Hoofdstuk 8 – Late antiquity –
Gardner
Inleiding – Romeinen, Joden en Christenen
3e en 4e eeuw = overgangsperiode van mono- naar polotheïsme mensen groeiden op in de
Romeinse traditie maar bijvoorbeeld Junius Bassus liet zich begraven in een sarcofaag (359) met het
leven van Jezus en afbeeldingen uit Hebreeuwse geschriften.
Sarcofaag Bassus:
- Traditie Asiatic sarcophagi: want 2 rijen met 5 afbeeldingen gescheiden door pilaren.
- Christus in beide rijen centraal afgebeeld als Romeinse keizer bovenste als getroonde
keizer en onderste als keizer die te paard een stad in neemt.
- Joodse scènes
o Adam en Eva = eerste zonde die zal leiden tot Christus’ opoffering voor de zonde.
o Abraham die Isaac opoffert = prefiguratie van Gods opoffering voor het sturen van
Jezus naar aarde.
Kruisiging = zelden afgebeeld want de nadruk moet liggen op de heiligheid en de levenslessen en
niet op het lijden en de dood.
Van soldaatkeizers tot de plundering van Rome (235-
410)
Dura-Europos
Focus op een stadje in Syrië genaamd Europos (Grieks) of Dura (Romeins). Afwisselend in handen van
de Parthen en de Romeinen en uiteindelijk de Sassaniden is in de eigen tijd nog verlaten (Pompeï
van de woestijn) mix vorm van polytheïstische en monotheïstische religie en kunst.
- Synagoge:
o Is al bijzonder in een Romeins garnizoen stadje.
o Muurschilderingen van de Torah.
God nooit afgebeeld behalve zijn hand van boven af.
Bestaan uniek want men dacht dat het 2e gebod verbood tot afbeelden.
o Stijl:
Actieloos – gestileerd – uitdrukkingsloze gelaten – geen schaduw of volume –
frontale rijen.
Het groter schilderen van de hoofdpersoon = veel in late antieke kunst.
Paars meestal Romeinse keizer geleend om koninklijkheid bijv. David weer te
geven.
o Villa Torlonia = Romeinse tegenhanger waar ook muurschilderingen te zien zijn.
- Christian community house
o Was een huis omgetoverd tot kerk niet heel groots zoals de Romeinse tempels
logisch want klein aantal door vele vervolgingen. Pas 313 Edict van Milaan = erkenning
Christendom als legale godsdienst.
Rome
Vroeg Christelijke kunst stamt meestal uit de 3 e en 4e eeuw en was afkomstig uit catacomben.
Romeinse traditie dicteerde dat de doden buiten de stad op privé grond moesten worden begraven.
Veel Christenen legden geld bijeen in een confraternity en lieten zo aanvankelijk kleine catacomben
graven waar ze hun doden in konden leggen.
1
, Sv Gardner
Na Constantijn het Christendom had verheven verdwenen de catacomben en ging men bovengronds
eren.
De stijl en techniek van de Joods / Christelijk schilderkunst in de late oudheid is gelijk met Romeins
schilderwerk. Het verschilt enkel op inhoud:
Joodse onderwerpen in Christelijke kunst:
- Adam en Eva
- Opoffering van Isaac
- Jonas (had God genegeerd en moest van schip gegooid worden om God rustig te krijgen
opgeslokt door een zeedraak waar God zijn gebeden verhoorde en de draak hem uitspuwde
Jezus die opstaat na de dood).
o Gebuikt als prefiguratie voor Christus
Christenen weigerde crematie omdat zij geloofden in de wederopstanding. De sarcofaag in Santa
Maria Antiqua toont een christelijk verhaal met jezus als de goede herder. In de late oudheid wordt
Christus vaak afgebeeld als de herder van zijn schapen of de leraar. Pas toen het de Romeinse
staatsgodsdienst werd kreeg Christus attributen als een halo, paars gewaad, troon en later ook een
baard.
De eerste kerken
Dus Constantijn is begin van bovengrondse verering constructie kerken die de Christelijke liturgie
moesten matchen. Grootste kerken uit deze tijd liggen in Rome en waren gebouwd voor martelaren.
Ze werden gebouwd aan de rand van de stad om conflicten tussen gelovigen te voorkomen.
- Oude St. Pieterskerk
o Begin bouw 319 op de heuvel van het Vaticaan men dacht dat Petrus hier zou liggen.
o De eerste plannen leken op die van Romeinse basilica.
o Speciaal was het transept (later pas standaard voor kerken in Europa) waar de relieken
van St. Pieter lagen kruisvorm plattegrond.
o Atrium (open ruimte) buiten voor de narthex.
o Sober aan de buitenkant, binnen frescos.
- Santa Costanza
o Centraal bouw (rond, niet het rechthoekige van de basilica).
o Mogelijk als mausoleum voor Constantina (dochter Constantijn).
o Rijk versierd met mozaïeken waarvan de meeste helaas verloren zijn.
De voorstellingen hadden onderwerpen die voor Romeinen bekend waren en in
ook voor de Christenen (zoals wijnstruiken).
Luxe producten
‘Major arts’: schilderijen en beelden. ‘Minor arts: verwijst naar de grote, ook wel ‘luxe producten’.
Drijven (repoussé): metaalbewerkingstechniek waarbij een smeedbaar metaal wordt gevormd door
vanaf de achterkant te hameren om een ontwerp in laag reliëf te creëren.
- Metaalwerk was een veel geprezen kunstvorm in de oudheid.
o Bekend: Mildenhall Treasure, gevonden in GB. Vermoedelijk bezat een rijke boer deze
volledige bestekset met als kopstuk een grote schaal waarop Oceanus wordt afgebeeld
(polytheïstisch) met op de zijkanten Hercules en Bacchus in een drankwedstrijd.
Opvallend zijn de Griekse letters chi, rho, alpha en omega directe verwijzing naar
Christus.
De schat toont aan dat de klassieke goden en hun iconografie bewaard bleven in
de late oudheid, zelfs in de Christelijke context.
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper eges123. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.
