Hoorcolleges Staatsrecht I van mr. J.W.L. Broeksteeg
Politiek staatsrecht
Week 1
Actualiteiten
- FvD, zetelroof volgens Beaudet. Juridisch klopt dat niet o.g.v. art 67 lid 3 GW.
- Politieke partij mag giften aannemen, groter dan 4500 euro, dan transparantie.
Openheid hoe politieke partijen aan hun geld komen.
- D66, ChristenUnie, 50-plus, VVD hebben zich hier niet aan gehouden. Ze hebben
deze route omzeild. Wat kan minister nou doen? Subsidie aan de partij
terugschroeven.
- Netflix serie Designated survivor. Wat als er wat gebeurt tijdens Prinsjesdag, als
de regering wegvalt? Iemand aanwijzen die dan alle beslissingen neemt. Niet echt
nodig, want art 38 GW, geeft aan dat RvS koninklijk gezag uitvoert. Die vormt
dan noodregering.
Art 67 lid 1 GW, kamer kan pas vergaderen met 76 leden. 5 Kamerleden apart zetten
voor een noodplan kan dus niet.
Nauwelijks jurisprudentie in staatsrecht. Ook weinig gewone wetgeving. Wetten die
er zijn: kieswet, Wet parlementaire enquête, Wet ministeriële verantwoordelijkheid.
Regelement van de Orde van de Eerste kamer (RvOEK)
Regelement van de Orde van de Tweede kamer (RvOTK)
Regelement van de Orde van de ministerraad (RvOmr)
Ongeschreven recht
Vertrouwensregel: minister moet opstappen als kamer geen vertrouwen meer in hem
heeft.
Conventie 1868: regering mag kamer niet tweemaal ontbinden na conflict.
Kabinet is niet gebonden aan de kabinetsformatie. Het is geen recht, omdat je ervanaf
kunt wijken.
Formeel democratie: besluitvorming door een meerderheid.
Materiële democratie: rekening houden met rechten van minderheden.
1
,Machtenscheiding is een 18e -eeuwse concept.
Wetgever maakt regels, regering (bestuur) voert ze uit en de rechter toetst of dit goed
is gegaan.
Doel: vrijheid van de burger waarborgen. Door te verdelen op meerdere
staatsorganen voorkom je machtsconcentratie. Als één orgaan de macht zou hebben
krijg je willekeur.
Art 43 i.c.m. art 48 GW.
Toezicht op rechterlijke macht gebeurt door de rechterlijke macht. De Hoge Raad in
Nederland is daarmee belast en de wetgever bepaalt de procedure daarvoor. Zo blijft
het eerlijk.
Checks and balances: over en weer controle op elkaar.
De rechter wordt door de regering benoemd. Zo krijg je een divers cultuur. Als
rechterlijke macht iemand van de rechterlijke macht benoemd, kun je ons-kent-ons
cultuur krijgen. Anders ontstaat er een eenzijdige rechterlijke macht.
Benoeming HR: uitvoerende en wetgevende macht. Balans houden met
staatsmachten.
Tweede kamer maakt een voordracht van 3 personen en wetgevende macht kiest.
Ministers leggen verantwoordelijkheid af aan de Staten-Generaal. Geen vertrouwen
meer? Kamerontbinding art 64 GW.
‘Dialoog’ tussen rechter en wetgever. Rechter ziet een gebrek in de wet. Uitspraak
rechter kan een signaal zijn aan de wetgever. Wetgever pakt dat op en past het aan.
Rechter mag niet tegen wetgever zeggen dat er wijzigingen moeten komen. Wel kan
rechter verkapt bevel tot wetgeving geven.
Wanneer mag rechter laatste woord hebben in een politiek conflict?
Elsloo
Volgorde van verkozen worden gelden niet via bepalingen kieswet, maar er wordt
gekeken naar wie de meeste stemmen hebben. Om zich niet te houden aan deze
systematiek moet de eerst gekozenen dan afstand doen van hun zetel. Iemand wilde
dat niet. Rechter heeft gezegd dat hij onbevoegd is. Geen privaatrechtelijke regel.
Gaat niet oordelen of er sprake is van wanprestatie of niet.
2
,Elsloo wijkt af van eerdere jurisprudentie. Als je civiel recht stelt hoort civiel recht
bevoegd te zijn. HR heeft political question doctrine gelanceerd. Rechter buigt zich
niet over puur politieke geschillen.
Rechter heeft dat na Elsloo nooit meer zo gedaan. Latere tijden wel telkens bevoegd
verklaard. Zie defensiebeleid.
Milieubeleid is dat anders. Draagrichtlijn is niet goed ingevoerd door wetgever.
Actiegroep Waterpakt zegt tegen rechter: zeg tegen wetgever maak wetgeving t.o.v.
nitraat in water. Geef een bevel tot wetgeving dus. De vraag of, wanneer en in welke
vorm wetgeving tot stand komt heeft de rechter niks mee te maken r.o. 3.5 van arrest.
Terughoudende rechter.
ESM-zaak. Een fonds waarin geld wordt gestopt, zodat lijdende EU landen daaruit
geholpen kunnen worden. Wilders zegt 2e kamer mag beslissing niet nemen, want er
komen verkiezingen aan. Er was wel haast bij. Kort geding. Wilders zei: OD. Art 81
GW heeft rechter erbij gehaald. De vraag of, wanneer en in welke vorm wetgeving
tot stand komt heeft de rechter niks mee te maken.
Urgenda. Activistische rechter. Men vordert dat de Staat de CO2-uitstoot moeten
terugdringen. Rechter wijst de vordering toe. Wat uit OD voortvloeit (Staat is
verantwoordelijk) moet maatschappelijke zorgvuldigheid in acht nemen. Het is aan
de Staat toe te rekenen dat CO2-uitstoot groeit.
Hof uitspraak. Urgenda had aangevoerd: veronachtzaamde CO2-uitstoot art 2 jo 8
EVRM. Hof heeft toen gezegd dat de Staat dan wel een positieve verplichting heeft
om te zorgen voor een schoon milieu.
Verdrag EU-Oekraïne. Referendum. NL was ertegen. Wetgever zei: negatieve
referendum, dan wet intrekken. Rechter citeert art 81 GW. De vraag of, wanneer en
in welke vorm wetgeving tot stand komt heeft de rechter niks mee te maken.
Sommige vraagstukken die aan de rechter worden voorgelegd zijn puur politiek, dan
is hij terughoudend. Andere zaken verklaart de rechter zich wel bevoegd, zoals bij
het defensiebeleid. Milieuzaken is de rechter activistisch.
3
, Week 2
Actualiteiten
Zaak Wilders. 4 jaar geleden veroordeeld voor uitspraken door RB. Minister
Opstelten bemoeid met de vervolging. Is dat erg? Moet die vervolging worden
stopgezet?
OM staat in gezagsrelatie tot Ministerie van Justitie o.g.v. art 127 Wet RO. Algemene
en bijzondere aanwijzingen kan de minister geven aan OvJ. Aanwijzing voor het
concrete geval van Wilders mag minister geven. Art 128 RO: procedureregels voor
die aanwijzing. Minister hoeft het niet aan de Staten-Generaal voor te leggen, want
dit wordt beoordeeld door een onafhankelijke rechter.
Wilders zegt dat dit een politiek proces is. Juridisch heeft Wilders het niet bij het
juiste eind, want er bestaat nou eenmaal een gezagsverhouding tussen OM en
minister.
UK
Prorogatie wordt het parlement naar huis gestuurd, zonder weer naar binnen te
komen. Schotse rechter heeft gezegd dat er misbruik van macht is. Gebruikt voor een
ander doel. Hoogste Britse rechter behandeld 17 september deze zaak.
Consultatie.nl
• Voorstel om grondwet op drietal punten te herzien. Zittingsduur kamer van 4
naar 6 jaar gaan. Om de 3 jaar kamer kiezen. Gaat terug naar hoe het was in 1983.
• Grondwetsherziening gaat wijzigen.
• Kiescolleges voor NL in het buitenland opgericht. Momenteel geen stemrecht
voor kiezen leden eerste kamer. Dat willen ze veranderen. Vb. BES-eilanden:
Bonaire, Saba en Sint-Eustatius.
Voor 1983 was de grondwet sterk monarchaal. Grondwet duidde de koning aan,
terwijl hij niet was bedoeld.
Koning had uitvoerende macht stond in de GW. Hij stelde AMvB’s vast en sloot
verdragen. Hij was bevoegd tot kamer ontbinding. Oorlogsverklaring gebeurde ook
door de koning. Willekeurige voorbeelden.
Vanaf 1840 had elke beslissing contraseign nodig. Handtekening koning is altijd
vergezeld met een of meer ministers. Koning kan dus niet alleen handelen.
Waar in 1983 de koning werd aangegeven als bevoegd gezag, werd de regering
bedoeld!
4
