2. Het terrein van de klinische psychologie
✓ Het terrein van de klinische psychologie
- er zijn veel verschillende definities over het vakgebied psychologie
- de kern van klinische psychologie wordt gevormd door de psychische stoornissen: het ontstaan,
het voortbestaan en de behandeling van psychische problemen of stoornissen
- betreft gedrag dat afwijkt van een bepaalde norm, afwijkingen die lastig zijn voor
• de persoon zelf
• zijn omgeving
- afwijkingen van de norm kunnen betrekking hebben op verschillende aspecten van het menselijk
functioneren
• lastig voor omgeving
o afwijkend gedrag
o afwijkende gedachten
o afwijkende belevingen
• in relaties
o ouder <- -> kind
o partners
o medestudenten, scholieren, collega’s
1
, ✓ Kennis van basisdisciplines binnen psychologie is van belang voor klinische psychologen
- klinische psychologie houdt zich bezig met afwijkingen van een bepaalde norm
- daarbij is kennis nodig wat de norm is om afwijkingen te kunnen vaststellen en te begrijpen
- dit is het domein van de basisdisciplines: de ‘normale’ psychologische functies (waarnemen,
denken en geheugen), de ‘normale’ ontwikkeling etc
✓ Verschil tussen een klinisch psycholoog en een psychiater
- klinische psycholoog
• heeft een academische opleiding in de psychologie voltooid
• methodologisch beter onderlegd
• mag geen medicatie voorschrijven
- psychiater
• heeft een academische opleiding geneeskunde gevolgd
• meer verstand van biologische aspecten
• schrijft wel medicatie voor
- gelijkenis tussen beide
• beiden diagnostiek en behandeling van mensen met psychische problemen
3. Aspecten van ‘abnormaal’ gedrag
✓ Seligman, Walker en Rosenhan
- onderscheiden zeven factoren die bepalen of gedrag als abnormaal of pathologisch wordt
beschouwd
- wil men van abnormaliteit kunnen spreken moet echter ten minste één van die aspecten zich
voor doen
- wanneer men een bepaalde gedraging als abnormaal beschouwt, wil dat niet zeggen dat dat er
sprake is van een psychiatrische stoornis
✓ Zeven factoren van Seligman, Walker en Rosenhan
- persoonlijk lijden
• bij veel psychische stoornissen lijdt de persoon erg onder zijn probleem
• maar er hoeft niet altijd sprake te zijn van een psychisch stoornis, iedereen voelt zich wel
eens niet goed
- de (dis)functionaliteit van het gedrag
• mate waarin gedrag het dagelijks functioneren en het welbevinden van het individu
ondermijnt, bepaalt in sterke mate de beoordeling van (ab) normaliteit
- irrationeel en onbegrijpelijk gedrag
• als mensen in het gedrag van een ander geen logica of zin kunnen ontdekken, zijn zij
geneigd die ander als abnormaal te bezien
- onvoorspelbaarheid en controleverlies
• er zijn twee type situaties die worden onderscheiden
o regels die het gedrag van een persoon sturen, zijn niet meer werkzaam
o de toeschouwer kan de oorzaak of aanleiding van het gedrag dat hij waarneemt
niet kan achterhalen
- opvallend en onconventioneel gedrag
• mate waarin gedrag afwijkt van het gebruikelijke
• als gedrag ongebruikelijk is en ook opvallend zal het eerder als abnormaal worden
beschouwd
2
, - gedrag dat een ongemakkelijk gevoel bij anderen teweegbrengt
• gedrag waarmee de ongeschreven regels in een bepaalde cultuur worden overschreden
→ ongemak bij de ander (observer discomfort)
• het gedrag voldoet niet aan impliciete sociale regels/verwachtingen
- het overtreden van morele normen
• gedrag wordt beoordeeld in termen van goed en kwaad
• er is sprake van overtreding morele normen als gedrag slecht wordt beoordeeld en
daardoor als abnormaal wordt gezien
3.1 American Psychiatric Association (APA)
✓ APA-definitie van psychische stoornissen
- psychische stoornis is een syndroom gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het
gebied van de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een persoon, dat een
uiting is van een disfunctie in de psychologische, biologische, of ontwikkelingsprocessen die ten
grondslag liggen aan het psychische functioneren
- psychische stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdensdruk of beperkingen in
het functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke bezigheden
- in deze definitie
• nadruk op nadelige gevolgen van gedragssyndroom of psychologisch syndroom
• definitie door meeste klinisch psychologen aanvaard
• bedoeld om ‘gezonde’ mensen te onderscheiden van mensen met psychische stoornis
• grens tussen normaal en abnormaal is niet duidelijk af te bakenen
✓ Diagnostic and Statistical manual of Mental discorders (DSM-5)
- clusters van disfunctionele gedragingen
• persoonlijk lijden
• verslechtering functioneren
- classificatiesysteem
• classificatie van stoornissen
• geen classificatie van mensen
- wat zijn dan geen psychische stoornissen
• cultureel geaccepteerde reacties op veelvoorkomende stressors of verlies zoals
rouwreacties
• langdurig sociaal deviant gedrag, dat vb. voortkomt uit lidmaatschap van politieke of
religieuze overtuiging
• gedrag dat voortkomt uit conflicten die zich afspelen tussen het individu en de
maatschappij, tenzij die het resultaat zijn van disfunctioneren van het individu, vb
excentrieke kunstenaars
4. Normaal en abnormaal: waar ligt de grens?
✓ Modellen voor het onderscheid tussen normaal en abnormaal gedrag
- het statistisch model
- het medisch- of ziekte model
- het leer- of onderwijsmodel
3
, 4.1 Het statistisch model
✓ Het statistisch model
- het uitgangspunt van model: dat menselijke eigenschappen min of meer normaal verdeeld zijn
- van abnormaliteit wordt dan gesproken bij extreem lage of extreem hoge scores op schalen
waarmee deze eigenschappen betrouwbaar en valide worden gemeten
✓ Nadelen van het model
- model geeft niet aan waar precies de grens tussen normaal en abnormaal ligt → alleen zeer
hoog/zeer laag
- specificeert niet hoe ongewoon gedrag moet zijn om abnormaal te noemen → model is niet
toereikend bij problemen die statistisch gezien weinig voorkomen
- model maakt geen verschil tussen afwijkingen die zorgen voor individueel lijden en afwijkingen
die dat niet doen → veel afwijkingen zijn niet pathologisch
• hangt af van draagkracht persoon
• hangt af van reacties omgeving
4.2 Het medisch of ziektemodel
✓ Het medisch of ziektemodel
- uitgangspunt is dat oorzaken van psychische stoornissen liggen in onderliggende mechanismen
• somatogeen: een lichamelijke aandoening aan de psychische stoornis ten grondslag ligt
• psychogeen: een psychologisch mechanisme ligt ten grondslag aan psychische stoornis
- volgens het medisch model kun je het beste kun je psychische stoornissen het best bestrijden,
door het onderliggende mechanisme aan te pakken
- therapeut is een deskundige die een diagnose geeft
- patiënt is ziek en geeft info over klachten, heeft een geringe rol: is afhankelijk
- de behandeling is therapie
- het medisch model bestaat uit 4 stappen
• vaststellen van abnormaliteit
• diagnose stellen door therapeut
• therapie gekozen en uitgevoerd door therapeut
• genezing van de patiënt
✓ Nadelen van het model
- bij vele psychische stoornissen is nog geen onderliggend mechanisme aangetoond → twijfel of er
sprake is van ziekte
- Szasz wil duidelijk onderscheid in psychische stoornissen met organische en psychische oorzaak
• geestesziekte is ziekte met organische oorsprong (aantoonbare medische afwijkingen)
• ‘Problems in living’ voor psychische stoornissen die afwijkingen zijn van psychosociale of
ethische normen
- gebruik van termen als ‘ziekte’ en ‘therapie’ werkt stigmatisering in de hand (labelling theorie):
moeilijk om van etiket af te komen
• wel meer tolerantie tegenwoordig
• men zoekt sneller hulp tegenwoordig
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Michaela12. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
