Samenvatting van de keuzecursus oncologie van de HU Blok A 2020. Samenvatting gebaseerd op alle verplichte lesstof inclusief sites. Lesdoelen zijn meegenomen tijdens het maken van de samenvatting en staan ook vermeld in het document.
,Inhoudsopgave
HC1 Introductie, kanker algemeen.....................................................................................................2
HC2 Dermatologische tumoren..........................................................................................................6
HC3 Mammacarcinomen..................................................................................................................11
WC3 Gesprek over seksualiteit.........................................................................................................16
HC4 Gynaecologische tumoren........................................................................................................18
HC 5 Gastro-intestinale oncologie....................................................................................................23
WC5 Voeding bij kanker...................................................................................................................45
HC 6 Urogenitiale tumoren...............................................................................................................55
WC 6 Obstipatie, misselijkheid en braken bij de oncologische patiënt (chemo)..............................61
HC 7 Hoofd-hals oncologie...............................................................................................................65
WC7 radiotherapie...........................................................................................................................80
HC8 Chirurgie....................................................................................................................................87
HC9 Longcarcinomen........................................................................................................................92
WC 9 Pijn bij kanker..........................................................................................................................97
HC10 Overleven na kanker.............................................................................................................101
HC 11 Hematologie.........................................................................................................................103
HC 12 Neurologische oncologie......................................................................................................112
WC 12 Wonden en littekens...........................................................................................................117
WC 13 Slecht nieuws gesprek.........................................................................................................121
HC 13 Vroegtijdige zorgplanning/advanced care planning.............................................................122
HC 15 Kinderoncologie & HC 14 Vpk zorg bij kinderen...................................................................125
HC 14 & HC 15 kinderoncologie &Zorg bij kinderen (LES)...............................................................128
WC 15 laatste levensfase................................................................................................................130
Hoorcollege 16 Immunotherapie....................................................................................................133
1
,HC1 Introductie, kanker algemeen
De student kan de verschillen tussen goedaardige en kwaadaardige gezwellen benoemen.
Goedaardig (beninge) Kwaadaardig (maligne)
Langzame groei Snelle groei
Ingekapseld Niet ingekapseld
Goed gedifferentieerde cellen Slecht gedifferentieerde cellen
Drukt omliggend weefsel weg Infiltreert in andere weefsels
Geen metastasering Kan metastaseren
Meestal niet dodelijk tenzij op vitale plaats Altijd dodelijk zonder behandeling
zoals schedel
De student kan de stadiëringssystematiek toepassen (TNM classificatie).
TNM-classificatie bij stadiëring (tumor-node-metastase):
T: grootte tumor
N: mate van aantasting van de regionale lymfeklieren in de omgeving van de primaire tumor
M: metastasen op afstand, via de bloedbaan
Elk tumor type heeft een specifieke TNM-classificatie. De algemene classificatie:
De student kan exogene en endogene factoren voor het risico op kanker benoemen.
Endogene factoren
- Hormonale invloeden: hormonen spelen een rol bij ontstaan en groei van sommige tumoren. Bv
oestrogeen bij mammacarcinoom.
- Genetische factoren: in de kiembaan al een mutatie aanwezig die leidt tot groter risico op kanker.
- Gevolgen andere ziekte: aantal ziektebeelden geven op den duur kans op maligniteiten. Hepatitis
en levercirrose kans op hepatocellulair carcinoom. Ziekte van Crohn kans op ontstaan tumor in
colon.
Exogene factoren
- Roken: Een derde van alle kanker is geassocieerd met roken. 90% van longcarcinoom is door
roken. Ook verband met vele andere tumoren.
- Voeding: bijdrage tussen 20 en 50%, zonder alcohol en overgewicht. Veel onduidelijk maar fruit
en groente een beschermende rol.
- Bewegen: te weinig bewegen levert 3-4% bijdrage aan ontstaan kanker.
- Alcohol: veelvuldig en overmatig gebruik verhoogd risico op een aantal soorten kanker. Matig
gebruik kan gunstig zijn voor preventie hart- en vaatziekten.
- Zonnen: uv-straling is nodig voor aanmaak vit D maar te veel vergroot de kans op kanker.
Voornamelijk invloed op huidkanker.
2
,- Overgewicht: 7-8% bijdrage bij ontstaan kanker.
- Ioniserende straling: niet alleen therapeutisch maar kan ook een verhoogd risico betekenen bij
het ontstaan van maligniteiten zoals leukemie.
- Beroepsrisico: industrie door blootstelling carcinogene stoffen. Verpleegkundige risico bij
omgang met cytostatica en radioactieve stoffen.
- Geneesmiddelen: verschillende cytostatica hebben op de lange duur een verhoogd risico op het
ontstaan van nieuwe tumoren.
- Infecties: humaan papillomavirus rol bij cervixcarcinoom. Nog andere tumoren die veroorzaakt
worden door virusinfecties.
- Milieu: veel onderzoek naar stoffen in het milieu die als carcinogeen moeten worden aangemerkt
(luchtverontreiniging, bodem, water).
Preventie
Er zijn drie vormen van preventie:
- Primaire preventie is gericht op het voorkómen van het ontstaan van kanker.
- Secundaire preventie is gericht op het zo vroeg mogelijk ontdekken van kanker en het geven van
een adequate behandeling.
- Tertiaire preventie is erop gericht om de gevolgen van de aandoening zo veel mogelijk te
beperken en een eventuele tweede tumor te voorkomen.
De student kan definiëren dat kanker een ziekte van de genen is.
Kanker ontstaat als gevolg van genetische veranderingen in lichaamscellen, die daardoor veranderen
in tumorcellen.
Een gen is het deel van het DNA dat voor een specifiek eiwit codeert. Veranderingen, mutaties, in
genen die betrokken zijn bij de regulatie van de celgroei zorgen ervoor dat een normale cel in een
tumorcel verandert.
Carcinogenese is het proces van het ontstaan van kwaadaardige tumoren. Verschillende genetische
veranderingen zijn noodzakelijk om een normale cel in een tumorcel te veranderen. Iedere
tumorsoort bevat een ander soort gemuteerde genen.
De twee hoofdrolspelers bij het ontstaan van kanker
- Oncogenen: gemuteerde variant van proto-oncogen, wordt door mutatie op een abnormale
manier geactiveerd. Dit houdt in dat het eiwit dat wordt gecodeerd door het oncogen een
abnormale activiteit heeft bij de celgroei. Het gaspedaal wordt ingetrapt waardoor
ongecontroleerde celgroei ontstaat.
- Tumorsuppressorgenen: deze coderen voor eiwitten met een remmende invloed op de celgroei.
Door een mutatie kan het geïnactiveerd of vernietigd worden. De rem wordt verwijderd
waardoor ongecontroleerde groei ontstaat.
Kankercellen kunnen ook het ‘zelfmoordprogramma’ apoptose van de cel uitschakelen waardoor ze
blijven leven en delen met fouten in hun DNA.
Neoplasie
Als gevolg van hiervoor beschreven genetische veranderingen kan een onafhankelijk groeiende
tumor ontstaan, ook wel genoemd nieuwvorming of neoplasie. Daarbij worden goedaardige en
kwaadaardige tumoren onderscheiden door de kenmerken bij eerder lesdoel.
Indeling kanker
3
,Carcinomen: een tumor die ontstaat uit epitheelcellen die te vinden zijn in de huid, binnenbekleding
van bv de darm en luchtwegen. Belangrijke subgroepen zijn plaveiselcelcarcinoom en
adenocarcinoom.
Sarcomen: ontstaat uit steun- en bindweefsel van het lichaam.
- Liposarcoom vetweefsel
- Osteosarcoom botweefsel
- Chodrosarcoom kraakbeenweefsel
- Leiomyosarcoom glad spierweefsel
Hematologische maligniteiten: maligniteiten van de bloed bereidende organen en lymfeklieren.
Lymfklierkanker, leukemieën en myelomen (plasmacellen in het beenmerg).
De student kan infiltratieve groei en metastasering van de ziekte kanker definiëren.
Stappen in het ontstaan van een invasie tumor:
1. Dysplasie: afwijking weefselstructuur
2. Infiltratie/invasieve groei
3. Metastasering (met uitzondering van een basaalcelcarcinoom en glioom)
Verspreiding door het lichaam kan op verschillende manieren optreden: ingroei in omliggende
weefsel structuren, lymfogene metastasering naar regionale lymfeklieren of hematogene
metastasering (overal in het lichaam terecht komen).
Infiltratieve groei: wanneer tumorcellen penetreren buiten het weefselcompartiment waarin ze zijn
ontstaan. Infiltratieve groei zorgt ervoor dat tumorcellen kunnen uitzaaien of metastaseren.
Metastasering: uitgroei in lymfeklieren en organen op afstand.
De student kan de incidentie van de ziekte kanker in en buiten Nederland schetsen.
Kanker is de eerste doodsoorzaak in Nederland. 1 op de 3 mensen in Nederland krijgt kanker.
Jaarlijks wordt er bij ongeveer 110.000 mensen kanker vastgesteld, van wie 350 kinderen (tot 15).
2/3 van alle patiënten met kanker is ouder dan 60. Er overlijden ongeveer 45.000 mensen per jaat
aan kanker in Nederland.
Het aantal kankergevallen wereldwijd blijft groeien. Wereldwijd sterven jaarlijks 7,9 miljoen mensen
aan kanker, 13% van het totaal aantal sterfgevallen.
Diagnostische onderzoeken
Zorgvuldige anamnese en uitgebreid lichamelijk onderzoek. Hierna aanvullende
onderzoeksmethodieken:
- Pathologie: cytologisch onderzoek (microscopisch onderzoek losse cellen), histologisch
onderzoek biopt en operatiepreparaten.
- Radiologische diagnostiek: röntgen (met contrast), CT-scan, MRI, echografie.
- Nucleair geneeskundig onderzoek: botscan, lymfoscintografie, longperfusiescintigrafie, PET.
- Klinisch-chemisch onderzoek: analyse van bloed of serum, urine of ander lichaamsvocht.
4
, De student kan het globale ziekte traject (zorgpad) van patiënten met kanker beschrijven.
Behandeling van kanker
Lokale behandeling
- Chirurgie
- Radiotherapie
- Interventie-radiologie: opereren zonder snijden
Soorten behandeling
- Curatieve fase: behandeling gericht op genezing
- Palliatieve fase: behandeling gericht op kwaliteit van leven
- Terminale fase: behandeling gericht op kwaliteit van sterven
Kinderen met kanker
AYA: adolescents & young adults with cancer (18-35). 2700 nieuwe patiënten per jaar. 75% geneest.
De student kan verduidelijken waarom het aantal overlevers van de ziekte kanker stijgt.
De toenemende kennis van processen die bij kanker verstoord zijn heeft het mogelijk gemaakt
doelgerichte behandelingen te ontwikkelen.
De student kan benoemen wat de impact van de ziekte kanker is op de sterftecijfers.
Kanker is de nummer 1 doodsoorzaak in nederland.
De student kan benoemen welke impact het aantal overlevers van de ziekte kanker op de
samenleving heeft.
5
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jaravernooij. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €9,99. Je zit daarna nergens aan vast.
