SAMENVATTING EMOTIES
HOOFDSTUK 1
Emoties: verschillende gevoelstoestanden zoals boosheid, irritatie, blijdschap, verontwaardiging, verliefdheid,
haat, medelijden, spijt, schaamte, trots, verdriet, chagrijn, angst, zenuwachtigheid, somberte, jaloezie,
leedvermaak en enthousiasme. Het benoemen van een uiting van emotie als emotioneel is afhankelijk van de
context.
'Emotioneel' zijn heeft een negatieve connotatie: het teveel op hun gevoel afgaan, vaak vrouwen en ouderen,
overdreven reageren e.d.
Onderscheid tussen affectieve processen, evaluaties, stemmingen en sentimenten.
Affect: gemoedstoestanden in de meest brede categorie, positief of negatief.
Evaluaties: we vinden iets mooi, lelijk, positief of negatief. We hoeven er niet door geraakt te worden (de
evaluatie van de hamburger doet je niet veel).
Stemming: gematigd positief of negatief, maar zijn niet op iets betrokken. Het kan gezien worden als een
bepaalde kleuring van het leven.
Sentiment: Heeft betrekking op langdurende gevoelens ten aanzien van mensen, zoals liefde, haat en
vertrouwen.
Emotie: een reactie op een gebeurtenis die onze belangen aantast. Voorwaarde voor het ontstaan van emoties
is dat we geraakt worden, dit noemen we de motivationele relevantie en het onderscheidt emoties van
evaluaties. Er zijn geen emoties die ons onverschillig laten.
Emoties gaan over iets of iemand en zijn intentioneel, dit onderscheidt emoties van stemmingen.
Componenten van emoties
• Inschattingsdimensies: De inschatting bepaalt de aard en intensiteit van de emotionele
ervaring. Het is een oordeel dat voor iemand persoonlijk van belang is (appraisaltheorie). De
motivationele congruentie betekent dat men inschat of een situatie of gebeurtenis in strijd is
met iemands doelen of wensen. Schuldtoewijzing houdt in dat men de gebeurtenis aan zichzelf,
een ander of aan de situatie toeschrijft. Deze schuldtoewijzing speelt ook een rol bij de
verklaring van het gedrag van anderen (mensen met hiv hebben er zelf om gevraagd e.d.).
o Zekerheid: de vraag of de uitkomst van een gebeurtenis zeker is of niet. Bij
emoties als angst en hoop is het niet duidelijk.
o Verwachting: is een gebeurtenis plotseling of niet.
o Secundaire inschattingen: is de situatie oncontroleerbaar of kan de persoon er
iets aan doen?
• Actietendensen: De neiging om iets te doen om de relatie met de omgeving te veranderen. Het
is geen concrete gedraging, maar een bereidheid om iets te doen. Vier neigingen zijn
toenaderen, aanvallen, vermijden en vluchten.
De inschattingen en de actietendensen vormen samen de subjectieve ervaring van de emotie.
• Lichamelijke veranderingen: De activatie van het sympathische zenuwstelsel vertaalt zich in
een gevoel van spanning (arousal) voor emoties als boosheid, angst en verliefdheid, terwijl
andere emoties meer door kalmte worden gekenmerkt.
• Emotionele expressies: spontane (geautomatiseerde) expressies die af te lezen zijn van
iemands gezicht, uit iemands stem, gebaren of lichaamstaal.
• Emotioneel gedrag: bewuste gedragingen, zoals weglopen, bepaalde dingen zeggen of een arm
om iemand heen leggen.
! Niet alle emoties worden door alle componenten gekenmerkt, maar we noemen iets wel een emotie als het
aan de voorwaarden van motivationele relevantie en intentionaliteit voldoet !
, SAMENVATTING EMOTIES
Prototypische definitie: de grenzen tussen wat wel of niet onder de definitie valt zijn niet scherp; het
definiëren van emoties doen we op basis van goede en minder goede voorbeelden. Hierdoor discussiëren we
soms over de vraag of iemand een bepaalde emotie ervaart of niet, omdat ze niet altijd duidelijk zichtbaar zijn.
Klassieke definitie: op basis van duidelijke criteria kunnen we iets definiëren.
! Elke taal en cultuur deelt emoties op een andere manier in en maakt meer of minder onderscheidingen !
Volgens Levy (1973) wordt een emotie overgerepresenteerd als er veel woorden voor zijn, en
ondergerepresenteerd als er weinig woorden voor zijn.
Probleem van eendimensionale representatie: men kan emoties niet goed verbaliseren en differentiëren, en
weet daardoor niet hoe deze emoties tot stand komen en wat de consequenties ervan zijn (teken van weinig
zelfinzicht en weinig regulatie van ongewenste emoties of gedrag) > emotionele intelligentie: de vaardigheid
om je eigen emoties en die van anderen te kunnen opmerken en analyseren.
De zin van emoties
• Volgens het klassieke perspectief (Darwin) helpen emotionele expressies ons om te overleven,
omdat ze ons helpen gevaren te signaleren en problemen op te lossen. Ook de emotionele
ervaring heeft een functie: Roseman stelt dat de subjectieve ervaring ons ook helpt bij de
emotionele doelen, doordat het ons aanzet tot het zo goed mogelijk bereiken van deze doelen
en onze emoties te reguleren wanneer deze onze andere doelen in de weg staat.
• Emotionele expressies hebben twee sociale doelen:
o Het tot stand brengen en behouden van relaties met anderen
o Het behouden van een positie of status in een bepaalde groep
De meeste emoties hebben een affiliatieve functie en helpen onze relaties te bewaken. De sociale
afstandsfunctie wordt opgeroepen als je bijvoorbeeld walging voelt en je uit wit sluiten uit je kring.
De functionaliteit van emoties hangt af van de sociale context en de motieven en doelen van de persoon >
leedvermaak als mensen in de omgeving tegenslag ervaren, geen sociale functie maar alleen negatieve sociale
consequenties.
