verband worden gebracht met groeperingen die voor de Koerdische belangen
met geweld opkomen, zij worden aldus als terroristisch gezien. We zitten dan dicht bij de
mensenrechten. In hoeverre hebben volken recht op zelfbeschikking?
▪ Volken die binnen een bepaald staatsverband leven, mogen zich niet afscheiden en andere staten
mogen zich hier ook niet mee bemoeien zolang die regering dit volk vertegenwoordigt. Zodra
het duidelijk is dat de regering zich niet meer met hen bezighoudt, kan er iets ontstaan van een
recht voor die volken. Het is een ingewikkelde vraag of zij zich mogen afscheiden.
▪ Groepen verzetten zich vaak tegen het staatsverband, hoe ga je hier mee om?
Catalonië heeft geprobeerd dit op te lossen met een referendum, tegen de wil van Spanje. De territoriale
integriteit is echter leidend en een staat kan niet zomaar opgebroken worden. Echter, mensen in de staat
mogen hier wel tegen opkomen. Als zij in staat zijn om met geweld een stuk staat de facto af te wijden,
met als gevolg dat de officiële staat hier geen zeggenschap meer heeft, kan dit stuk grond dan ook de
iure als staat worden gezien?
➢ Als een volk niet zodanig onderdrukt wordt dat de eigenheid van het volk niet beleefd kan
worden, bestaat er ook geen rechtvan afscheiding. Het internationale recht zegt dat het recht van
het volk in Catalonië gerespecteerd worde en zij kunnen alleen de onafhankelijkheid BINNEN
het staatsverband regelen.
Ook hebben we nog zogenoemde inheemse volken. Dit is overduidelijk een andere bevolkingsgroep
dat de dominante bevolkingsgroep in de staat. De rechten van de inheemse volken zijn in de loop der
jaren heel erg onderdrukt. Denk bijvoorbeeld aan de Oeigoeren in China.
- Hier zijn wel belsngrijke VN-verklaringen over. UN declaration on Rights of Indigenous
Peoples.
Het gaat niet alleen om de rechten van volken, maar ook om de formulering van de plichten van staten.
Staten kunnen op hun verantwoordelijkheden worden aangesproken. Als de rechten van volken
onderdrukt worden, wat moet je dan doen om te kunnen compenseren? We kunnen partijen aanspreken
op de verantwoordelijkheden die zij hebben ten opzichte van die bevolkingsgroepen. Als een staat zijn
verantwoordelijkheid niet neemt, dan zijn we in de VN zover dat we de staatssoevereiniteit niet meer
erkennen en dan moeten we dus ingrijpen.
Wat is de status van Palestina?
Zie plaatje HC: de staten die Palestina als onafhankelijke stat erkend hebben. Het grootste deel van de
wereld heeft hier geen moeite mee. In 1988 werd het bovendien door de PLO al als staat uitgeroepen.
➢ De Palestijnen hebben in 2011 als eerst een aanvraag gedaan om lid te worden van de VN.
Waarom is dit zo belangrijk? Palestina doet de aanvraag omdat dat een erkenning is van het feit
dat het een staat is. Zij willen als staat participeren in een internationale samenleving. Echter is
het niet geaccepteerd. De AV van de VN heeft toch gezegd dat ze zich daar niet bij willen
neerleggen. Zij vinden dat Palestina wel als staat mee zou moeten kunnen doen. Omdat de
Palestijnen als non-member observer state accepteren, een waarnemer staat.
