Emoties: Wetenschappelijke en Klinische Aspecten
Samenvatting van de hoorcolleges
2020/2021
Tilburg University
Shimara van den Elzen
, Shimara van den Elzen
Inhoudsopgave
Hoorcollege 1: Huilen......................................................................................................... 2
Hoorcollege 2: Mindfulness ...............................................................................................13
Hoorcollege 3: Inleiding emoties .......................................................................................21
Hoorcollege 4: Emoties in evolutionair psychologisch perspectief .....................................31
Hoorcollege 5: Beoordelingsprocessen en individuele verschillen in emoties ...................38
Hoorcollege 6: Fysiologie van emoties ..............................................................................48
Hoorcollege 7: Emoties in communicatie en sociale relaties .............................................54
Hoorcollege 8: Cultuur en emotie ......................................................................................71
Hoorcollege 9: Emotieregulatie en psychopathologie ........................................................88
Hoorcollege 10: Trauma & Emoties als gevolg van oorlog en/of politiek geweld ...............96
Hoorcollege 11: Een inleiding in de Emotion Focused Therapie .....................................106
Hoorcollege 12: Mentalisation Based Treatment .............................................................112
1
, Shimara van den Elzen
Hoorcollege 1: Huilen
Waarom is de studie naar huilen interessant?
- Twee belangrijke, maar tot nu toe onbewezen claims:
o Huilen (met tranen) heeft aanzienlijk bijgedragen tot onze fylogenetische
ontwikkeling en heeft ons tot de ultrasociale wezens gemaakt die we zijn.
o Huilen brengt ons opluchting als we gestrest zijn, het is zelfs gezond.
- Een beter begrip van huilen kan klinische betekenis hebben (relatie met depressie,
pathologisch verdriet, gevoelloosheid na PTSD, borderline persoonlijkheidsstoornis
en andere psychopathologie, therapeutische processen, neurologische
aandoeningen).
- Het onderwerp huilen laat duidelijk zien hoe emotie vanuit heel verschillende
perspectieven en disciplines kan worden benaderd.
Charles Darwin zei dat emoties en het uiten ervan heel erg belangrijk zijn voor de mens.
Emotionele tranen dienden volgens hem geen enkel doel.
- “…..we must look at weeping as an incidental result, as purposeless as the secretion
of tears from a blow outside the eye, or as a sneeze from the retina being affected by
a bright light.” (Darwin, 1965/1872, p 92).
Als er meer traanvocht wordt geproduceerd dan de capaciteit van het ‘afvoerputje’ gaan de
tranen over je wangen lopen. Dan spreekt men van ‘huilen’.
Het proces op bovenstaande afbeelding is voornamelijk belangrijk bij
reflextranen/irritatietranen. Dit zijn de tranen die we uitscheiden bij een vuiltje in ons oog of
bij het snijden van uien, etc. Dus, de tranen waarbij het oog geïrriteerd is.
2
, Shimara van den Elzen
1. De gevoelszenuwen (sensorische zenuwen) nemen waar dat er iets in het oog zit wat
er niet hoort. Deze zenuwen geven een signaal af aan de hersenen.
2. De hersenen geven een signaal af aan de traanklier dat er vocht aangemaakt moet
worden om het oog schoon te spoelen. En dit zorgt ervoor dat de kans op
beschadigingen minimaal is.
➔ Tussen de sensorische zenuw en de efferente informatie zit een schakelcel in de
hersenen. Deze cel staat ook onder invloed van het limbische systeem (het deel van
de hersenen dat betrokken is bij emoties). Op die manier kan diezelfde traanklier dus
zowel aangestuurd worden als er een vuiltje in het oog zit, als wanneer er bepaalde
emoties spelen.
➔ Het vocale huilen (huilen door geluid te maken met je stem) staat los van de tranen.
Gezichtsspieren die betrokken zijn bij huilen:
- Bij huilen gaat het niet alleen om de tranen. Het hele gezicht speelt mee. Bijvoorbeeld
de kin, de frons tussen de wenkbrauwen, etc.
- Niet alleen de spieren van het gezicht spelen een rol, ook de bloedvaten. In de
doorbloeding van het gezicht zijn ook opmerkelijke veranderingen te zien. Het
gezicht, en met name de neus, wordt warmer en roder.
Vocaal huilen komt voor bij bijna alle zoogdieren en veel vogelsoorten. Uitsluitend bij de
jongen, vooral als deze worden weggehaald bij de moeder. Het verschil tussen mensen en
dieren is: alleen mensen huilen met tranen en mensen huilen hun hele leven en dieren alleen
als ze jong zijn.
3
, Shimara van den Elzen
Een mensenbaby is een enorm hulpeloos wezen. Baby aapjes kunnen al de vacht van de
moeder vasthouden als ze net geboren zijn en baby eendjes kunnen al direct lopen en de
moeder volgen. Maar een mensenbaby kan nog vrijwel niks en is daardoor hulpeloos. Baby’s
wekken bij ons een soort automatisch zorggedrag op, door de manier hoe ze eruit zien (grote
ogen, hoog voorhoofd). Ze zien er heel erg schattig uit. Daarnaast kan een baby glimlachen,
waardoor hij/zij ons verleid en ze nog schattiger zijn. En een baby kan huilen (zonder
tranen). Dit is het voornaamste communicatiemiddel van een baby. Een baby huilt als hij/zij
honger heeft, pijn heeft, koud heeft, contact wil met de moeder, etc.
- Bovenstaande studie laat het huilgedrag van baby’s zien minuten na de geboorte.
o Blauwe conditie: de pasgeboren baby wordt direct in een wieg gelegd.
o Gele conditie: de pasgeboren baby ligt gescheiden van de moeder in een
wieg en vervolgens bij de moeder op de borst.
o Rode conditie: de pasgeboren baby ligt bij de moeder op de borst.
Menselijk huilen bestaat uit twee componenten:
1. De akoestische component:
o Het vocale geluid wordt in alle richtingen verspreid. Zodat de moeder de baby
altijd hoort.
o Ook effectief bij duisternis en dichte begroeiing.
o Trekt de aandacht van zorgverleners / beschermers (“de akoestische
navelstreng”), maar ook van neutrale anderen en potentiële roofdieren en
agressors.
▪ De moeder/beschermer is niet de enige die het huilen hoort, ook
potentiële roofdieren/gevaarlijk iemand kan het kind horen huilen.
2. Het visuele component (tranen): belangrijk voor nauwe interacties (heeft geen zin als
het kind verwijderd is van de moeder of als het donker is).
o Effecten zijn afhankelijk van de relatie met de ander:
▪ Gehechtheidsfiguur (ouder, romantische partner, symbolische
gehechtheidsfiguur) → zorgen, troost en hulp bieden.
▪ Neutraal persoon (vreemdeling) → sociale binding.
▪ Agressor → vermindering van agressieve impulsen, ontwapening,
verzoening.
4
