HISTORISCH OVERZICHT 1900 – 1940
COLLEGE WEEK 1, 6 SEPTEMBER 2019
Wat staat er centraal?
- Oorzaken voor de Eerste Wereldoorlog H5 + H7
- Het verloop van de Eerste Wereldoorlog H8
- Het Verdrag van Versailles H10
- Revolutie in Rusland H9
- Totalitarisme H9 + H11
- Economische crisis H11
- De aanloop naar de Tweede Wereldoorlog H12
Aanloop naar de Eerste Wereldoorlog
Belangrijke insteek daarbij is steeds de vraag naar het waarom en naar het hoe.
Wat voor beelden hebben we over de periode 1815 – 1914?
Het concertsysteem
Balans bij de machten, van een aantal Europese staten
Napoleon is verslagen, er moet een manier gevonden worden waardoor we elkaar niet zo haten
Ontworpen op het Congres van Wenen balance of power tussen de vijf grootmachten (Eng, Fr,
Rusl, Oost-Hon, Prui): onderling machtsevenwicht in stand houden door overleg, oorlog of
compensatie.
Alle landen hebben onderling ook een conflict. Hoe moet een balans in stand worden gehouden
Voornamelijk door overleg
Oorlog voeren
Politiek is belangrijk!
Twee voorwaarden aan de grondslag:
- Het bestaan van de vijf grootmachten
Alle andere landen spelen een rol!
- Makkelijk bondgenoten kunnen kiezen.
Er wordt flexibiliteit verwacht! Je amg elkaar niet belemmeren.
,Teloorgang van het concertsysteem
Twee hoofdoorzaken:
1. De ineenstorting van het Ottomaanse Rijk machtsvacuüm inzet voor strijd tussen de
grootmachten. Invloed van Rusland door Verdrag van Stefano (1878) enorm uitgebreid Congres
van Berlijn (1890) om evenwicht enigszins te herstellen (= laatste uiting van het concertsysteem).
De Russen hebben een probleem, want die hebben geen toegang tot Europa. Ze azen op het
middellandse zeegebied, daar willen zij toegang tot hebben.
De gevolgen daarvan liggen in Europa, in de Balkan. Het is daar een conflictgebied, de volkeren
daar die hebben niet zo’n groot rijk. Ze horen bij andere rijken.
De Russen willen toegang tot de Balkan, het zijn ook slaven en ze zijn ‘broerders’ van elkaar.
Nationalistische gedachten op de Balkan, O-H probeert dat tegen te gaan. Rusland vindt het
geweldig.
Rusland grijpt in en verklaart de oorlog aan de Ottomanen, de Russen winnen.
Verdrag van Stefano, de Russen willen een groot Bulgarije met een toegang tot de midellandse
zee.
Engeland wil geen grootmacht in Europa hebben. Zij proberen de zeeën te behouden.
2. Ontstaan Duitse Rijk sterkste mogendheid op het continent vanwege werking
concertsysteem probeerde Bismarck na 1871 Duitse betrokkenheid in een Europese oorlog te
voorkomen: uitschakeling concertsysteem.
Bismarck wil wat ze hebben in handen proberen te houden. Hij probeert een machtbalans te
houden.
Definitief einde concertsysteem
Aanwijsbare redenen vanaf 1890:
1. Modern Imperialisme
2. Intrede nieuwe wereldmachten (Japan en VS)
3. Opkomst massa-politiek
4. Opkomst integraal nationalisme.
Er ontstaat een nieuw Europees machtssysteem: twee ongeveer gelijkwaardige machtsblokken
tegenover elkaar.
Massa-politiek
Integraal nationalisme De basis in Frankrijk, richt zich tegen de Franse revolutie, tegen de
verlichting. Conservatief nationalisme.
Er komt ook steeds meer kritiek op bestaande dingen in de samenleving.
Ieder land heeft een reden om zich ergens aan te sluiten.
, Fin de Siecle
Bourgeoisie cultuur (vanaf eind 18e eeuw)
Sterk geloof in industrie middel tot vooruitgang
Groeiende aandacht voor materialistische zaken; geld, winst, strijd om bezit
Vanwege het idee dat alles maar beter gaat worden, richt men zich op materiele zaken. Mensen
gaan zich vasthouden aan iets wat concreet is.
Er komt een strijd om bezit.
Steeds meer kritiek op Bourgeoisie; Rationele karakter zou einde gemaakt hebben aan oude
zekerheden
Uiten op een manier ik onttrek me aan deze onzin, maar ook wil een einde hieraan ik wil iets
nieuws.
Op de bourgeoisie maatschappij kwam kritiek los, vooral op het rationalisme dat door kritische
toetsing immers een einde gemaakt had aan veel oude zekerheden.
• het absolute koningschap (in plaats daarvan constitutie en parlement)
• De vanzelfsprekende autoriteit van de kerk
verlies van het zicht op algemene/universele zekerheden ideologische versplintering
Wat we kenden gaat weg en er komt ideologische versplintering.
De opkomst van arbeidersbewegingen.
Dit laatste nog versterkt door de urbanisatie als product van de industrialisatie
Men raakt losgeslagen
Er moet iets zijn, waardoor mensen los van elkaar zijn geraakt.
IR Urbanisatie, zou het hele proces hebben versterkt
Wat gebeurd er? Vanaf de 19e eeuw is er een streven om ideologische versplintering tegen te gaan.
Door een nieuwe universele waarde die voor iedereen geld en er moet een waarde in zitten. Een
losgeslagen kan in bedwang worden gehouden door eht gevoel van saamhorigheid.
Verlies van vertrouwde samenhorigheid/sociale controle/ +strijd tussen individuen a.g.v.
economische rivaliteit