2021
Samenvatting
Arbeidsrecht
“HOOFDSTUKKEN SOCIAAL RECHT, ARBEIDSRECHT
“EDITIE 2020”
PROF. MR. C.J. LOONSTRA
29e druk
Anniek Ent HBO-Rechten NHL Stenden Hogeschool te Leeuwarden januari 2021
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1. Terreinverkenning ................................................................................................................. 2
Hoofdstuk 2. Arbeidsovereenkomst – Een afbakening (paragraaf 2.1 t/m 2.3) ........................................ 6
Hoofdstuk 2. Arbeidsovereenkomst (paragraaf 2.4 t/m 2.7) ................................................................... 10
Hoofdstuk 3. Arbeidsovereenkomst – Een inhoudelijke oriëntatie ......................................................... 15
Hoofdstuk 6. Collectieve arbeidsovereenkomst....................................................................................... 33
Hoofdstuk 7. Collectieve acties ................................................................................................................. 39
Hoofdstuk 4. Beëindiging (paragraaf 4.1 t/m 4.6 en paragraaf 4.11) ...................................................... 45
Hoofdstuk 4. Beëindiging (paragraaf 4.7 t/m 4.15) .................................................................................. 55
Hoofdstuk 8. Medezeggenschap............................................................................................................... 63
Wat kun je verwachten?
Dit document betreft een samenvatting van het vak Arbeidsrecht voor HBO-Rechten studenten. In
deze samenvatting staan relevante wetsartikelen, casussen uit het handboek en noodzakelijke
jurisprudentie.
1
,Hoofdstuk 1. Terreinverkenning
Waar gaat het Arbeidsrecht over?
Het Arbeidsrecht gaat over de arbeidsrelatie tussen de werknemer en werkgever.
§ Welke verplichtingen heeft de werkgever?
§ Wat mag de werkgever van de werknemer verwachten?
§ Hoe kan de arbeidsrelatie worden beëindigd?
Het gaat om de arbeidsrechtelijke relatie tussen personen in het bedrijfsleven. Het gaat om twee
private partijen die een overeenkomst met elkaar aan te gaan. Deze regels gelden ook voor
ambtenaren.
Onzelfstandige beroepsbevolking: het deel van de beroepsbevolking dat zich tijdens de uitoefening
van het beroep in een afhankelijkheidspositie ten opzichte van een ander, namelijk de werkgever,
bevinden.
Private sector: het deel van de onzelfstandige beroepsbevolking dat in het bedrijfsleven werkzaam is.
Publieke sector: het deel van de onzelfstandige beroepsbevolking dat bij de overheid werkzaam is.
Semipublieke sector: werknemers die verbonden zijn aan organisaties en instellingen binnen de
private sector, die afhankelijk zijn van de overheid (ziekenhuizen, verpleeghuizen, onderwijs).
Zelfstandige beroepsbevolking: dat deel van de beroepsbevolking dat tijdens de uitoefening van het
beroep niet onderworpen is aan opdrachten van anderen.
Zelfstandige zonder personeel: mensen (zzp’ers) die voor zichzelf werken en geen werknemers in
dienst hebben.
Arbeidsovereenkomst
Een arbeidsovereenkomst is een obligatoire overeenkomst, dat wil zeggen een overeenkomst waaruit
verbintenissen voortvloeien. De arbeidsovereenkomst brengt verplichtingen mee voor de werknemer
en werkgever.
Verbintenis
Een rechtsbetrekking tussen tenminste twee partijen, die ertoe leidt dat de ene partij één of meer
rechten verkrijgt en de andere partij één of meer plichten op zich neemt.
§ De werkgever heeft de plicht loon te betalen en de werknemer heeft de plicht om arbeid te
verrichten.
Kenmerken arbeidsovereenkomst
1. Sociale paraplu:
Het arbeidsrecht wordt vergeleken met een sociale paraplu. De regels hebben een
beschermende functie. De regels beschermen voornamelijk de werknemer. De meeste
werknemers werken omdat zij zich in hun levensonderhoud moeten voorzien. De werknemer
is afhankelijk van zijn werk en werkgever. De werknemer wordt als een zwakke partij gezien en
heeft daarom verschillende rechten, zoals recht op vakantiedagen.
2
, 2. Ontslagbescherming:
Een werknemer mag niet zomaar worden ontslagen (art. 7:669 BW). Een werknemer heeft
ontslagbescherming. De werkgever moet een goede reden hebben om de
arbeidsovereenkomst met de werknemer te beëindigen.
3. Instructiebevoegdheid werkgever:
De werkgever heeft de bevoegdheid om instructies te geven aan de werknemer. De
werknemer is in beginsel verplicht deze instructies op te volgen tenzij dat in strijd is met de
bepaling van art. 7:660 BW. De instructies moeten betrekking hebben op de werkzaamheden
van de werknemer en ze mogen niet in strijd zijn met wettelijke bepalingen of andere
algemeen verbindende voorschriften.
Rechtsbronnen
1. Arbeidsovereenkomstenrecht (boek 7 titel 10 BW).
Hierin staan meerdere regels die zich specifiek richten op de arbeidsovereenkomst, bijv.
wanneer er sprake is van een arbeidsovereenkomsten, rechten en plichten, en beëindiging
arbeidsovereenkomst.
2. Vermogensrecht in het algemeen (boeken 3 en 6 BW).
§ De algemene regels van het vermogensrecht zijn ook van toepassing. Wanneer boek 7 titel 10
van het Burgerlijk Wetboek een bepaald onderwerp niet regelt, dan kun je terugvallen op de
algemene regels van het vermogensrecht.
§ Speciale regeling voor algemene regeling: bij een strijd tussen bepaalde regels gaan altijd de
bijzondere bepalingen voor de algemenere bepalingen.
3. Overige wetten
De wet minimum loon- en minimumvakantiebijslag. Dit kun je zien als een aanvulling op de
regels van BW.
4. Jurisprudentie.
§ Jurisprudentie is het geheel van gepubliceerde uitspraken gedaan door rechterlijke colleges.
§ Wettelijke regels over het arbeidsrecht zijn vaak ruim geformuleerd. Je kan dingen op
verschillende manieren interpreteren. Uitspraken van de Hoge Raad zijn ontzettend
belangrijk. 7:611 BW is een belangrijke bepaling die zegt dat partijen zich gedurende de
arbeidsrelatie goed moeten gedragen. Wanneer gedraag je je nou goed. Dit hangt af van de
omstandigheden van het geval.
5. Collectieve arbeidsovereenkomst (Cao)
§ In een Cao staan afspraken over arbeidsvoorwaarden die jaarlijks of tweejaarlijks opnieuw
worden vastgesteld. De afspraken worden gesloten tussen een individuele werkgever of één
of meer werkgeversorganisaties enerzijds en vakbonden die de belangen van de werknemers
behartigen anderzijds.
§ Voorbeelden onderwerpen: hoogte van de lonen, vakantiedagen en pensioenen.
6. Verdragen.
§ Een verdrag is een overeenkomst tussen twee of meer landen.
3
,De werknemer is in verschillende opzichten afhankelijk van zijn werkgever. De werknemer is verplicht
instructies van zijn werkgever op te volgen en het uitgekeerde loon vormt bijna altijd de enige
financiële bron voor de werknemer om in zijn levensonderhoud te voorzien. Deze omstandigheden
kunnen ertoe leiden dat de werknemer arbeidsvoorwaarden accepteert, die hij niet zou aanvaarden
als hij niet in deze afhankelijke positie was. De wet neemt daarom de werknemer in bescherming.
Verschillende soorten recht
1. Dwingend recht.
§ Recht waarbij werkgever en werknemer niet van de inhoud van de wet mogen afwijken, tenzij
de afwijking in het voordeel van de werknemer is.
§ Regels van het dwingend recht is te herkennen aan de sanctie die staat op afwijking van de
betreffende inhoud: “nietig of vernietigbaar”.
§ Voorbeeld artikel 7:655 BW.
2. Driekwartdwingend recht.
§ Recht waarbij de werkgever en werknemer uitsluitend bij cao van de inhoud van de wet
mogen afwijken.
§ De afwijkingsregel wordt in het betreffende wetsartikel expliciet aangegeven.
§ Voorbeeld artikel 7:672 lid 7 BW.
3. Semidwingend recht.
§ Recht waarbij werkgever en werknemer uitsluitend bij schriftelijke overeenkomst (en cao) van
de inhoud van de wet mogen afwijken.
§ Voorbeeld artikel 7:628 lid 5 BW.
4. Aanvullend recht.
§ Recht waarbij werkgever en werknemer altijd van de inhoud van de wet mogen afwijken, als
zij daartoe overeenstemming bereiken.
§ Afwijken ten voordele en ten nadele van de werknemer is mogelijk.
§ Mondeling, schriftelijk of bij cao afwijken.
§ Voorbeeld artikel 7:622 BW.
Casus: Van den Berg-Snelgoed bv omtrent dwingend recht
Op 1 mei 2015 treedt Van den Berg in dienst bij onderneming Snelgoed bv. Directeur Weinen staat erop
schriftelijk de wederzijdse rechten en plichten vast te leggen. Van den Berg ondertekent dan ook een
arbeidsovereenkomst, waarin o.a. staat dat Snelgoed bv bij het einde van de dienstbetrekking geen
getuigschrift zal uitreiken. “Aan die onzin doen wij niet meer”, meldt Weinen. Als Van den Berg een
nieuwe baan krijgt, verlangt hij toch van Weinen een getuigschrift. Deze honoreert het verzoek niet en
verwijst naar de door de Van den Berg getekende arbeidsovereenkomst.
Dit verweer van Weinen is niet juridisch steekhoudend. Artikel 7:656 BW legt op de werkgever de plicht
om bij het einde van het dienstverband een getuigschrift uit te reiken, als de betreffende werknemer
daarom vraagt. Lid 6 zegt dat van dit artikel niet ten nadele van de werknemer kan worden afgeweken.
Het gaat om een bepaling van het dwingend recht. Van den Berg heeft recht op een getuigschrift en zo
nodig kan hij dit via de rechter afdwingen.
4
,De absolute en relatieve competentie
1. Absolute competentie à welk type gerecht is bevoegd de zaak te behandelen.
§ Keuze uit de rechtbank, het Gerechtshof of Hoge Raad.
§ De rechtbank is onderverdeeld in verschillende sectoren, waaronder de civiele sector.
§ De kantonrechter van de civiele sector is in eerste aanleg absoluut bevoegd bij zaken
betreffende een arbeidsovereenkomst (art. 93 Rv).
§ Een arbeidsgeschil moet via een dagvaarding aanhangig worden gemaakt, tenzij het om een
ontslaggeschil gaat. Een ontslaggeschil moet via een verzoekschrift aanhangig worden
gemaakt.
2. Relatieve competentie à waar moet de procedure gevoerd worden.
§ Art. 99 RV: hoofdregel: de rechter van de woonplaats van de gedaagde bevoegd is de zaak te
behandelen.
§ Art. 100 Rv: medebevoegd: de rechter van de plaats waar arbeid gewoonlijk wordt of
laatstelijk gewoonlijk werd verricht is mede bevoegd de zaak te behandelen.
§ Je hebt als eisende partij keuze.
Kortgeding
Snelrecht in onder meer arbeidsgeschillen, waarbij de voorzieningenrechter op korte termijn uitspraak
doet. Voorzieningenrechter zijn de kantonrechter en de andere rechters van de rechtbank, sector
civiel.
5
,Hoofdstuk 2. Arbeidsovereenkomst – Een afbakening (paragraaf 2.1 t/m 2.3)
Arbeid komt voor in drie typen overeenkomsten
Het is van belang om te weten welk type overeenkomst van toepassing is. Voor elk type overeenkomst
zijn er verschillende regels. De beschermende bepalingen (veelal dwingend recht) die gelden bij de
arbeidsovereenkomst zijn bijvoorbeeld niet van toepassing bij de andere overeenkomsten. De wet
geeft zelf aan wanneer er sprake is van een bepaald type overeenkomst. Het is niet relevant welke
naam de partijen aan de overeenkomst geven. Het gaat juist om de kenmerken die de overeenkomst
vertoont.
1. Arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW).
De ene partij, de werknemer, verbindt zich tegenover de andere partij, de werkgever, arbeid
te verrichten. De werkgever verbindt zich door loon te betalen. De werknemer staat in dienst
van de werkgever, dat wil zeggen: hij staat in een gezagsverhouding tot de werkgever.
2. Overeenkomst van opdracht (art. 7:400 BW).
De ene partij, de opdrachtgever, verbindt zich tegenover de andere partij, de opdrachtgever,
werkzaamheden te verrichten. Dit geschiedt anders dan op basis van een
arbeidsovereenkomst. De werkzaamheden bestaan uit iets anders dan het tot stand brengen
van een werk van stoffelijke aard.
3. Overeenkomst tot aanneming van werk (art. 7:750 BW).
De ene partij, de aannemer, verbindt zich tegenover de andere partij, de aanbesteder, een
werk van stoffelijke aard tot stand te brengen en op te leveren. De aanbesteder verbindt zich
een bepaalde prijs te betalen. Tussen aannemer en aanbesteder bestaat geen
arbeidsovereenkomst.
Alle drie de typen overeenkomsten zijn:
§ Benoemde overeenkomsten: ze zijn te vinden in boek 7 van het BW.
§ Wederkerige overeenkomsten: er vloeien voor beide partijen verplichtingen uit voort.
Materiele eisen arbeidsovereenkomst (art. 7:610 BW)
Er is sprake van een arbeidsovereenkomst indien er sprake is van:
1. Persoonlijk arbeid verrichten.
2. Loon.
3. De werknemer staat in dienst van de werkgever (gezagsverhouding).
Gezagsverhouding
Gezagsverhouding is de verhouding waarbij de werkgever tijdens het werk eenzijdig instructies kan
geven aan de werknemer waaraan de werknemer zich moet houden.
§ De gezagsverhouding vormt geen waterdicht schot tussen enerzijds de arbeidsovereenkomst
en anderzijds de overige twee overeenkomsten tot het verrichten van arbeid.
Materiele eisen overeenkomt van opdracht (art. 7:400 BW)
Er is sprake van een overeenkomst van opdracht indien er sprake is van:
1. Persoonlijk werkzaamheden verrichten.
2. Dit geschiedt anders dan op basis van een arbeidsovereenkomst (geen gezagsverhouding).
3. De werkzaamheden bestaan uit iets anders dan het tot stand brengen van een werk van
stoffelijke aard.
6
, Materiele eisen overeenkomst tot aanneming van werk (art. 7:750 BW)
Er is sprake van een overeenkomst tot aanneming van werk indien er sprake is van:
1. Het tot stand brengen en leveren van werk van stoffelijke aard.
2. Bepaalde prijs betalen.
3. Geen arbeidsovereenkomst (buiten dienstbetrekking).
Arrest Groen-Schoevers
Gedurende twee dagen per week werkte Groen als docent voor het intituut Schoevers. Groen had een
eigen belastingkantoor. Iedere maand stuurde het belastingkantoor een factuur (met btw) naar
Schoevers voor de werkzaamheden die Groen verrichtten. Schoevers betaalde aan het kantoor en niet
aan Groen persoonlijk.
Anders dan bij de andere personeelsleden bij Schoevers, werden er voor Groen geen loonbelasting en
premies sociale verzekeringen ingehouden. Ook andere voordelen, zoals een dertiende maand en de
toepasselijkheid van cao, waren niet op Groen van toepassing. Op grond van deze omstandigheden
oordeelde de HR dat Groen niet krachtens een arbeidsovereenkomst voor Schoevers werkzaam was.
Die vraag werd relevant toen Schoevers Groen op een gegeven moment met inachtneming van een
korte termijn ontsloeg, zonder daarbij specifiek te letten op de bepalingen die op dit punt in het BW ten
aanzien van de arbeidsovereenkomst zijn opgenomen. Groen stelde zich op het standpunt dat hij
werkzaam was op basis van een arbeidsovereenkomst, dat die overeenkomst nog steeds bestond en
dat Schoevers hem het loon nog steeds moest betalen, omdat hij nog steeds de overeengekomen
arbeid wilde verrichten.
Oordeel Hoge Raad
De HR oordeelde dat Groen niet op grond van een arbeidsovereenkomst voor Schoevers heeft
gewerkt. Een belangrijke reden hiervoor is dat het contract van Groen sterk afwijkt van de
arbeidsovereenkomsten die zijn gesloten tussen Schoevers en andere docenten (= het formele
gezagscriterium).
Toetsing arbeidsovereenkomst aan twee criteria ‘s
Om te kunnen vaststellen of er sprake is van een arbeidsovereenkomst, moet er gekeken worden naar
de volgende twee criteria ‘s:
1. Wat hebben partijen ten tijde van het sluiten van de overeenkomst beoogd?
§ Wat was de partijbedoelingen?
2. Hoe hebben partijen daarna uitvoering aan de overeenkomst gegeven?
§ Hebben de partijen ook dagelijks concreet gehandeld zoals ze hebben afgesproken toen ze de
overeenkomst sloten. Hoe was de feitelijke uitvoering?
Nieuwe uitspraak Hoge Raad, 6 november 2020:
Eerst kijken naar de vraag welke rechten en verplichtingen partijen zijn overeengekomen (haviltex-
criterium) en daarna de overeenkomst kwalificeren aan de hand van de criteria van art. 7:610 BW. De
partijbedoelingen spelen geen rol (meer) bij de kwalificatie: anders dan uit het arrest Groen/Schoevers
wel is afgeleid.
7
