Samenvatting Inleiding Klinische Neuropsychologie
Fundamentals of Human Neuropsychology
Femke van Leth, Tilburg University
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 – The Development of Neuropsychology....................................................................................2
Hoofdstuk 2 – Research on the Origins of the Human Brain & Behavior..........................................................5
Hoofdstuk 3 – Nervous System Organization..................................................................................................7
Het ruggenmerg (en de connectie met het SNS)................................................................................................10
Het autonome zenuwstelsel (ANS).....................................................................................................................10
De breinstam......................................................................................................................................................11
Het forebrain (de cortex en de subcorticale systemen)......................................................................................12
Hoofdstuk 5 – Communication Between Neurons......................................................................................... 13
Hoofdstuk 7 – Imaging the Brain’s Activity................................................................................................... 16
De elektrische activiteit van het brein................................................................................................................16
Breinstimulatie....................................................................................................................................................18
Statische en anatomische imaging-technieken (structuur)................................................................................18
Dynamische en functionele imaging-technieken (activiteit)..............................................................................20
Hoofdstuk 8 – Organization of the Sensory Systems.....................................................................................21
Zien.....................................................................................................................................................................22
Horen..................................................................................................................................................................23
Voelen.................................................................................................................................................................24
Hoofdstuk 9 – Organization of the Motor System.........................................................................................25
Neocortex...........................................................................................................................................................25
De breinstam......................................................................................................................................................27
De basale ganglia...............................................................................................................................................27
Het cerebellum....................................................................................................................................................28
Het ruggenmerg.................................................................................................................................................28
Hoofdstuk 10 – Principles of Neocortical Function........................................................................................29
Hoofdstuk 11 – Cerebral Asymmetry............................................................................................................ 33
Hoofdstuk 12 – Variations in Cerebral Asymmetry........................................................................................37
Functionele asymmetrie bij links- en rechtshandigen........................................................................................37
Cerebrale organisatie bij mannen en vrouwen..................................................................................................38
Omgevingseffecten op asymmetrie....................................................................................................................41
Asymmetrie bij andere dieren............................................................................................................................42
,Hoofdstuk 13 – The Occipital Lobes.............................................................................................................. 42
Hoofdstuk 14 – The Parietal Lobes............................................................................................................... 48
Hoofdstuk 15 – The Temporal Lobes............................................................................................................. 52
Hoofdstuk 16 – The Frontal Lobes................................................................................................................ 56
Hoofdstuk 17 – Cortical Networks and Disconnection Syndromes.................................................................62
Hoofdstuk 18 – Learning and Memory.......................................................................................................... 65
Het langetermijngeheugen.................................................................................................................................67
Het korte-termijn geheugen...............................................................................................................................70
Hoofdstuk 19 – Language............................................................................................................................. 71
Hoofdstuk 20 – Emotion and the Social Brain...............................................................................................77
Hoofdstuk 21 – Spatial Behaviour................................................................................................................. 80
Hoofdstuk 22 – Attention and Consciousness...............................................................................................85
Hoofdstuk 23 – Brain Development and Plasticity........................................................................................89
De ontwikkeling van het menselijke brein..........................................................................................................90
Omgevingseffecten.............................................................................................................................................92
Plasticiteit na beschadigingen............................................................................................................................94
Hoofdstuk 24 – Neurodevelopmental Disorders...........................................................................................95
Leerstoornissen betrokken bij lezen...................................................................................................................96
Neurologische ontwikkelingsstoornissen onafhankelijk van taal.......................................................................97
De ontwikkelingseffecten op neurologische ontwikkelingsstoornissen...........................................................100
Hoofdstuk 25 – Plasticity, Recovery & Rehabilitation of the Adult Brain......................................................100
Hoofdstuk 26 – Neurological Disorders....................................................................................................... 104
Hoofdstuk 27 – Psychiatric and Related Disorders......................................................................................109
Hoofdstuk 1 – The Development of Neuropsychology
- Neuropsychologie: de verklaring van menselijk gedrag a.d.h.v. hersenfuncties ->
klinische neuropsychologie: problemen met de hersenfuncties (bijv. ongelukken,
intoxicatie en zwangerschapsproblemen) zorgen uiteindelijk voor gedragsproblemen
o We zijn dus tot de conclusie gekomen dat het brein heel belangrijk is -> dit is
gaan spelen vanaf ongeveer 1800 -> dit had veel voor- en tegenstanders
Het idee dat allerlei mentale functies op specifieke plaatsen in de
hersenen gelokaliseerd zijn is ontstaan bij Gall en Spurzheim -> zij
dachten dat de functies exact gelokaliseerd waren, nu weten we dat
dit niet zo precies is -> het ligt allemaal veel complexer (connecties)
Hun idee was dus goed, maar de uitvoering was nog minder
, o Dit is mede te wijten aan de slechte technologie toen
o Gall en Spurzheim waren dus (net als Broca, Wernicke, Fritz, Hitzig en Munk)
localisationisten -> Flourens was juist een anti-localisationalist, omdat hij zag
dat het brein ook kon herstellen als stukken van de cortex werden verwijderd
Ook Goltz en Lashley waren het eens met Flourens, omdat ook zij
zagen dat corticale laesies bij proefdieren leidden tot algemene
gedragsproblemen (principle of equipotentiality en principle of mass
action -> groter = meer effect) en weer was er sprake van plasticiteit
Fritz, Hitzig en Munk vonden echter wel specifieke effecten,
omdat zij vaak kleinere gebieden weghaalden/activeerden
o Penfield en Rasmussen waren ook weer localisationisten -> brachten tijdens
hersenoperaties met lokale verdoving bij mensen functies van de cortex in
kaart met lokale elektrische stimulatie -> vonden motorische reacties, spraak,
zintuigelijke beelden, hallucinaties (dromen) en bepaalde herinneringen
- De meeste kennis die we hebben over het functioneren van ons brein komt door
individuen met hersenschade -> hieruit zijn verschillende theorieën opgesteld:
o Gall en Spurzheim: localization of function: een specifiek hersengebied
controleert elke soort van gedrag -> ze keken naar uitsteeksels en deuken op
de schedel om af te leiden hoe groot het hersengebied hieronder zou zijn ->
het toewijzen van eigenschappen aan specifieke plekken op de schedel (en de
onderliggende hersengebieden) werd door hen ook wel frenologie genoemd
Aan de hand van cranioscopie werden de deuken en bulten op de
schedel ‘gemeten’, om zo persoonlijkheidsonderzoek te kunnen doen
Hier werd heel veel waarde aan gehecht -> bepaalde bulten of
deuken waren noodzakelijk voor een goede persoon -> zo
checkten mensen dus ook of anderen bijv. criminelen waren
Problemen met deze theorie: de eigenschappen die bekeken werden
zijn vaag en niet objectief te kwantificeren + eigenschappen van de
schedel vertellen je weinig over het onderliggende hersengebied
Deze theorie heeft wel nieuw onderzoek naar functionele lokalisatie
geïnspireerd -> dit begon met de lokalisatie van taal en spreken
o Bouillaud, Dax, Auburtin en Broca keken naar de lokalisatie van taal in de
hersenen -> hun hypothese was dat taal lateralized was: het is een functie van
enkel de linker hemisfeer -> na het onderzoeken van Tan (een man die alleen
nog maar het woord ‘Tan’ kon zeggen, maar de onderzoekers wel begreep),
concludeerden ze dat deze hypothese klopte -> taal zit in de frontale kwab
van de linker hemisfeer, een gebied dat inmiddels Broca’s area genoemd
wordt -> als dit gebied beschadigd raakt, is er sprake van Broca’s aphasia
Hier had Pierre Marie later nog veel kritiek op, omdat de posterieure
cortex bij Tan achteraf ook beschadigd bleek te zijn
o Carl Wernicke keek naar de temporale kwab achter Broca’s area,
waar de auditieve cortex zit -> hij veronderstelde een relatie
tussen horen en spreken, waarbij beschadiging van dit
hersengebied (Wernicke’s area) zorgt voor vloeiend maar
onzinnig en verwarrend spreken -> ook kunnen deze cliënten
geen woorden begrijpen -> fluent (Wernicke’s) aphasia
, Het begrijpen van geluid gebeurt in Wernicke’s area, het aansturen
van de spieren die spraak produceren gebeurt in Broca’s area
Hierbij is er dus sprake van een neuraal netwerk -> veel regio’s
Wernicke stelde dat er ook een andere aandoening was: conduction
aphasia: dit zou ontstaan als beide hersengebieden intact zouden
blijven, maar niet meer met elkaar in verbinding zouden staan -> niet
meer kunnen napraten -> dit is uiteindelijk bevestigd door Geschwind
Zo kwamen we erachter hoe belangrijk het is dat individuele
hersengebieden met elkaar kunnen communiceren -> complex
o Alexia: niet meer kunnen lezen, doordat de visuele
cortex en Wernicke’s area niet meer verbonden zijn
o Apraxia: geen reeks bewegingen meer uit kunnen
voeren, doordat de motorgebieden en de sensorische
gebieden niet meer goed met elkaar verbonden zijn
Beschadigingen van de gebieden: cellichamen, grijze stof
Beschadigingen van de verbindingen: axonen, witte stof
o Flourens en Goltz: neuroplasticiteit: door het bestuderen van dieren zijn ze
erachter gekomen dat de hersenen veel van hun functies terug kunnen
krijgen (ook in extreme omstandigheden) -> de hersenen kunnen herstellen
Hierdoor werd functionele lokalisatie niet meer zo serieus genomen,
maar Hughlings-Jackson stelde dat er sprake zou zijn van hiërarchische
organisatie: het zenuwstelsel bestaat uit 3 niveaus (het ruggenmerg,
de breinstam en het forebrain (de cortex)) -> elk niveau produceert
complexer gedrag (evolutie) -> als een hoger niveau beschadigd raakt,
zal het gedrag blijven, alleen simpeler (minder geëvolueerd) worden
Ruggenmerg = reflexen, hersenstam = ademhaling, cerebellum
= onbewuste bewegingen, cortex = meer complexere functies
Dit betekent dat gedrag in alle drie de niveaus zit opgeslagen,
elk niveau draagt dan iets anders bij aan dit specifieke gedrag
o Eenvoudige functies zijn dus meestal meer subcorticaal
gelokaliseerd (dit is wel meer zo bij dieren dan mensen)
Dit komt omdat ons gedrag meer gebaseerd is
op de cortex (complexer) -> minder plastisch
Functielokalisatie is dus niet statistisch, maar flexibel -> er kan herstel
plaatsvinden na een beschadiging of bij veranderingen in de omgeving
Ook kan functielokalisatie enigszins verschillen tussen mensen
o Dit kan echter ook komen doordat de morfologie van
de cortex (gyri en sulci) varieert tussen individuen
Om deze reden kan je beter kijken naar de
‘uitgeklapte’ cortex -> meer + betere informatie
Een voorbeeld hiervan: slide nummer 12
o Geheugen lijkt verspreid te zitten door de hersenen -> dit is gevonden tijdens
het verwijderen van sommige hersengebieden van H.M. voor het behandelen
van zijn epilepsie -> hij kreeg amnesie: gedeeltelijk of totaal geheugenverlies
H.M. is heel lang onderzocht door Scoville en Milner -> zij vonden dat
herinneringen van vroeger op een andere plek worden opgeslagen
dan het leren van motorische vaardigheden -> niet alles was verloren
