Boeksamenvatting opgroeien in het hedendaagse gezin
OPGROEIEN IN HET HEDENDAAGSE GEZIN
H2 – het gezin in historisch perspectief
Historische benaderingen en gebruik van bronnen
Onderzoek benaderingen (combi = best):
1. Demografische benadering
Kwantitatieve en demografische gegevens à Inzicht in gezinssamenstelling,
leef/opvoedomstandigheden
2. Affectieve benadering
Kwalitatieve bronnen (dagboeken, brieven, voorwerpen, etc.) à menselijk gedrag,
persoonlijke beleving en motieven
3. Historische maatschappijwetenschappen
Invloed van socioeco, cultureel-maatschappelijk en technologische ontwikkelingen
(wetgeving, erfrecht, gezag)
Letten op: kwalitatieve en kwantitatieve representativiteit, regionale verschillen, van wie is
de bron en is het prescriptief (hoe men hoorde te handelen) of descriptief (hoe men
handelde).
Pedagogische stromingen: humanisme, verlichting, romantiek
Humanisme (1400-1650)
Elite beweging met christelijke denkers die de cultuur wilde revitaliseren.
- Homo universalis: vrijheid van de menselijke wil
Humanistische pedagogiek:
- Individualistische benadering gericht op eergevoel en competitie.
- Leren, goed/precies denken
Erasmus
Christelijke vroomheid als doel van opvoeding.
- Onderwijs belangrijk voor jonge kinderen
- Natuurlijk verlangen naar kennis en ze zijn maakbaar
Gelukkig maar want kind belast met erfzonde
- Moeder: verzorging, vader: karaktervorming
- Kinderen leren door imitatie
Verlichting (1650-1800)
Intellectuele stroming, menselijke rede als criterium bij zoeken naar de waarheid
- Kennis/rede behoeden ons voor onwetendheid, bijgeloof, armoede
- Deisme: God als afzijdige schepper die niet meer ingrijpt.
à mens vertrouwen op eigen denken en verstand, mens van nature goed
,Boeksamenvatting opgroeien in het hedendaagse gezin
John Locke
Some thoughts concerning education.
- Kind komt als tabula rasa (onbeschreven blad)
- Geen aangeboren ideeën of aanleg, maar kennis door ervaring
à ook buiten de elite aantrekkelijk
- Doel van opvoeding: deugd, godvruchtigheid, welgemanierdheid en kennis.
Romantiek (1800-1850)
Tegenbeweging/reactie op verlichting.
Nadruk op gevoel/intuïtie i.p.v. rede en ratio.
- Maakbaarheid van mens/maatschappij (zoals volgens de verlichting) was beperkt
door irrationele gevoelens en motieven.
- Volk als organische eenheid i.p.v. vrije individuen (zoals verlichting).
- Aandacht voor het kind opzich i.p.v. alleen de volwassene die het moet worden
Jean-Jacques Rousseau
Emile, ou l’education
- Leren door natuurlijke opvoeding en een innerlijke stem die opvoeding in de juiste
richting stuurt.
- Mens is van nature goed, maar de maatschappij is negatief
à kloof tussen natuur en maatschappij
- Doel van opvoeding: kind optimaal laten ontwikkelen en dicht bij de onbedorven
mens van de schepping blijven
Verschillen Locke en Rousseach
Locke Rousseau
Welgemanierd Natuurlijke ontwikkeling volgen en
beperking van ouderlijke interventies
Maakbaarheid en opvoedbaarheid van Beperkte mogelijkheden van opvoeding
kinderen
Rede als middel tot opvoeding Rede als doel van opvoeding
Kind veranderde van kwaad (humanisme) naar een onbeschreven blad (verlichting) naar van
nature goed (romantiek)
Invloed van Locke en Rousseau op opvoeding/gezinsleven
Eerste helft 19e eeuw
Traditionele ideeën bleven in stand: kunstvoeding, lijfstraffen, lot in handen van God,
economische waarde van kinderen i.p.v. scholing.
Tweede helft 19e eeuw
Ouder-kindrelaties veranderen: liberale en romantische ideeën à andere rol voor ouders.
- Locke: nadruk op intellectuele ontwikkeling, lijfstraffen niet nodig, vader de overhand
, Boeksamenvatting opgroeien in het hedendaagse gezin
- Romantiek: emotionele ontwikkeling, moeders weer grotere rol, kind centralere rol
in gezin
- Rousseau: kinderen niet alleen disciplineren maar ook leiden.
- Middenklasse: intellectuele en morele opvoeding
Lage klasse: alleen hoogstnoodzakelijke opvoeding
Huiselijkheidsideaal
- Man: gewin, vrouw: gezin
- Toename individualisme binnen gezin
Reguleren van kinderarbeid en invoeren leerplicht à verspreiding van deze ideeën uit
middenklasse naar de lagere klassen + meer controle van overheid op opvoeden
De zwarte legende
Zwarte legende: kerngezin is pas na de vroegmoderne tijd ontstaan, omslag in partnerkeuze,
moeder-kindrelatie en gezinsleven
- Emotionaliseringsproces: echtelijke liefde, moederliefde, gezinsgevoel en
geborgenheid pas ontstaan in de afgelopen eeuwen.
Gebaseerd op
- Nauwelijks laten blijken van rouw bij sterven van een kind
- Min of voedster voor newborn laten zorgen
- Hoge sterfte onder uitbestede kinderen à onverschilligheid van moeders
Verklaringen voor ontbreken van moderne sentimenten
- Economische omstandigheden: pas na verbetering van economie plaats voor liefde in
het gezin
- Sociaal-maatschappelijke redenen: veranderende gezinssamenstelling à affectief
individualisme
- Religie: calvinisme en puriteinse ideeën over huwelijk en vader stonden emotionele
gezinsrelaties in de weg.
De witte legende (reactie op zwart pessimisme)
Witte legende: benadrukt continuïteit van relaties.
- Kerngezin al vanaf de middeleeuwen zichtbaar.
- Toename en intensivering van gevoelsleven en geleidelijke ontwikkeling naar het
moderne gezinsleven
o Geen sprake van discontinuïteit
Gebaseerd op
- Egodocumenten, dagboeken, biografieën, etc.
Gedragsbeschrijvende bronnen i.p.v. normbeschrijvende (zoals bij zwarte legende)
- Gebrek aan rouw en verlies doordat zakelijke verslaglegging later pas veranderde
naar persoonlijke emoties + onchristelijk om te rouwen
- Gebruik van min puur door economische noodzaak