Samenvatting jeugdrecht begrepen druk 7
H1 t/m 9 en H16 t/m 19
H1:
Het doel van het recht is het ordenen van de samenleving en het geven van oplossingen voor
conflicten. Vanuit dit doel kan als omschrijving voor het begrip ‘recht’ worden gegeven: het geheel
van overheidsregels dat de samenleving ordent.
Het recht kan worden ingedeeld in vier rechtsgebieden: het staatsrecht, dat de organisatie van de
Staat regelt. Het bestuursrecht, dat regels geeft voor de ordenende raak van de overheid.
Het strafrecht, dat straf stelt op verboden gedragingen. En het burgerlijk recht, dat zakelijke en
familierechtelijke relaties tussen personen regelt.
Het jeugdrecht is het geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt. Dit jeugdrecht valt
niet onder één rechtsgebied. Het jeugdrecht is namelijk opgebouwd uit onderdelen uit verschillende
rechtsgebieden die voor de positie van jeugdigen van belang zijn. Het jeugdrecht bevat onder andere
onderdelen uit het burgerlijk recht, het strafrecht en het bestuursrecht.
Bij een tweede indeling van het recht wordt onderscheid gemaakt tussen materieel en formeel
recht. Het materieel recht bevat de rechten en plichten, het formeel recht, ook wel het procesrecht
genoemd, beschrijft wat er gebeurt als het materieel recht geschonden wordt.
Een derde indeling richt zich op de reikwijdte van de rechtsregels. Nationaal recht geldt op het
grondgebied van een bepaalde staat, internationaal recht regelt de rechtsverhoudingen tussen
verschillende staten. De invloed van het internationaal recht is de laatste 25 jaar sterk toegenomen.
H2:
De wettelijke regels over de afstamming gaven antwoord op de vraag wie de juridische ouders van
een jeugdige zijn. moeder is de vrouw die het kind ter wereld heeft gebracht, of geadopteerd. Voor
het vaderschap geldt de hoofdregel dat de echtgenoot of de geregistreerde partner van de vrouw
vader wordt van het kind at zij ter wereld brengt. Daarnaast kan vaderschap ontstaan door
erkenning, door gerechtelijke vaststelling van het vaderschap of adoptie.
Sinds 1 april 2014 kan een vrouw op vergelijkbare wijze de zogeheten duo-ouder van een kind
worden. Is de vrouw met de moeder getrouwd op moment van de geboorte, dan wordt ze
automatisch duo-ouder van het kind (duo-ouderschap lesbische moeder). Voorwaarde is dat het
kind wordt verwekt met genetisch materiaal van een officiële spermabank, waar de identiteit van de
donor (in ieder geval tot het 12e levensjaar van het kind) wordt afgeschermd. In alle andere gevallen
kan een vrouw door erkenning de duo-ouder worden van een kind.
De wet verbind een aantal gevolgen aan het juridisch ouderschap. Zo oefent één van de juridische
ouders of oefenen ze samen gezag uit over hun kind. En als zij geen gezag hebben, hebben ze
doorgaans wel recht op omgang met hen. Daarnaast zijn juridische ouders ook onderhoudsplichtig,
draagt de jeugdige de achternaam van een van zijn ouders, is de jeugdige hun wettelijke erfgenaam
en hebben de juridische ouders in rechtszaken die op de jeugdige betrekking hebben bepaalde
rechten.
Door adoptie ontstaat eveneens juridisch ouderschap. Een adoptieverzoek wordt door de rechter
alleen toegewezen als de adoptie in het kennelijk belang van het kind is en het niets meer te
verwachten heeft van zijn biologische ouders. Nederlandse kinderen kunnen geadopteerd worden
door gehuwde en ongehuwde paren, door homoseksuele en lesbische stellen en door
alleenstaanden. Interlandelijke adopties zijn doorgaans alleen mogelijk voor een man en vrouw die
met elkaar gehuwd zijn; in sommige gevallen is een eenouderadoptie mogelijk.
, Een zaad- of eiceldonor die meewerkt aan een kunstmatige bevruchting, kan ten opzichte van de
meeste gevallen niet anoniem blijven. De wet geeft de jeugdige het recht op bekendmaking van de
identiteitsgegevens van de donor. Alleen als de donor zwaarwegende belangen heeft bij het behoud
van zijn anonimiteit kan een uitzondering op dit recht worden gemaakt.
H3:
Gezag over minderjarigen bestaat uit een mengeling van opvoeden, beheer van vermogen en
vertegenwoordigen in het rechtsverkeer. Als het gezag in handen is van één of twee ouders, spreekt
men van ouderlijk gezag. Wordt het gezag door een niet-ouder uitgeoefend, dan noemt men dat
gezag voogdij. Minderjarig is in principe iedere jongere die nog geen 18 jaar oud is. Uitganspunt van
de wetgever is dat er over iedere minderjarige gezag moet worden uitgeoefend.
Twee gehuwde ouders oefenen automatisch samen het gezag uit. Hetzelfde geldt voor twee
geregistreerde partners. Samenwonende ouders kunnen om gezamenlijk gezag verzoeken, en na een
echtscheiding is het de bedoeling van de wetgever dat het gezag in handen van beide ouders blijft.
Een alleenstaande moeder oefent het gezag alleen uit, evenals een weduwe op weduwnaar, dit heet
dan eenhoofdig gezag. Ook na een (echt)scheiding is eenhoofdig gezag bij wijze van uitzondering
mogelijk, als gezamenlijk gezag niet mogelijk is. Als een ouder het gezag alleen heeft, kan hij samen
met een niet-ouder (doorgaans zijn partner) de rechter verzoeken hun gezamenlijk het gezag te
geven. dit versterkt de positie van de partner, zeker als de ouder zou overlijden. In dat geval zet de
partner het gezag (dus voogdij) alleen voort.
Voogdij is nodig als beide ouders zijn overleden, of als de rechter beide ouders het gezag heeft
ontnomen. In dit laatste geval benoemt de rechter een voogd. In geval van overlijden kan het zijn dat
de ouders in hun testament of in het centraal gezagsregister een voogd hebben aangewezen. Is de
aangewezen voogd bereid de voogdij op zich te nemen, dan gaat hij de voogdij uitoefenen. Is er geen
voogd, of is de aangewezen voogd niet bereid om de voogdij op zich te nemen, dan benoemt de
rechter, in overleg met de familie, een voogd.
In alle zaken waarbij jeugdigen rechtstreeks betrokken zijn, is de rechter verplicht om, voordat hij
een beslissing neemt, de jeugdige te horen. Dit hoorrecht van minderjarigen geldt voor jeugdigen
van 12 jaar en ouder. Kinderen die nog geen 12 jaar en oud zijn, moet de rechter zelf laten weten dat
ze graag gehoord willen worden. De rechter kan dan beslissen hen uit te nodigen voor een gesprek.
H4:
Een echtscheiding kan op twee manieren in gang worden gezet: door een gezamenlijk verzoekschrift
van beide echtgenoten of door een verzoekschrift van één van de echtgenoten. In dit laatste geval
krijgt de andere echtgenoot de gelegenheid op de inhoud van het verzoek te reageren. Na een
mondelinge behandeling volgt de uitspraak, waarin niet alleen het huwelijk wordt ontbonden, maar
waarin de rechter ook nevenvoorzieningen treft, bijvoorbeeld over de kinderalimentatie, over
bewoning van het huis, enzovoort.
Geregistreerde partners zonder minderjarige kinderen die hun partnerschap gezamenlijk willen
beëindigen, hoeven daarvoor niet naar de rechter. Zij kunnen een overeenkomst op laten stellen
door een advocaat of een notaris waarin de gevolgen van het einde van hun relatie worden
vastgelegd. Als deze overeenkomst in ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand, is het
partnerschap beëindigd. Hebben de geregistreerde partners minderjarige kinderen of neemt een van
de geregistreerde partners het initiatief tot de beëindiging, dan geldt voor de beëindiging van het
partnerschap, net als bij echtgenoten, de verzoekschriftprocedure bij de rechtbank.
