Samenvatting Omgevingsrecht
Literatuur, hoorcolleges en jurisprudentie 2020-2021
K. Kana 1
,Inhoudsopgave
Week 1A (Hoorcollege): Inleiding ................................................................................................................ 5
Casus ‘Wat is dit?’ / Edelchemie (2012): ........................................................................................................ 5
Inleiding omgevingsrecht ................................................................................................................................ 5
Fysieke leefomgeving staat onder druk .......................................................................................................... 5
Reactie: juridische bescherming voor de fysieke leefomgeving..................................................................... 6
Verscheidenheid milieuvraagstukken ............................................................................................................. 6
Thans verscheidenheid aan wetten ................................................................................................................ 6
Reactie op de vorige reactie ........................................................................................................................... 6
Antwoord wetgever ........................................................................................................................................ 6
Week 1A (Literatuur): Inleiding ................................................................................................................... 7
Waaruit bestaat het omgevingsrecht? ................................................................................................................ 7
Wat is omgevingsrecht? .................................................................................................................................. 7
Wat zijn omgevingsproblemen? ..................................................................................................................... 7
Wat zijn de recente ontwikkelingen van het omgevingsrecht? ..................................................................... 7
Beginselen van het omgevingsrecht ............................................................................................................... 9
Hoe luidt de wetgeving op het terrein van omgevingsrecht? ........................................................................ 9
Waaruit bestaat de Omgevingswet? ................................................................................................................. 10
Achtergrond van de Omgevingswet ............................................................................................................. 10
Doelstelling.................................................................................................................................................... 11
Toepassingsgebied ........................................................................................................................................ 13
Omgevingswaarden (nu: milieukwaliteitseisen, H5 Wm) ............................................................................. 14
Omgevingsvisie (nu: plannen) ....................................................................................................................... 14
Programma.................................................................................................................................................... 15
Regulering van activiteiten in de fysieke omgeving ..................................................................................... 15
Omgevingsplan (Op, nu: bestemmingsplan) (decentraal) ............................................................................ 16
Projectbesluit (‘vervanging’ inpassingsplan) ................................................................................................ 20
Omgevingsvergunning .................................................................................................................................. 20
Milieu belastende activiteit (nu: inrichting).................................................................................................. 23
Normen: vergunningplicht of algemene regels? .......................................................................................... 24
Vergunningsplicht en algemene regels ......................................................................................................... 25
Zorgplicht Ow ................................................................................................................................................ 25
M.e.r-regelgeving in de Ow........................................................................................................................... 26
Week 1B: Algemene instrumenten omgevingsrecht ................................................................................... 27
Algemene instrumenten (huidig en in de Ow) ................................................................................................... 27
Plannen: algemeen ....................................................................................................................................... 27
Milieukwaliteitseisen (H5 Wmb) ................................................................................................................... 29
M.E.R. (rapport): hoofdstuk 7 Wm ............................................................................................................... 31
Instrumenten in de Ow ................................................................................................................................. 33
Week 2A: Wro: ruimtelijke ordening ......................................................................................................... 34
Definitie ruimtelijke ordeningsrecht ............................................................................................................. 34
Kenmerken .................................................................................................................................................... 34
Van de Woningwet naar Wro ....................................................................................................................... 34
Wro (juli 2008 – jan 2022)............................................................................................................................. 35
Bestemmingsplan (art. 3.1 – 3.9 Wro) .......................................................................................................... 35
Beheersverordening...................................................................................................................................... 41
Coördinatieregeling Awb .............................................................................................................................. 41
Coördinatieregelingen Wro .......................................................................................................................... 42
Projectuitvoeringsbesluit (Chw) .................................................................................................................... 43
K. Kana 2
,Week 2B: Casusbespreking ....................................................................................................................... 45
Casus I: bestemmingsplan in gemeente Smallingerland .............................................................................. 45
Casus II: Gemeente Terneuzen ..................................................................................................................... 46
Casus III: Bestemmingsplan van gemeenteraad Aalsmeer ........................................................................... 46
Casus IV: Bestemmingsplan: parkeren en beleidsregels .............................................................................. 47
Week 3A: Omgevingsplan ......................................................................................................................... 48
Zie Week 1A literatuur: Omgevingsplan. ...................................................................................................... 48
Week 3B: Ruimtelijk ordening ................................................................................................................... 48
Inpassingsplan (3.26 – 3.29 Wro).................................................................................................................. 48
Algemene regels (rijk en provincie) .............................................................................................................. 49
Provinciaal ruimtelijk belang ......................................................................................................................... 51
Reactieve aanwijzing (ogv verordening of beleid) ........................................................................................ 51
Barro.............................................................................................................................................................. 52
Week 4A: Gebiedsontwikkeling................................................................................................................. 53
Zie Exploitatieplan/Exploitatiekosten week 2A ............................................................................................ 53
Onteigening ................................................................................................................................................... 53
Voorkeursrecht ............................................................................................................................................. 53
Grondexploitatie – kostenverhaal ................................................................................................................ 54
Kostenverhaal en financiële bijdragen Omgevingswet ................................................................................ 57
Stedelijke kavelruil ........................................................................................................................................ 57
Planschadevergoeding .................................................................................................................................. 57
Slotopmerkingen ........................................................................................................................................... 58
Week 4B: Wabo: systeem omgevingsvergunning ....................................................................................... 58
Wabo en omgevingsvergunning ................................................................................................................... 58
Afwijken planologisch regime (bestemmingsplan, beheersverordening, exploitatieplan of extern
werkende regels)........................................................................................................................................... 64
Week 5A: Regulering activiteiten .............................................................................................................. 66
Bouwen van een bouwwerk ......................................................................................................................... 66
Regulering van inrichtingen .......................................................................................................................... 68
Week 5B: Regulering activiteit II (Wabo + Wnb) ......................................................................................... 74
Plannen voor de natuur ................................................................................................................................ 74
Filmpje I: Introductie natuurbeschermingsrecht .......................................................................................... 74
Filmpje II: Gebiedsbescherming .................................................................................................................... 75
Filmpje III: Vergunning .................................................................................................................................. 77
Filmpje IV: Probleem van de PAS .................................................................................................................. 79
Filmpje V: Soortenbescherming .................................................................................................................... 80
Filmpje VI: Natuur in de Wabo ...................................................................................................................... 81
Week 6A: Activiteiten III: Casusbespreking ................................................................................................ 82
Zie ook literatuur van weken 5A en 5B. ........................................................................................................ 82
I. Afwijken bestemmingsplan, kruimellijst en Besluit mer (ECLI:NL:RVS:2017:1192) ............................ 82
I. Belanghebbende besluiten fysieke leefomgeving (ECLI:NL:RVS:2017:2271) ..................................... 83
II. Milieuneutrale wijziging (ECLI:NL:RVS:2019:1787) ............................................................................. 85
III. Beste Beschikbare Technieken (ECLI:NL:RBZWB:2020:2101) ............................................................. 85
IV. Begrenzing inrichting (ECLI:NL:RVS:2013:1272) .................................................................................. 86
V. Niet langer vergunning vereist (ECLI:NL:RVS:2013:27) ....................................................................... 86
VI. Geurhinder inrichting (ECLI:NL:RVS:2011:BP:9592) ............................................................................ 87
K. Kana 3
,Week 6B (hoorcollege): Omgevingswet: vergunning .................................................................................. 87
Zie Omgevingsvergunning bij week 1A. ........................................................................................................ 87
Week 6B (literatuur): Handhaving, rechtsbescherming en interbestuurlijk toezicht ..................................... 88
Europees kader ............................................................................................................................................. 88
Bestuursrechtelijke handhaving ................................................................................................................... 89
Strafrechtelijke handhaving .......................................................................................................................... 93
Privaatrechtelijke handhaving ...................................................................................................................... 93
Rechtsbescherming ....................................................................................................................................... 94
Interbestuurlijk toezicht ................................................................................................................................ 95
Week 7A: Hoorcollege: Handhaving omgevingsrecht.................................................................................. 97
Overtredingen in het omgevingsrecht .......................................................................................................... 97
Twee handhavingsstelsels:............................................................................................................................ 98
I. Onder gezag bestuursorgaan: ............................................................................................................. 98
II. Onder gezag OM:............................................................................................................................... 100
Privaatrechtelijke handhaving .................................................................................................................... 101
Actualia handhaving .................................................................................................................................... 102
Verplichte jurisprudentie ........................................................................................................................ 104
Week 1 ............................................................................................................................................................. 104
ECLI:NL:RVS:2019:2298 (drempelwaarde (vormvrije) mer-beoordelingsplicht) ........................................ 104
ECLI:NL:RVS:2015:744 (compenserende maatregelen en (vormvrije) mer-beoordeling) ......................... 104
ECLI:EU:C:2020:503 (mer-plicht wettelijke regeling?) ................................................................................ 105
ECLI:NL:RVS:2018:1949 (waterkwaliteitseisen KRW) ................................................................................. 105
Week 3 ............................................................................................................................................................. 105
Bestemmingsplan Baarschot (reactieve aanwijzing en exceptieve toetsing) in ECLI:NL:RVS:2017:2480 .. 105
Inpassingsplan Bommelerwaard (provinciaal belang en gro) in ECLI:NL:RVS:2016:1281 .......................... 106
Week 4 ............................................................................................................................................................. 106
ABRvS 3 december 2014, ECLI:NL:RVS:2014:4325 (onlosmakelijke samenhang) ...................................... 106
ABRvS 9 maart 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BP7155 (Onderdelen omgevingsvergunning)............................. 106
ABRvS 13 april 2011, ECLI:NL:RVS:2011:BQ1081 (Belanghebbende omgevingsvergunning) .................... 107
ABRvS 11 juni 2014, ECLI:NL:RVS:2014:2120 (rechtstreekse werking coordinatieverplichting) ................ 107
Week 5 ............................................................................................................................................................. 108
De PAS-uitspraak van de ABRvS: ABRvS 29-05-2019, ECLI:NL:RVS:2019:1603, AB 2019/309, m.nt. Backes
..................................................................................................................................................................... 108
Het Orleans arrest (uitleg art. 6 Habitatrichtlijn): HvJ EU 21 juli 2016, C-387/15, ECLI:EU:C:2016:583 .... 108
Wegverbreding A2 ECLI:NL:RVS:2014:4431................................................................................................ 108
Week 6 ............................................................................................................................................................. 109
Zie week 6A in de samenvatting. ................................................................................................................ 109
Week 7 ............................................................................................................................................................. 109
De Nieuwe Meer ......................................................................................................................................... 109
Precisering beginselplicht ........................................................................................................................... 109
Niet handhaven van een OD ....................................................................................................................... 110
Urgenda....................................................................................................................................................... 110
K. Kana 4
,Week 1A (Hoorcollege): Inleiding
Casus ‘Wat is dit?’ / Edelchemie (2012):
• Afvalverwerkingsinrichting;
• Vergunning nodig voor zo’n inrichting? → Nu nog wel onder Wet milieubeheer;
• Milieuvergunning voor dit bedrijf was in 2005 verlopen en er was geen nieuwe verleend. Het
bedrijf had wel een nieuwe aangevraagd na 2005 maar door bevoegd gezag geweigerd.
Bevoegd gezag vond dat men onvoldoende had aangetoond hoe vakkundig met de afvalstoffen
om gegaan zou moeten worden;
• Vraag: wat te doen met bedrijf dat na 2005 geen vergunning meer heeft?
o Handhaven;
o Nieuwe aanvraag;
➢ Ga je als bevoegd gezag handhaven? Er wordt in strijd gehandeld met hoofdstuk 8 van Wmb
(vergunningsplicht).
• Situatie duurde tot 2012. Daarna maat vol bij bevoegd gezag. Waarop ga je dan handhaven?
o Welke wetten gelden er? → Wet milieubeheer, Wet bodembescherming, Algemene wet
bestuursrecht, Noodverordening (om terrein af te grendelen);
o Wie is bevoegd gezag? → Burgemeester (Noodverordening), Provincie (Wet
bodembescherming) en College van B&W (Wet milieubeheer);
o Wanneer moet wat gebeuren? → Doorverwijzen als bevoegd gezag verandert of alles van
voor de nieuwe wetgeving op de oude manier afhandelen (overgangsrecht).
o Verhouding met Awb? → Handhavingsinstrumenten, voorbereidingseisen bij besluiten en
procedurele rechtsbescherming;
o Verhouding met andere rechtsgebieden? → Strafrecht, Privaatrecht (kostenverhaal, beslag).
• Uitspraken bestuursrechter: ECLI:NL:RVS:2016:1044, ECLI:NL:RVS:2016:1063 en
ECLI:NL:RVS:2016:978;
• Traject strafrecht: tot 16 maanden cel geëist tegen verdachten Edelchemie;
o Uitkomst rechtbank: tot 25.000 euro en vrijspraken in strafzaak rondom Edelchemie.
• Kostenverhaal → CDA in Maasgouw maakt zich zorgen over de kosten voor de sanering van het
terrein van Edelchemie;
• Casus slot: de overheid gaat het in grote lijnen betalen.
Inleiding omgevingsrecht
• Omgevingsrecht gaat over de fysieke leefomgeving:
o Ruimte (gebouwde omgeving + landelijk gebied);
➢ Ruimtelijke ordening
o Stroomgebieden van beken, rivieren en zeeën;
o Natuur (gebieden, wilde flora en fauna);
o Samenstel van ecosystemen (water, bodem, lucht en organismen).
➢ Milieurecht, natuurbeschermingsrecht.
Fysieke leefomgeving staat onder druk
• Te groot beslag op beschikbare ruimte;
• Te groot beslag op beschikbare watervoorraden;
• Natuur raakt versnipperd, verdroogt, ontvangt te veel voedingstoffen (leefgebieden dier- en
plantensoorten verdwijnen hierdoor);
K. Kana 5
, • Te groot beslag op vermogen van ecosystemen om afvalstoffen te verwerken en natuurlijke
hulpbronnen te reproduceren (achteruitgang en ontregeling van ecosystemen hierdoor).
Reactie: juridische bescherming voor de fysieke leefomgeving
• Artikel 21 Gw: zorg van de overheid (sociaal grondrecht, niet af te dwingen):
“De zorg van de overheid is gericht op de bewoonbaarheid van het land en de bescherming
en verbetering van het leefmilieu.”
• Ontwikkeling van rechtsgebieden voor:
o Bestemming, inrichting en beheer van ruimte;
o Bestemming, inrichting en beheer van stroomgebieden;
o Bestemming, inrichting en beheer van natuurgebieden en bescherming van dier en
plantensoorten;
o Bescherming en herstel van (onderdelen van) ecosystemen.
1. Milieurecht: functioneel en meest omvattende rechtsgebied
• Strekt tot:
o Bescherming van het milieu (= samenstel van ecosystemen) tegen verontreiniging,
aantasting en uitputting door maatschappelijke activiteiten;
o Bescherming van de mens tegen blootstelling aan voor gezondheid/welzijn schadelijke
stoffen, producten, stank, geluid en straling en calamiteiten ten gevolge van
maatschappelijke activiteiten.
Verscheidenheid milieuvraagstukken
• Hinder (geluid, stank);
• Gezondheidsrisico’s (stoffen, straling, geluid, calamiteiten, luchtkwaliteit);
• Verontreiniging van bodem, water, lucht (Lekkerkerk);
• Afvalstoffenverwijdering;
• Aantasting van natuur en landschap;
• Biodiversiteitsverlies (uitsterven dier-/plantensoorten);
• Uitputting van natuurlijke hulpbronnen (vis, tropisch, hout, fosfaat);
• Klimaatverandering → Urgenda-zaak.
Thans verscheidenheid aan wetten
• WABO;
• Wet milieubeheer (met AMvB: Activiteitenbesluit);
• Waterwet;
• Wet bodembescherming;
• Etc. etc.
Reactie op de vorige reactie
• Alle afzonderlijke componenten zijn belegd met afzonderlijke regels met afzonderlijke
voorschriften, toetsingscriteria en ook verschillende bevoegde gezagen;
• Dan wordt de samenhang vergeten en gaan afzonderlijke bepalingen knellen:
o Maatschappelijke activiteiten (burger) centraal in plaats van de te beschermen activiteiten;
o Roep om meer ruimte voor economische activiteiten (flexibiliteit).
Antwoord wetgever
• Werken aan een overkoepelend begrip van omgevingsrecht met integratie van regelgeving;
• Schrappen van regels of mogelijk maken van alternatieven;
• Wegnemen nationale koppen op EU-regelgeving; → deels verlaging van beschermingsniveaus.
K. Kana 6
