Een schematisch overzicht van de kern van de voorgeschreven stof voor het vak Internationaal en Europees Strafrecht. Het overzicht is samengesteld aan de hand van het Handboek, de voorgeschreven artikelen en de hoorcolleges.
Schematisch overzicht van de kern van Internationaal en Europees Strafrecht
Harmonisatie
De grondslagen voor harmonisatie:
- Art. 82 lid 1 VWEU
o Faciliterende harmonisatie
o Rechtsgrondslag voor het aannemen van regelgeving ter zake van
wederzijdse erkenning
o Laat ruimte voor volledige harmonisatie (= een richtlijn schrijft nauwkeurig een
bepaald resultaat voor, zonder ruimte te bieden om van dat resultaat af te
wijken)
▪ Volledige harmonisatie wordt echter niet nagestreefd.
Rechtsinstrumenten laten vaak ruimte voor lidstaten om verdergaande
maatregelen te treffen.
• Bijv. facultatieve weigeringsgronden in een limitatieve
opsomming. Lidstaten kunnen er dan voor kiezen om een
weigeringsgrond weg te laten in nationale wetgeving.
• Er kan/mag wel ene uniform stelsel van dwingende
weigeringsgronden worden voorgeschreven.
- Art. 82 lid 2 VWEU
o Faciliterende harmonisatie
o Rechtsgrondslag voor harmonisatiemaatregelen op het gebied van
strafprocesrecht, maar let op: limitatief aantal terreinen. Daarbij moet
harmonisatie nodig zijn ter bevordering van de wederzijdse erkenning van
rechterlijke beslissingen tussen lidstaten.
o Minimumharmonisatie (= een richtlijn laat het de staten vrij om verdergaande
maatregelen te treffen)
- Art. 83 lid 1 VWEU
o Autonome harmonisatie (maar geen uniformering van strafrecht, lidstaten
mogen meer bescherming geven)
o Rechtsgrondslag voor harmonisatie op het gebied van het materiële strafrecht
en sanctierecht. Limitatief aantal vormen van zware bijzondere criminaliteit
met een grensoverschrijdende dimensie.
o Minimumharmonisatie
- Art. 83 lid 2 VWEU
o Autonome harmonisatie
o Rechtsgrondslag voor harmonisatie maatregelen ten behoeve van het
strafrechtelijk handhaven van Europese regels op andere gebieden.
▪ Bijv. strafbaarstellingen van bepaalde gedragingen die inbreuk maken
op de door de Unie geharmoniseerde milieuregels.
o Minimumharmonisatie
,Doorwerking
Twee doorwerkingsinstrumenten waarop beroep kan worden gedaan na afloop van de
omzettingstermijn:
1. Richtlijnconforme interpretatie
= de plicht om nationale wetgeving zoveel mogelijk conform de richtlijn (of het
kaderbesluit) uit te leggen.
o Vallen de toepasselijke nationale bepalingen binnen de werkingssfeer van de
richtlijn of het kaderbesluit?
o Strookt het nationale recht wel of niet met het deel van de richtlijn of het
kaderbesluit?
o Zo nee, kan dat nationale recht zo worden uitgelegd dat het wel strookt met
de richtlijn of het kaderbesluit?
▪ Interpretatiemethoden toepassen, ook al vindt daardoor de
interpretatie geen steun in de wet of wetsgeschiedenis
▪ Plicht tot conforme interpretatie strekt zich uit tot het gehele nationale
recht
X begrenzing: rechter is niet gehouden tot uitlegging contra legem
X begrenzing: algemene rechtsbeginselen (rechtszekerheid, legaliteit,
lex-certa gebod)
• Dus geen bepaling of verzwaring van de strafrechtelijke
aansprakelijkheid uitsluitend op grond van de richtlijn of het
kaderbesluit
o NB: mij minimumharmonisatie hebben de lidstaten meer vrijheid om af te
wijken van de richtlijn of het kaderbesluit. De nationale wetgever mag een
strafbepaling dan bijvoorbeeld beperkter opstellen. Er wordt dan niet snel
geoordeeld dat het nationale recht niet strookt met de richtlijn of het
kaderbesluit.
2. Rechtstreekse werking
o Als richtlijnconforme interpretatie niet mogelijk is
o Voldoende duidelijk en onvoorwaardelijke bepalingen
o Mogelijke gevolgen:
▪ Nationale bepaling wordt buiten toepassing gelaten; en/of
▪ Er wordt toepassing gegeven aan een bepaling uit de richtlijn
X begrenzing: legaliteit: strafbaarstelling op grond van de richtlijn is niet
toegestaan
X begrenzing: staat kan bepaling uit de richtlijn niet rechtstreeks tegenwerpen
aan een particulier (omgekeerd verticale werking → Kolpinghuis arrest)
X begrenzing: geen rechtstreekse werking voor kaderbesluiten
Doorwerking Handvest
- Art. 51 lid 1 Handvest: richt zich uitsluitend tot de lidstaat wanneer zij het recht van de
Unie ten uitvoer brengen.
- Situaties waarin de nationale regeling binnen het toepassingsgebied van de Unie valt.
Drie categorieën volgens Luchtman & Widdershoven:
a) Agent situatie: het omzetten en toepassen van omzettingswetgeving
b) Beperken van verkeersvrijheden
c) Nationaal optreden ter effectuering/handhaving van het Unierecht
- Verhouding EVRM:
o Handvest rechten die overeenkomen met rechten uit het EVRM hebben
dezelfde inhoud en reikwijdte als het EVRM; in ieder geval niet minder
bescherming.
o Handvest mag meer bescherming bieden.
, - Verhouding nationale grondrechten
o Art. 53 Handvest: bij uitvoering Unierecht mogen lidstaten nationale
grondrechtenbescherming toepassen, mits beschermingsniveau van het
Handvest en de voorrang, eenheid en werking van het Unierecht niet in het
geding komen.
▪ Van belang of en in hoeverre sprake is van harmonisatie.
▪ HvJ Melloni: voorrang in het geding dus nationale grondrechten
opzijgezet.
▪ HvJ Tarrico II: geen volledige harmonisatie, nationale grondrechten
boden meer bescherming en dat is toegestaan.
• Sinds Tarrico II: wanneer een richtlijn iets volledig harmoniseert
dan is de toepassing van nationale grondrechten niet
toegestaan. Is er geen volledige harmonisatie dan hangt het af
van het geval.
Soevereiniteit
→ Elke staat heeft op zijn eigen grondgebied de hoogste wetgevende, uitvoerende en
rechtsprekende macht.
- Staten mogen op elkaars grondgebied geen gezag uitoefenen, tenzij een
internationale regeling dit toelaat (permissive rule; SS Lotus arrest).
o Betrokken staat kan wel toestemming geven, dit kan ook achteraf
(Drugsvangst op volle zee arrest).
- Staten hebben wel bevoegdheid tot het vestigen van extraterritoriale rechtsmacht,
tenzij een internationale regel dit verbiedt (prohibitive rule).
- Op grond van art. 539a lid 3 Sv bestaat er uitvoerende/formele rechtsmacht buiten
Nederland alleen voor zover het volkenrecht dit toelaat.
Territoriale rechtsmacht: territorialiteitsbeginsel
Nederlandse strafwet van toepassing op ieder die zich in Nederland aan enig strafbaar feit
schuldig maakt (art. 2 Sr).
➔ Basis voor materiële rechtsmacht
Waar is een feit gepleegd? Locus delicti:
- Leer van de lichamelijke gedraging: plaats handelen/nalaten
- Leer van het instrument: de plaats waar het instrument zijn werk doet
- Leer van constitutieve gevolg: plaats uiteindelijke voltooiing delict
➔ In Nederland hanteert de Hoge Raad de ubiquiteitstheorie: een combinatie van de
drie leren.
o Deelneming: eigen locus delicti, maar ook die van het gronddelict
o Meerdere locus delicti van één feit, waaronder locus delicti in Nederland: ook
rechtsmacht voor van het feit deel uitmakende gedragingen die buiten
Nederland hebben plaatsgevonden.
▪ Maar let op: in Nederland kennen wij geen connexe rechtsmacht!
Extraterritoriale rechtsmacht
- Wetgever is terughoudend bij het vestigen van extraterritoriale rechtsmacht: ofwel
volkenrechtelijke basis ofwel aanknopingspunten met Nederland (band van feit of
betrokkene (dader/slachtoffer) met Nederland dat vestigen extraterritoriale
rechtsmacht legitimeert.
o Nederland is dus terughoudender dan de prohibitive rule.
- Bij de wetswijziging 2014 → wetgever: geen universaliteitsbeginsel (= rechtsmacht
ongeacht waar, door wie of tegen wie en zonder enkele voorwaarden)
o Bestaande bepalingen blijven wel (bijv. zeeroof).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper juliavanderhorst. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
