4.3.3 Methodieken
Handboek Psychiatrie en licht verstandelijk beperking
Hoofdstuk 28 en 29
28.1 Farmacotherapie
blz. 384
§1 Inleiding
Wat zijn psychofarmaca?
Medicatie ter ondersteuning van Psychiatrische/psychische problematiek.
Informed consistent
Pas als de arts zeker weet dat de patiënt en of diens wettelijk vertegenwoordiger de uitleg
goed heeft begrepen en deze toestemming voor de behandeling hebben gegeven.
Wederzijdse inspanningsverplichting
Dat zowel de arts als de patiënt zich inzetten voor het slagen van de behandeling.
§2 Farmacotherapeutisch kompas
Is een uitgave van de overheid waarin alle Nederland geregistreerde medicijnen opgenomen
zijn.
§ 2.1 Hypnotica
Werking: Middel tegen slapeloosheid, angstverminderend, spierontspannend, anticonvulsief.
Bijwerking: Beïnvloed geheugen negatief, werkt verslavend, bewustzijnsvermindering.
§ 2.2 Sedativa
Werking: Suf maken, kalmeren,
Bijwerkingen: Te makkelijk, gezellig, los.
§ 2.3 Anxiolytica
Werking: Angst doen verdwijnen of verminderen.
Bijwerkingen: Afvlakken, problemen in de motoriek, parkinsonachtig, (spiersamentrekkingen,
onvrijwillige spierspanning),
§ 2.4 Antipsychotica
Werking: Psychotische verschijnselen zoals wanen, hallucinaties, achterdocht,
initiatiefverlies en denkstoornissen doen verdwijnen of verminderen.
Bijwerkingen: typische: Motorische bijwerkingen
Atypische: Metabole bijwerkingen (aankomen, bloedsuiker, hormonaal, botontkalking),
stofwisselingsbijwerkingen.
§ 2.5 Bipolaire stoornis
Werking: Moeilijk vinden van de juiste medicatie vanwege de hoge pieken en de lage dalen.
Litium wordt veel gebruikt.
Bijwerkingen:
,§ 2.6 Antidepressiva
Werking: Bij depressies en bij angst en- dwangverschijnselen.
Bijwerkingen: Afvlakking persoonlijkheid, star uiterlijk.
§ 2.7 ADHD
Werking: Stof verwant aan amfetamine. Heropname dopamine en noradrenaline.
Bijwerking: Niet verslavend, verminderende eetlust, inslaapproblemen, hoofdpijn, buikpijn,
rem in groei.
§ 3. Bijwerkingen van psychofarmaca
§ 3.1 Neurologische bijwerkingen
Motorische bijwerkingen
Extrapiramidale stoornissen, zowel acuut of later.
- dystonie: aanhoudende krampachtige samentrekkingen van een spier of spiergroep.
- Dyskinesie: onwillekeurige bewegingen in het gelaat, rond de mond en van de tong,
van de handen vingers, voeten en tenen.
- acathisie: bewegingsonrust en of het gevoel van innerlijke onrust.
- parkinsonisme: tremor, spierstijfheid, bewegingsarmoede zoals dat voorkomt bij de
ziekte van parkinson.
Bijwerkingen van het autonome zenuwstelsel
Bij psychofarmaca kunnen zich de volgende bijwerkingen van het autonome zenuwstelsel
voordoen:
Duizeligheid, bloeddrukveranderingen, hartkloppingen, wazig zien, droge mond, warmte en
koude intolerantie, obstipatie, slikproblemen, kwijlen, maag en darmklachten, plasproblemen
en stoornissen in seksuele functies.
Psychische bijwerkingen
Hoofdpijn, vermoeidheid, sufheid, stemmingsveranderingen, veranderingen in eetlust
slaapstoornissen, afvlakking van het affect, cognitie en geheugenproblemen
Metabole bijwerkingen
Stijging van het lichaamsgewicht, stijging bloedsuikerspiegel, verandering samenstelling
bloedvetten, vergroot de kans op hart en vaatziekten
Hormonale bijwerkingen
Seksuele bijwerkingen, botontkalking, verminderde conditie, verminderd welbevinden.
§ 3.4 Risico’s van bijwerkingen
Zowel met korte termijn gebruik als met langetermijn. Soms irreversibel. Geldt voor
dyskinesie en acathisie, vooral bij atypische antipsychotica.
Neuroleptisch maligne syndroom ( vooral bij antipsychotica): hoge koorts, spierkrampen en
insulten.
Serotoninesyndroom (vooral antidepressiva): ernstige opwinding, onrust, autonome
ontregeling en motorische stoornissen.
, Vaak worden neurologische kenmerken niet herkend bij mensen met LVB en worden soms
als probleemgedrag gezien.
§4 Indicatiestelling
Off label voorschrijven: Als artsen medicatie voorschrijven buiten de geldige indicatie. Dit
gebeurd nog wel eens bij LVB clienten waar geen diagnose gesteld is maar wel last hebben
van agressie of onrust. Ook Off label voorschrijven gaat via de richtlijnen.
Medicatie wordt pas voorgeschreven als uit onderzoek is gebleken dat het middel effectief
is.
§5 Monitoren van effect bijwerkingen
Basiswaarden vastleggen -> is het behandeldoel bereikt en zijn er aanwijzingen op
bijwerkingen?
Het onderzoek naar deze bijwerkingen is bij LVB niet altijd goed te vinden.
§6 Voorzorgsmaatregelen
Waar je let je op?
Psychofarmaca en anti epileptica worden het meest voorgeschreven onder de LVB groep.
Alcohol, drugs, homeopatische middelen en zelfzorgmiddelen kunnen reageren met de
medicatie en een nadelig effect hebben op de behandeling.
Voor het voorschrijven van het gebruik van medicatie in combinatie zijn er bepaalde
aanwijzingen:
- Vermijd het gebruik van dubbelmedicatie
- Vermijd het gebruik van anticholinergica om de extrapiramidale bijwerkingen van
antipsychotica tegen te gaan.
- Houd rekening met de individuele gevoeligheid voor bijwerkingen.
- Vraag altijd na of de patiënt alcohol of drugs gebruikt en waarschuw voor de
interacties.
§7 Regelgeving
Het onvrijwillig innemen van medicatie valt onder de Wet Zorg en Dwang.
- Medicatie met als doel vrijheidsbeperkingen wordt gegeven, tenzij de patiënt hier zelf
mee instemt.
- medicatie onder dwang wordt toegediend.
- medicatie off label en buiten de professionele richtlijnen wordt voorgeschreven.
Medicatie valt af te bouwen, mits goed begeleid.
28.2 Cognitieve gedragstherapie
Blz 398
§1 Inleiding
Deze methode is veel onderzocht en wordt sinds kort ingezet bij mensen met LVB. Deze
methode blijkt lastig te gebruiken bij mensen met een beperkte cognitie.
