Module 1: Triomf van de barbaren en opkomst van een nieuwe religie 300 - 700
‘Barbaren’ zijn niet-Romeinen en dus een benaming voor ‘andere’ mensen. Romeinen
hadden een positief en een negatief over barbaren:
- geen beschaving, dom en gebrek aan kennis, dierlijk, wild, ruw, andere taal en
kleding, andere gebruiken etc.
- sterk, krachtig, hogere pijngrens, loyaal
Franken en Alemannen als volkeren ontstonden ergens in de derde eeuw. Het ontstaan van
volken ging geleidelijk en over een grotere periode van tijd; volkeren splitsen en fuseren. Het
splitsen en fuseren wordt etnogenese genoemd. De drijfveer van migratie was de zoektocht
naar een welvarender leven.
De ‘Germani’ leefden ten noorden van de Rijn. Van hen werd er gedacht dat ze met de
Romeinen zouden handelen.
De goten waren multi-etnisch. Door splitsing en fusering ontstonden er verschillende
vertakkingen, maar deze goten waren niet meer dezelfde mensen als voorheen, alleen de
namen waren hetzelfde.
Tijdens de derde eeuwse crisis vielen de Ostrogoten vanuit de Zwarte Zee en de Visigoten
vanuit Roemenië het Romeinse Rijk aan. Uiteindelijk sloten ze vrede en werden ze
opgenomen binnen het Rijk en binnen het leger.
In 376 vielen de Hunnen de Zwarte Zee binnen en de Goten vluchtten naar het Romeinse
Rijk, waar ze niet binnen werden gelaten. De Hunnen trokken nog verder naar Roemenië,
dus kwamen er steeds meer gotische vluchtelingen richting Romeins gebied. De Romeinen
voelden zich overweldigd.
In 378 kwamen de goten in opstand en werd de keizer (Valens) vermoord. In 410 werd
Rome door de Visigoten geplunderd, onder leider van Alaric. Zo trokken ze in 418 verder
naar Gallië en daarna naar Spanje. De Vandalen trokken verder naar Noord-Afrika.
In 476 verstootte Odaecer de laatste Romeinse keizer, Romulus Augustulus, van de troon
en kroonde zichzelf.
Het Oost-Romeinse Rijk stuurde in 489 als reactie hierop Theodorik de Grote (451 - 511),
een Ostrogotische koning, om Odaecer aan te vallen. Theodorik veroverde heel Italië en
barbaarse stammen claimden overal hun eigen koninkrijkjes. Ondertussen stichtte Clovis het
Frankische Rijk.
De Franken installeerden de Merovingische dynastie, die gerechtvaardigd werd door een
verhaal over een gezamenlijke epische of mythische afstamming. De politiek van koning
Clovis (466 - 511) ging goed vanwege de volgende dingen:
- vasthouden aan een deel van de Romeinse instellingen en administratie
- annexeren van Romeins bezit
- het uitspelen van machtige groepen binnen het Frankische Rijk
- handig in het sluiten van bondgenootschappen en in plunderen
- Clovis bekeert zich tot het christendom
St. Denis wordt de koningskerk met de graven van alle koningen van de Merovingische
dynastie (en sommige latere). Het vormt het religieuze centrum van het Frankische Rijk.
,Ierland was voorheen keltisch, maar werd gekerstend vanuit Brittannië. Dit betekende dat
het een christelijk land was, maar niet dezelfde (Romeinse) bestuursinrichting had. Brittannië
liet haar bestuur juist ook ‘kelteniseren’, maar bleef wel christelijk.
Er waren Germaanse invallen vanuit het noorden, westen en oosten in Brittannië. Germanen
uit het Oosten werden bondgenoten.
Er ontstaan regionale verschillen en tempoverschillen. Dit komt door pestepidemieën en
ontvolking van de steden.
Het westen bleef achter:
- de steden gingen achteruit en het platteland werd levendiger,
- dominantie van de rijken,
- verspreiding van het christendom
Het oosten bleef constant:
- nog steeds Romeins,
- christelijk,
- heet nu Byzantium of het Byzantijnse Rijk
De Romeinse en barbaarse elite behoorden geleidelijk tot dezelfde gemeenschap van
landeigenaren; eerst moesten de barbaren wel katholiek worden, net als Clovis in Italië.
Ook de wetten en administratie van de barbaren fuseerde met die van de Romeinen.
In de 6e eeuw was het hebben van een barbaarse koning niet meer vreemd.
In de 7e eeuw was er grote armoede. Barbaarse koningen vroegen geen belasting meer
want de rijken betaalden het toch al heel lang niet meer en de curiales in de steden konden
het niet meer opbrengen. Hierdoor viel de druk op de armen, die dus maar horige werden.
De westerse rijkdom was gebaseerd op landbezit door rijken, denk aan soldaten, keizers en
koningen en bijvoorbeeld bisschoppen.
De lokale handel overstemde op dit moment de lange afstandshandel.
De kloosters zouden een belangrijke bondgenoot zijn, omdat de monniken konden bidden
voor de goede zaak van een bondgenoot.
In de kloosters gelden regels, zoals de Benedictijnse, die werken als een soort regime.
Kloosters werden op heilige plekken gebouwd, en relieken op het platteland bracht heiligheid
in het dagelijks leven.
Het christendom en de Islam zijn beiden gebaseerd op het jodendom. Toch kijken ze anders
tegen elkaar aan omdat ze in andere contexten zijn ontstaan.
Het Oost-Romeinse Rijk greep niet in bij de gebeurtenissen in het westen. Er werden wel
muren om Constantinopel gebouwd. Justinianus regeerde tijdens een grote pestuitbraak en
deed zijn best om alles in goede banen te leiden. Ook kwam hij met nieuwe wetten: codex
justinianus ( 529) en Digest (533).
,Justinianus veroverde in 534 Noord-Afrika en in 552 een deel van zuidoost Spanje,
vervolgens nog heel Italië. Het Oost-Romeinse Rijk focuste zich vooral op Perzië/Sassanid
Empire, waar het vanaf de 7e eeuw mee in oorlog was, net als met de Arabieren.
In 700 had Byzantium het Afrikaanse en Spaanse territorium verloren.
Constantinopel had met haar muren een sterke verdediging. Soldaten werden betaald met
de belastingen van het platteland en er was tevens een goede vloot aanwezig. De soldaten
waren op verschillende plekken binnen het rijk gestationeerd, met strategoi die alles in
banen leidden.
De oorlog met het Sassanid Empire werd onder Chosroes II (590 - 628) gevoerd. Hij wilde
net als Justinianus de oude glorie van het rijk herstellen.
602: Byzantijnse keizer werd afgezet
604: verovering van Dara
606-607: verovering van Theodasiopolis
613: verovering Damascus
614: verovering Jeruzalem
619: verovering Alexandria
621: heel Egypte werd veroverd.
In 630 veroverde Byzantium zichzelf terug, onder leiding van keizer Heraclius.
De Balkan werd ingenomen door de nomaden, namelijk de Slavs, de Avars en de Bulgaren.
Dit zorgde voor een scheiding of kloof tussen oost en west.
In Byzantium degradeerden de stadscentra en ze werden omgevormd tot een administratief
of defensief centrum. Hierdoor verschoof de macht naar het platteland, waar de nieuwe elite,
de notables, zich bevond.
Nieuwe wetten gaven moeders meer zeggenschap op hun kinderen.
Vanaf 680 is er binnen het christendom de cultus van afbeeldingen.
Rond deze periode zijn er veel plagen en oorlogen in Byzantium en men dacht dat ze
werden bestraft, dus zochten ze naar nieuwe vormen van heiligheid en manieren om die te
aanbidden.
Leo III was het er mee eens dat ze werden gestraft, maar vond juist dat de
afbeeldingencultus de oorzaak ervan was. Daarom verruilde Leo een belangrijke afbeelding
door een kruis in 726. Hiermee brak een icoonbrekende periode aan.
De Byzantijnse bevolking was in veronderstelling dat zij het uitverkoren volk van God waren.
De ban van afbeeldingen duurde tot 787 en werd hervat in de periode 815-843.
Arabië lag tussen de grote rijken Byzantium en Perzië in. De bevolkign was grotendeels
sedimentair, maar er waren ook nomaden, namelijk de zogenaamde Bedouins. De gehele
bevolking was georganiseerd in stammen, met een sterke onderlinge rivaliteit. De stammen
bestonden uit families, dus leden binnen de stam hadden dezelfde voorouders.
, Onder de Bedouins was ‘mannelijkheid’ de belangrijkste deugd. Verder waren het herders,
waren ze polygaam en deden ze aan plunderen. Het plunderen creëerde een grote
onveiligheid in Arabië.
Mekka was een belangrijke stad in Arabië, toen al. Deze stad was namelijk heilig en werd
beschermd door een goddelijke maansteen in het centrum van de stad. Hierin stonden
honderden graveringen van vele goden; Mekka was een polytheïstische stad.
In 610 kreeg Mohammed de woorden van Allah en stelde hij de Koran samen. De aartsengel
Gabriël was een tussenpersoon van de boodschap van Allah naar Mohammed.
In Mekka was hij niet welkom, omdat de Islam niet paste in het polytheïsme van Mekka. In
622 werd Mohammed een leider in Medina, waar er naar hem en zijn verkondigen werd
gevraagd. De reis naar Medina wordt Hijira genoemd en in dit jaar begint de islamitische
jaartelling.
In 624 was er de Battle of Badr, in 630 werd Mekka ingenomen. In 632 stierf Mohammed. Hij
had leiderschap over de joden, nomaden en Medina. Hij vermoordde mensen zoals joodse
clanleiders die hem in de weg stonden en deze agressieve manier van militarisme werd
onderdeel van het geloof in de vorm van jihads. Daarentegen zijn er geen priesters of
pausen etc. en kregen vrouwen iets meer rechten en kwamen er restricties op de polygamie.
De ummahs, onder leiding van de kaliefen, trokken Byzantium en Perzië in.
635: inname Antioch en Damascus
637: inname van de Perzische hoofdstad Ctesiphon
642: inname Alexandria
648: inname Persepolis
651: inname Nishapur
664: inname Kabul
697: inname Carthage
710: inname Samarqand
De bevolking verwelkomde de invallers, omdat de landen uitgeput waren van het jarenlange
vechten en sommige overwinningen waren diplomatiek.
De moslims woonden wel gescheiden van de inheemse bevolking: separatisme. Ze vormden
vaak wel een minderheid en absorbeerden dus andere culturen.
Het kalifaat was zeer goed georganiseerd.
In ruil voor belasting konden joden en christen hun eigen religie blijven beoefenen.
Geleidelijk aan ontstond er een scheiding tussen de moslims: de aanhangers van Ali, de
sji’ites en de rest, de soennieten.
Ali was de man van een van Mohammeds dochters en vormde de oppositie van Uthman.
Uthman stamde af van de vervolgers van Mohammed.
Damascus werd de hoofdstad van de Umayyaden. Ook maakten ze Jeruzalem een heilige
stad. In Damascus, Jeruzalem en Medina werd een enorme moskee gebouwd in opdracht
van al-Walid (r. 705-715).
Arabisch werd de officiële spreektaal in de islamitische wereld.
