Inhoudsopgave
College 1 Inleiding………………………………………………………………………………………………..……….…..p.1
H15
College 2 Wat is een psychische stoornis…………………………………………………….……………......….p.3
Classificatie en definitie
College 3 Psychische stoornis in het strafrecht; rol van de toerekeningsvatbaarheid bij de
rapportage Pro Justitia………………………………………………………………………………………….……..…….p.5
Juridische kaders gedragskundige expertise, toerekeningsvatbaarheid inhoud .
College 4 Geweld, huiselijk geweld en fataal geweld……………………………………………..….…….p.11
Categorisering, motieven filicide
College 5 Het psychiatrisch onderzoek en de rapportage PJ……………………………..….………….p.16
Standaardvraagstelling PJ rap., psychiatrisch onderzoek moeilijkheden & kennis & vaardigheden
rapporteur
College 6 Behandeling forensische GGZ, Seksuele delinquenten…………………………………….p.20
Typologieën, motieven en behandeling seksueel delinquenten
College 7 Klinisch onderzoek in het Pieter Baan Centrum…………………………..……….………….p.26
Soorten onderzoek en setting
College 8 Risicotaxatie en testdiagnostiek………………………………………………………….…………….p.29
Soorten en doelen
College 9 Vrije wil & ontoerekeningsvatbaarheid………………………………...………………..……….p.32
Vrije wil het debat, andere landen, M’naghten rule, ontoerekeningsvatbaarheid
College 10 Zorg in detentie ……………………………………………………………………..…………..………….p.36
College 11 Brandstichting/ tbs in context…………………………..…………………..……..…….………….p.38
Definities pyromanie en brandstichting, motieven, tbs geschiedenis
College 12 Behandeling binnen forensische GGZ……………………………………..………….………….p.41
Drang en dwang,
College 13 Gevaar, gevaarlijkheid en tbs………………….…………………………………………………….p.43
Maatregelen en straffen, tbs, Kraggenburg, gedragskundig advies in strafzaken
0
,College 1 Inleiding
Leerdoel: Inleiding geven, kader schetsen komende colleges
Cursus opgedeeld in 3 grote stukken
- Is er sprake van een stoornis bij iemand? Afwijkend gedrag, wat zegt het over de persoon, over
de omstandigheden, hoe bepaal je een stoornis (eerste paar weken)
- Als iemand stoornis heeft, wat betekend dit dan? Niet meer verantwoordelijk?
Toerekeningsvatbaar?
- Als iemand een delict pleegt wat zegt dit over de toekomst?
H15 relevante psychische stoornissen in de strafrechtspleging
Definitie Wet: dader lijdende aan een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de
geestesvermogens
- Gebrekkige ontwikkeling geestesvermogens: heeft betrekking op de problemen/stoornissen
in de sociale, emotionele, cognitieve, seksuele of persoonlijkheidsontwikkeling.
- Ziekelijke stoornis: psychiatrische aandoeningen en een psychiatrisch toestandsbeeld.
Definitie DSM: een psychische stoornis is een syndroom gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een
persoon, dat een uiting is van een disfunctie in de psychologie, biologische of
ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychische functioneren. Psychische
stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdensdruk en/of beperkingen in het
functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke bezigheden.
DSM over de tijd veranderd, voor het specificeren van begrip psychische stoornis is dus de tijd en
plaats van belang
Doel van onderzoek en rapportage: verhelderen of een psychische aandoening aanwezig is en of
deze het ten laste gelegde delict kan verklaren.
Strafrechtelijke classificatie moet onderscheiden worden van de psychopathologische.
Gedragskundige moet d.m.v. onderzoek de onderzochte proberen te begrijpen als individu.
Centraal staat of bevindingen forensisch gedragskundig relevant zijn tegen achtergrond
juridische vraagstelling.
Rechterlijke vraag aan gedragskundige gaat niet om gevaar/ inschatting algemeen risico mat om
specifiek risico in het licht van eerder handelen als gevolg van een substantiële doorwerking van
een strafrechtelijk relevant psychische stoornis in het toekomstig handelen.
Diagnostische comorbiditeit verhoogt de kans op gewelddadig gedrag bij psychotische daders
4 typen delicten die hoofdzakelijk voorkomen
- Eenmalig gepleegd bizar delict, geruime tijd zeer gedetailleerd voorbereid is, dader geen
justitiële geschiedenis. (Kenmerkend voor patiënten met autismespectrumstoornis)
- Heftige woede-uitbarsting, doorgaans op basis van allang bestaande irritaties die het
incasseringsvermogen te boven gaan, weinig te maken met preoccupaties. (Kenmerkend
voor patiënten met autismespectrumstoornis)
- Een delict dat voortkomt uit een starre en onredelijke opstelling
- Een seksueel delict dat een uiting is van een preoccupatie
Enkele stoornissen
Kleptomanie: recidiverend onvermogen om weerstand te bieden aan impulsen om voorwerpen
te stelen die niet nodig zijn voor eigen gebruik of vanwege de geldelijke waarde. Toenemend
gevoel spanning voor diefstal, gevoelens van lust voldoening en opluchting tijdens plegen, stelen
gebeurt niet vanuit boosheid of wraak en is geen reactie op waan of hallucinatie. Stelen kan
beter worden verklaard door iets anders.
1
, Pyromanie: uit algemeen brandstichters een hoge prevalentie van tenminste een psychiatrische
diagnose in hun leven. DSM-5: wordt in Nederland weinig geclassificeerd, brandstichting komt
vaak voor maar niet meteen pyromanie. De ter uisluitingscriteria zijn moeilijkst.
Inclusief: opzettelijk doelgericht brandstichten bij meer dan 1 gelegenheid, spanning of affectie,
fascinatie, lustgevoelens, voldoening of opluchting tijdens stichten.
Exclusief: niet om geldelijk gewin, uiting sociale of politieke ideologie, boosheid,
levensomstandigheden te verbeteren.
Bij laatstgenoemde stoornissen: wraak een uitsluitingscriterium.
Pseudologia fantastica: uitgebreide grootse fantasieën, inhoud en uitgebreidheid zijn
disproportioneel ten behoeve van een persoonlijk voordeel, leugens misleiden niet alleen
feitelijkheden maar pogen nieuwe en valse identiteit leugenaar te creëren, patiënt lijkt ingehaald
te worden door eigen fantasieën, liegen is centraal en persistent kenmerk. Zelfmisleiding patiënt
maakt het moeilijk deze patiënten te onderscheiden van patiënten die lijden aan een
waanstoornis.
Munchausen-by-proxy sydrome: het voorwenden van lichamelijke of psychische klachten bij een
ander, waarbij aantoonbaar sprake is van misleiding. De betrokkene presenteert het slachtoffer
tegenover anderen als ziek, gehandicapt of verwond, misleidende gedrag is evident, ook als
duidelijk externe beloningen ontbreken, niet beter verklaard ….
Extended suicide: het kind beschouwd als verlengstuk van de dader dat in de dood wordt
meegenomen. Suicide volgt meestal na filicide. Motief meestal pseudo realistisch: een ouder
besluit dat niemand anders beschikbaar zou zijn om het kind te verzorgen na suicide. Of wanneer
symbiotische band tussen ouder en kind dreigt te worden opgelost zoals bijv. in geval van
scheiding of psychotische toestand.
Doorwerking psychologische stoornis
Nagegaan zal worden in hoeverre en op welke wijze welke aspecten van de stoornis op het ten
laste gelegde van invloed waren. Van belang hierbij is inzichtelijk maken welke beperkingen
voortvloeiden uit de pathologie en hoe en in welke mate ze de keuzevrijheid van de onderzochte
hebben ingeperkt.
Gaat om stoornis ten tijde van gepleegde delict.
Gaat dus verder dan enkel stellen diagnose.
Forensisch psycholoog moet inzichtelijk maken hoe de gestoorde functies in welke
omstandigheden tot welke problemen leiden en bovendien hoe dat eventueel heeft bijgedragen
aan de totstandkoming van het ten laste gelegde.
2
, College 2 Wat is een psychische stoornis
Leerdoelen
- In staat om uit te leggen wanneer er sprake is van een psychische stoornis en
- Heeft u kennis over de werkwijze van de psycholoog en psychiater in het vaststellen van een stoornis.
- In staat uit te leggen wat het verschil is tussen een diagnose en een (DSM-5) classificatie.
- H15 zie vorige week.
Classificatie
Vooraf aan classificatie gaat eerst diagnose/diagnostisering.
Global Burden of Desease study: in kaart brengen van alle ziektes, last berekenen ze in DALY:
dagen dat je leeft met disability en dagen die je verliest door stoornis/aandoening.
Komt vaak voor, denk aan depressies, angst en verslaving, 1 op de 4 zowel man als vrouw. Man
meer naar buiten, vrouw meer internaliserende problemen.
DSM-5, uit Amerika, classificatie van psychische stoornissen in categorieën.
Voordelen: eensgezindheid over diagnoses en daarbij delen van kennis over werkende
behandelingen beter. Nadeel:
DSM-classificatie is verplicht om behandeling bij psycholoog te krijgen
DSM-classificatie is niet verplicht voor oplegging bijv. tbs.
ICD-11 is ook classificatie boek gemaakt door WHO. Verhalende beschrijving van stoornis, minder
criteria zoals bij DSM.
Voordelen: meer aandacht onderzoek behandeling, meer funding, uniforme communicatie,
patiënten kunnen naam geven aan hetgeen ze meemaken, patiënten krijgen mogelijkheden voor
behandeling.
Nadelen: Stigma’s in het leven roepen, indien eenmaal een naam gegeven aan hetgeen je hebt
kan dit belemmeringen oproepen voor bijv. verkrijgen rijbewijs, verlies van patiënt specifieke
behandeling. Classificatie niet allesomvattend, de oorzaken horen er niet per se bij, nog steeds
grote variatie ondanks classificatie.
Diagnose niet hetzelfde als classificatie!! Diagnose is: individueel maatwerk verhaal waarin naar
voren komt:
- De beschrijving toestand van iemand met duur erbij
- De beschrijving veronderstelde aanleiding
- De beschrijving aangeboren of verworven kwetsbaarheid die heeft bijgedragen aan het
ontstaan stoornis
- De beschrijving van ziektebestendige factoren.
- Is dynamisch en uniek
- Wordt vervolgens vaak gevolgd door de classificatie.
Definitie Stoornis
Afhankelijk van tijdsgeest en kennis van dat moment
Volgens DSM: een psychische stoornis is een syndroom gekenmerkt door klinisch significante
symptomen op het gebied van de cognitieve functies, de emotieregulatie of het gedrag van een
persoon, dat een uiting is van een disfunctie in de psychologie, biologische of
ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen aan het psychische functioneren. Psychische
stoornissen gaan gewoonlijk gepaard met significante lijdensdruk en/of beperkingen in het
functioneren op sociaal of beroepsmatig gebied of bij andere belangrijke bezigheden.
Een reactie op een veelvoorkomende stressor of een verlies, bijvoorbeeld door overlijden van een
dierbare die te verwachten valt en cultureel wordt geaccepteerd, is geen psychische stoornis, bijv.
rouw. Sociaal deviant gedrag (politiek, religieus, of seksueel bijv.) en conflicten die zich vooral afspelen
tussen een individu en en de maatschappij zijn geen psychische stoornissen, tenzij de deviantie of het
conflict een gevolg si van disfunctioneren van het individu zoals in voorafgaande wordt beschreven.
3
