,Hoofdstuk 1: Het karakter en de plaats van de systeemtheorie
1.1 Theorieën over menselijk gedrag
Voorafgaand zijn er 3 opmerkingen:
1) keuze van de 3 theoretische stromingen is subjectief en andere opsommingen zijn ook
denkbaar
2) typeringen van de stromingen als contrast met de systeemtheorie zijn beknopt
3) De algemene systeemtheorie is een metatheorie (hoger abstract niveau). Systeemtheorie is
een manier van denken en benaderen. Metatheorie betreft zaken die liggen op verschillende
abstractieniveaus (om deze reden is deze theorie niet te vergelijken met een ‘gewone’
theorie)
3 belangrijke psychologische stromingen:
1. De psychoanalyse
2. Het Behaviorisme
3. De Humanistische psychoanalyse
De drie stromingen richten zich op de bestudering en behandeling van het individu.
Systeemtheorie wordt als 4e stroming gezien.
1.1.1 De psychoanalyse
Sigmund Freud:
- Vader van de psychologie
- Geboren in 1856
- Ontwikkelde de psychoanalyse
Psychoanalyse bestaat uit:
- Psychoanalytische theorie
- Psychoanalytische therapie
Psychoanalyse is de psychologie van het innerlijk, van processen binnen iemands persoonlijkheid.
Psychoanalytische theorie: behandeld de dynamiek (afwisseling) van de psychische processen van de
mens. Zijn onbewust en worden bepaald door verdringing en afweermechanisme. Pijnlijke of angst
verwekkende bewustzijnsinhouden zoals seksuele en agressieve driften.
Psychotherapie:
- Vorm van therapeutisch handelen
- Uitsluitend psychische ( niet medisch) beïnvloedingsmiddelen aanwennen
- Stoornissen op te sporen en op te heffen
- Doel: ziekten genezen
Freud (ontwikkelingspsycholoog) was de 1e die zei dat mensen gedurende hun leven fasen
doorlopen: lichamelijke, seksuele en psychische ontwikkelingen (samenhangend).
Binnen deze theorie zijn er 3 verschillende aspecten:
1) 3 ontwikkelingsfasen
2) Persoonlijkheidsmodel
3) Aandacht voor het onbewuste
3 ontwikkelingsfasen:
1
, 1) Orale fasen
2) Anale fasen
3) Fallische/genitale fasen
Als een kind een fasen niet goed doorloopt neemt het de niet-volledig doorgewerkte elementen mee
naar de volgende fasen. Dit kan voor ontwikkeling van persoonlijkheidsstoornissen of psychische
aandoeningen (angst/depressie) zorgen.
Het ligt ook aan de tijd waarin je leeft. Je moet sommige ‘driften’ aanpassen of inperken om je aan de
normen en waarden van de samenleving te houden zo ontwikkel je niet elk gebied volledig.
Persoonlijkheidsmodel (belangrijk uit de psychoanalyse) bestaat uit drie elementen: Es, Ich en Über-
Ich.
1) Es: driften + impulsen + seksualiteit (vragen voortdurend aandacht)
2) Ich: sturende + coördinerende functie (houdt het Es en Über-Ich in balans)
3) Über-Ich: normen + waarden + verboden (socialiseert mensen en houden mensen in het
gareel)
Aandacht voor het onbewuste door middel van Freuds psychoanalytische therapie mensen instaat
stellen om elementen uit hun onbewuste levenssfeer bewust te laten worden en deze een plek te
geven binnen het gebied van hun kennende bewustzijn.
Essentie Freuds theorie: mensen moeten met 2 principes kunnen leven:
1) Lustprincipe gedurende je leven zo veel mogelijk genieten
2) Realiteitsprincipe het leven kan niet altijd feest zijn, zorgt voor realisering van het
lustprincipe (Ich zorgt hiervoor)
Bij psychoanalytische therapie wordt er van de cliënt gevraagd om te associëren met het verleden.
Zo kan de cliënt uiteindelijk in contact komen met de problemen die zijn verbonden aan een vorige
ontwikkelingsfasen die onvoldoende voltooid was/is.
1.1.2 Het Behaviorisme
Het Behaviorisme is de psychologie van het uiterlijk waarneembare gedrag:
- Theorie over de wijze waarop mensen leren
- Al het menselijke gedrag is aangeleerd
- Elk mens komt als onbeschreven blad ter wereld
- Wat een mens niet kan kan worden aangeleerd
- Ongewenst gedrag wordt afgeleerd
Klassieke conditionering Ivan Pavlov (honden, eten, bel)
Burrhus Skinner (1904-1990) is de belangrijkste vertegenwoordiger van het Behaviorisme. Hij
programmeerde ratten: hendel indrukken drinken. Dit is een vorm van operante conditionering
(fijn gevolg).
Gedragstherapie= therapievorm gebaseerd op het Behaviorisme: gewenst gedrag aanleren en
ongewenst gedrag afleren (fobieën).
Voordeel: de therapieën zijn kortdurend en de resultaten zijn waarneembaar en meetbaar.
Uitgangspunt: we moeten het doen met wat we zien waarneembaar menselijk gedrag (zelfde
uitgangspunt als de systeemtheorie).
1.1.3 De humanistische psychologie
2
, Ontstond in de jaren 50 en 60 van de 20 ste eeuw.
Nadruk ligt op de menselijke mogelijkheden, de mogelijkheden om te kiezen en zich te ontplooien.
Sarte is de belangrijkste vertegenwoordiger van de verwante filosofische stroming, het
existentialisme, benadrukt de vrijheid.
Van de mens als beweegreden. Het maken van keuzes is de belangrijkste mogelijkheid en opdracht.
Hij mag niet alleen maar moet kiezen, belangrijke keuzes niet uit de weg gaan.
Volgens ze Humanistische theorie hebben mensen een aangeboren behoefte aan zelfontplooiing of
zelfverwerkelijking.
Abraham Maslow was een theoreticus van de Humanistische psychologie en hield zich bezig met:
- Wat mensen kunnen
- Wat zijn de grenzen van deze menselijke mogelijkheden
Hij ontwierp de behoeftehiërarchie. De 1 e laag moet bevredigd
zijn, daarna kan je naar de volgende.
De eerste 4 lagen zijn deficiëntie behoeften. Dit zijn tekorten die
steeds tijdelijk bevredigd kunnen worden.
De laatste stap kan nooit helemaal bevredigd worden. Dit is een
proces die geen einde kent.
Zelfverwerkelijking= zelfkennis, inzicht in eigen persoonlijkheid,
passieve en actieve kunstbeoefening en zich openstelen voor schoonheid en esthetiek (= kunstzinnig,
mooi, elegant). Het belangrijkste is de belangstelling voor spiritualiteit, religie, zingeving en
levensbeschouwing. Maar 2% van de mensen behalen het laatste niveau (monniken), de rest blijft
bijvoorbeeld steken in het meteriele dingen zoals auto’s, geld en seks.
Humanistische psychotherapie= (Carl Rogers) door de cliënt zoveel mogelijk door eigen inzicht te
geven en op eigen kracht weer greep te laten krijgen op zijn eigen situatie. De problemen worden
opgevat als moeilijke en soms pijnlijke overgangsmomenten naar een hogere vorm van bestaan. Het
leven wordt gezien als wenteltrap die mensen naar een hoger bestaat voert. Problemen zijn
knelpunten die een overgang markeren op weg naar een hoger bestaan dit moet als normaal gezien
worden. Bij de Psychoanalyse worden mensen hier als ‘ziek’ beschouwd.
1.1.4 De Systeemtheorie
Deze theorie heeft het individu in zijn omgeving tot onderwerp.
1.2 Een verkenning van de systeemtheorie
VB: Veel vossen nu weinig konijnen (worden opgegeten)
Veel konijnen nu weinig vossen (uitgehongerd, er waren bijna geen konijnen)
1.2.1 De Systeemtheorie heeft een constructivistische basis
Kennistheorie: ‘hoofdstuk’ uit de filosofie (vragen over wat waren kennis is).
Mensen gaan uit van wat we waarnemen onze ware kennis van de werkelijkheid verschaft
werkelijkheidsbenadering (in de filosofie realisme) dit heet objectieve kennis.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper vvfemke. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.