SWK 5 – Jeugdrecht
Hoorcollege 1 | Ouderschap en gezag
Recht is een verzamelnaam voor alle regels die er bestaan, waarvan sommigen in het wetboek staan
beschreven. Het doel van recht is rechtvaardigheid, gelijkheid, zwakste in de samenleving
beschermen en het ordenen van de samenleving. Jeugdrecht heeft geen eigen rechtsgebied. Het is
het geheel van regels dat de positie van jongeren regelt. Het raakt de rechtsgebieden bestuursrecht,
strafrecht en het burgerlijk recht. Er zijn 1 vier rechtsgebieden:
- Staatrecht: de basisregels voor de organisatie van de overheid wanneer de overheid in ‘rust’ is.
Het beschrijft de onderlinge verhouding tussen de verschillende organen van de overheid en het
biedt regels voor de relatie tussen burgers en overheid. Het gaat bv om de positie van ons
staatshoofd en over de taken van de regering. De belangrijkste wet binnen het staatrecht is de
Grondwet. Dit biedt de basis voor onze staatsinrichting.
- Bestuursrecht: geeft regels over de bestuurstaak van de overheid in actie. Het geeft regels voor
de uitvoering van een bestuurstaak (bv zorg, milieu en onderwijs). Wanneer de overheid voor een
bestuurstaak in actie komt, komt het vaak met de belangen van de burgers in aanraking. In het
bestuursrecht staat beschreven wat de overheid wel/niet mag doen. Belangrijkste wet is de
Algemene Wet Bestuursrecht (AWB).
- Strafrecht: beschrijft de verboden gedragingen, zoals diefstal of moord. Hierin staan gedragingen
beschreven die de ‘rechtsorde’ (rust en veiligheid in de samenleving) zodanig schaden dat er een
bestraffende reactie moet volgen vanuit de overheid. Belangrijke wetboeken zijn wetboek van
strafrecht en wetboek van strafverordening. Hierin staat beschreven wat er gebeurt al er een
strafbaar feit is gepleegd.
- Burgerlijk recht: regelt de rechtsverhoudingen tussen burgers onderling. Bestaat uit 3
onderdelen:
Personen- en familierecht: familierechtelijke relaties worden geregeld zoals ouderschap,
gezag, omgang en (echt)scheidingen.
Vermogensrecht: regelt zakelijke relaties tussen personen, zoals koop, huur en hypotheek.
Rechtspersonenrecht: beschrijft hoe een rechtspersoon (bv, nv, stichting, vereniging) moet
worden opgericht en wie het voor het zeggen hebben.
- Materieel recht: bevat de rechten en plichten van burgers.
- Formeel recht: geeft het procesrecht. Het geeft aan wat er gebeurt als er een strafbaar feit is
gepleegd. Het formeel recht regelt hoe het materieel recht (in strafrecht en burgerlijk recht)
gehandhaafd wordt.
2
Ontstaan juridisch ouderschap nooit meer dan 2 juridische ouders
- Juridische moeder:
De vrouw uit wie het kind is gekomen;
De vrouw die het kind heeft geadopteerd indien ze het kind minstens 1 jaar heeft verzorgd;
Duomoeder die automatisch ouder is geworden (is bevallen van het kind) of heeft het kind
erkend. De rechter kan ook het ouderschap van een duomoeder vaststellen.
- Juridische vader:
De echtgenoot/geregistreerde partner van de moeder op het moment van geboorte;
De man die het kind heeft erkend man 16 jaar;
De man waarbij het ouderschap door de rechter is vastgelegd’
De man die het kind heeft geadopteerd.
Het huwelijk zorgt automatisch voor een juridische vader, maar mocht hij niet de vader zijn dan is
ontkenning van het vaderschap mogelijk. Voorwaarde is dat de man moet aantonen niet de
biologische vader te zijn d.m.v. een DNA-test of bloedproef. Wanneer man tijdens het huwelijk
overlijdt en de vrouw brengt binnen 306 dagen een kind ter wereld, dan is de overleden man alsnog
de juridische vader (zelfs als is de vrouw alweer opnieuw getrouwd).
, 2
Gevolgen juridisch ouderschap
De wet verbindt verschillende gevolgen aan het juridisch ouderschap, namelijk: gezag (opvoeden en
zeggenschap over het kind), omgang (geen gezag wel recht op omgang), onderhoud (kosten dragen),
familienaam, wettelijk erfgenaam, nationaliteit, belanghebbende in rechtbank.
Bij juridisch ouderschap gaat het om een levenslange juridische band tussen ouder en kind (bv ook
onderhoud = kinderalimentatie). Bij gezag gaat het om de zeggenschap en om de inhoud van de
opvoedrelatie en eindigt als jeugdige 18 jaar wordt!
- Ouderlijk gezag: plicht en recht van ouder (18 jr) om zijn minderjarig kind (< 18 jr) op te voeden en
te verzorgen zonder gebruik te maken van geestelijk of lichamelijk geweld. Het gezag eindigt als de
jeugdige 18 jaar wordt. Het gezag bestaat uit:
Opvoeden en verzorgen: zorg en verantwoordelijkheid voor het geestelijk en lichamelijk welzijn
en het bevorderen van ontwikkeling van persoonlijkheid waarbij kindermishandeling is
verboden;
Beheer van eventuele vermogen van de jeugdige;
Wettelijk vertegenwoordiger: verrichten juridische handelingen namens de jeugdige, zoals het
sluiten van een overeenkomst of het geven van toestemming.
Als ouder gezag heeft, dan heeft dat ook verdere gevolgen. Ouder heeft de verplichting om de
banden met de andere ouder en het kind te bevorderen (bv in scheiding). Daarnaast heeft kind recht
op gelijkwaardig ouderschap = gelijkwaardige verzorging en opvoeding door beide ouders.
- Gezamenlijk gezag geldt automatisch wanneer ouders zijn getrouwd of geregistreerde partners zijn.
Ook kan er gezamenlijk gezag worden uitgeoefend door een juridische moeder en niet-juridische
vader die wel het gezag over het kind kan krijgen door het kind te erkennen. Niet-ouder wordt niet
de juridische vader, maar oefent wel gezamenlijk gezag met wel-ouder uit. Het gezamenlijk gezag
dient digitaal te worden ingeschreven in het Centraal gezag register. Ook als ouders na het krijgen
van een kind gaan scheiden, oefenen ze nog samen het gezag uit. Tenzij dit niet in het belang van het
kind is.
Gezamenlijk gezag is alleen mogelijk als een ouder alleen het gezag uitoefent, of als de partner is een
nauwe persoonlijke betrekking met het kind staat (familiy life). Dit geldt wanneer de partner en het
kind samen met de ouder minstens een jaar gezinsleven geleid hebben.
- Eenhoofdig gezag geldt wanneer een van de ouders is overleden, de jeugdige alleen een meerjarige
moeder heeft of door een verbroken relatie waarbij door het klemcriterium een rechterlijke
uitspraak kan plaatsvinden dat het gezag aan één ouder kan worden toegewezen. Dit is alleen
mogelijk wanneer eenhoofdig gezag in het belang van het kind is omdat het anders ‘klem’ komt te
zitten tussen ouders. Er wordt hierin vooral gekeken naar communicatie, beslissingen van ouders,
belang van het kind en vormgeving van de opvoeding.
- Uitgekleed gezag: het gezamenlijk gezag wordt behouden, maar gezag geldt alleen voor bepaalde
doelen zoals opvragen van informatie over zijn kind van school of huisarts. Een ouder mag in het
gezag dingen minder doen zoals het niet meer dagelijks bezig houden met de verzorging van het
kind.
Minderjarigen (<18 jr) zonder meerderjarigheidsverklaring, onder curatele gestelde personen
(geestelijke stoornis) of mensen met zeer slechte psychische toestand kunnen NIET gezag uitoefenen.
- Meerderjarigheidsverklaring: minderjarige verzoekt kinderrechter om haar meerderjarig te
verklaren. Jeugdige wordt dan handelingsbekwaam (18 jr) geacht. Dit betekent dat hij zelfstandig
rechtshandelingen mag verrichten en daar ook verantwoordelijk voor is. Als verzoek niet wordt
goedgekeurd = voogdij.
Hoewel kinderen vanaf 18 jaar handelingsbekwaam worden geacht, worden ze vanaf 16 jaar
handelingsbekwaam geacht als het gaat om medische behandelingen:
- < 12 jaar: ouders beslissen;
- 12-16 jaar: toestemming van ouder en kind vereist (mits de jeugdige de behandeling weloverwogen
blijft wensen en de behandeling noodzakelijk is voor ontwikkeling van jeugdige);
, - 16 jaar: kind kan zelfstandig beslissen.
2
Gezag en voogdij
Wanneer kind geen ouders heeft of ouders heeft die het gezag niet kunnen of mogen uitvoeren, dan
oefent een voogd het gezag over een kind uit. Verschil tussen ouderlijk gezag en voorbij is dat de
ouders het recht en de plicht hebben hun kinderen zelf te verzorgen en op te voeden, maar de voogd
hoeft dit niet zelf te doen. Hij behoudt de verantwoordelijkheid, maar kan de zorg voor de jeugdige
uit handen geven. Daarnaast zijn ouders onderhoudsplichtig en voogd is dit niet. De voogdij wordt
uitgeoefend door echt persoon of door gecertificeerde instelling. Bij conflict tussen ouder en
minderjarige of ouder en voogd kan een bijzonder curator worden aangesteld, die de belangen van
het kind behartigd.
3
Adoptie
De oorspronkelijke juridische banden die het kind (<18 jr) met de juridische ouders heeft, worden
verbroken en er worden max. 2 juridische ouders aangewezen. Een adoptie is ingrijpend omdat
banden worden verbroken met oorspronkelijke ouders en wordt alleen gedaan in het belang van het
kind! Van oorspronkelijke ouders is niks te verwachten. Kind vanaf 12 jr wordt naar mening gevraagd.
