Samenvatting wetenschapsfilosofie colleges
College 1: positivisme
Positivisme; kennis over wetenschap
Het vak pedagogiek is heel positivistisch ingedeeld. Vroeger was het meer
geesteswetenschappelijk ingericht.
Wat is positivisme?
Een invloedrijke visie op kennis en wetenschap
In het verlengde van het logisch positivisme (vroege 20e eeuw). Tegenwoordig
is deze stroming achterhaald.
Eén aspect van wat Bersselaar 'sciëntisme' (ideologie; wetenschap is het
belangrijkste waar je als mens aan kan doen) (introductie) en de empirisch-
analytische wetenschapstheorie (wat Muijnk positivisme noemt)
De dominante (maar veel betwiste) visie in de gedragswetenschappen
Naïef realisme;
De wereld is zoals ik haar zie en ervaar
Mijn geest is een 'spiegel' van de buitenwereld
D.w.z. blindheid/ naïviteit voor het eigen perspectief - voor de eigen 'gekleurde bril'. Ons
eigen perspectief heeft allemaal eigenaardigheden waar je eigenlijk niet blind voor moet zijn
maar dat zijn we wel.
Naïef realisme is alledaagse noodzaak…
Vgl. source amnesia bij peuters
Je eigen perspectief onder ogen zien is inspannend en maakt onzeker
(volwassenen).
.. Maar ook een intellectuele/ morele tekortkoming;
Ikzelf zie de wereld objectief, zoals deze is
Wie het anders ziet, moet wel dom of bevooroordeeld zijn. Je gedraagt je dus
niet heel respect vol naar de ander toe. Onbegrip van het perspectief van de
ander. Je snap niet hoe een ander de wereld anders kan zien dan jij het ziet. Je
eigen perspectief is juist, je kunt je niet verplaatsen in dat de ander een ander
perspectief heeft.
Ons (menselijke) perspectief bestaat uit o.a.;
Lichamelijke mogelijkheden, beperkingen, behoeften
Cognitieve vermogens (zintuigen, brein)
Doelen, interesses
Achtergrondkennis, verwachtingen
Identiteit (klasse, gender, etniciteit..)
Cultureel referentiekader (o.a. taal)
Ons perspectief is veelzijdig en erg ingewikkeld
,In de filosofie leidt dit tot de volgende kwestie; (klassiek / modern)
Klassiek;
Is er een wereld achter onze 'bril'?
Is kennis van de wereld mogelijk?
Modern
Als onze 'bril' gekleurd is, kun je de wereld dan kennen zoals die 'van zichzelf'
is?
Kan kennis ooit objectief zijn?
Objectief; perspectiefneutraal, onpartijdig
Subjectief; perspectiefgebonden, bevooroordeeld
Diverse filosofische stromingen van Kant; (bijv pragmatisme, fenomenologie, Kritische
Theorie, postmodernisme)
Objectiviteit is feitelijk een soort intersubjectiviteit
Kennis en realiteit worden (mede-) bepaald door je perspectief
Dat is in de wetenschap niet anders
Op de loer liggen; subjectivisme, relativisme, idealisme.
De gedachte is dat we allemaal in een illusie leven, in onze eigen cocon.
Het alternatief (minus naïef realisme); positivisme
Jazeker, objectieve kennis is mogelijk
Daarvoor moet je je perspectief zo neutraal mogelijk maken (maar dat is hard
werken!)
In de wetenschap moet de rol van 'externe factoren' (=die niks met kennis te
maken te hebben, subjectieve factoren, alles wat het beeld gekleurd maakt,
contextfactoren) worden geminimaliseerd;
o Subjectieve factoren; smaak, belangen, gevoel, waarden etc.
o Contextfactoren; ideologie, cultuur, natuurlijke taal,
gemeenschapsnormen, sociale rollen etc.
Het doel van positivisme;
Alleen de kale, objectieve feiten
Geen verzinsels, je mag er niets bij verzinnen ('metafysica')
Alleen observaties + formele logica (inclusief wiskunde). Logica is een soort
lege structuur, het is een manier om de data in vorm te passen. Het omvat geen
kennis over de wereld maar het is een instrument om je data te ordenen.
Het devies; slogan van wat positivisme is.
"Meten is weten' (eigenlijk 'weten is meten'), niet alles is objectief te maken
o Gestructureerde observatie
o Kwantificering
o Het doel; correlaties, oorzaken/mechanismen, wetten
o Beleving, betekenis, regel, begrippen en belangen moet je
elimineren, of reduceren tot feiten. Positivisme kan hier niets mee.
Empirisme Bersselaar noemt dit empirisch-analytische wetenschap
o Alle kennis moet logisch te herleiden zijn tot zintuigelijke
waarneming (data)…
o Een feitelijke bewering moet dus operationaliseerbaar zijn…
o … om betekenisvol te zijn
, o Beter een onware dan een betekenisloze bewering!
H2 van Bersselaar gaat over positivisme. Bersselaar is een anti-positivist
Scepsis over positivisme
Positivistisch staat voor velen gelijk aan 'wetenschappelijk'
Positivisme is dus leidend voor veel onderzoek in de sociale wetenschappen
Maar misschien is positivisme daar:
o Onhoudbaar; lees Bersselaar. Er is zoveel aan menselijk gedrag wat niet
operationaliseerbaar is. Je kunt het niet meten, dus moet het op een andere
manier worden gedaan, door het te interpreteren
o Onwerkbaar; feitelijke bestaande gedragswetenschap is (nog?) niet strikt
positivistisch! Het is in de praktijk onwerkbaar.
o Improductief; positivistisch denken stuurt zorg en hulpverlening de verkeerde (?)
kant op;
o Evidence-based; niet alles kan evidence-based zijn. Je hebt niet
voor elke interventie keiharde data of het wel of niet werkt.
o Neuro-reductionisme; het emotionele brein, het slimme brein
'Nee! De persoon is slim niet het brein, het brein is maar een
orgaan'.
o Meten en labelen
o Denken in geïsoleerde kenmerken
o Denken in gemiddelden Tod Ross
N=1 onderzoek is een positivistische manier van onderzoek om het denken in gemiddelden
tegen te gaan en het individu te bekijken.
Logisch positivisme; filosofische stroming uit begin 20e eeuw, zeer strenge vorm van
positivisme verdedigde. Deze strenge vorm was niet houdbaar. Dit is verleden tijd.
Positivisme; Popper kan je in de brede zin positivist noemen, ook al rekende hij af met het
logisch positivisme.
De natuurwetenschappelijke methode; 17e eeuw
Waar komt het positivistische denkkader vandaan?
'Meten is weten' berust op het succes van de natuurwetenschappelijke methode
Het empirisme berust op de 'epistemologische' denktraditie
De natuurwetenschappelijke methode
Francis Bacon; novum Organum 1620
Men of sharp wits, shut up in their cells of a few authors, chiefly Aristotle, their
dictator.
Why should a few received authors, stand up like Hercules columns, beyond
which there should be no sailing of discovering? De zuilen van hercules is de
straat van Gibraltar, je moet de Atlantische oceaan op zeilen.
Je moet niet boeken lezen, je moet je zintuigen gebruiken. Je moet gaan
verkennen.
17e eeuw; mechanisering van het wereldbeeld
De wereld als een 'klok'
Wiskunde als 'taal van de Schepper'
, 'The universe cannot be read until we have learned the language. It is written in
mathematical language (Galilei).
De bijpassende methode; experimenten en observeren. Het wiskundige model
kan gebruikt worden om een probleem op te lossen. Er is een abstracte
symbolische taal die goed past op fysieke dingen die in de wereld afspelen.
Newton met zijn wet was toen heel raar. In de 17e eeuw werd duidelijk hoe
belangrijk wiskunde is en hoe nuttig.
Epistemologie
Kenleer;
(Hoe) is kennis mogelijk?
Wat rechtvaardigt onze kennisclaims?
(Hoe) kunnen we scepticus weerleggen?
deze 3 vragen kunnen beantwoord worden met kennisfundamenten.
Onwrikbare waarheden = fundamenten
De traditie tot in de 20e eeuw; funderingsdenken
Wat zijn de fundamenten van onze kennis? kan op verschillende manier
bereikt worden
De Grot
Hoe komen we van schijn tot werkelijkheid?
Plato;
o De dagelijkse werkelijkheid is slechts een 'schimmenspel'. De
schimmen op de wand is onze werkelijkheid. We hebben niet
achterom gekeken, hebben we niet aan gedacht. Als iemand toch
naar achter kijkt beseft hij dat het maar schimmen waren en dat het
3d objecten zijn. Hierdoor werft hij veel kennis. Degene die durfde
om te kijken is de filosoof, Plato zelf. De zon is het doel, je kunt er
natuurlijk nooit op zijn, maar het doel is om er zo dicht mogelijk bij
te komen.
o De ware realiteit is eeuwig en onveranderlijk, dat is de realiteit van
abstracties zoals driehoeken, vierkanten etc. De wiskundige
werkelijkheid is eeuwig en onveranderlijk. De filosoof denkt dat hij
de eeuwige en onveranderlijke realiteit heeft ontdekt.
o Deze is kenbaar door zuiver redeneren (wiskunde)
De geest binnenin
Descartes; (hoe) komt kennis van de wereld in onze geest terecht? Descartes dacht dat degene
wie je echt bent, 'ik', is immaterieel. Het zit niet in je lichaam maar het maakt ergens in je
brein contact met je lichaam. Later werd er gedacht dat de 'ik' in je brein zit. Bijv; je zit in
verkeerstoren en je bekijkt een groot scherm waarop informatie van vliegtuigen staat en je
gaat er vanuit dat aan de buitenkant daadwerkelijk vliegtuigen zijn. Maar je zult het niet
