Samenvatting: Zes psychologische stromingen
H1 Verschillende visies op dezelfde problematiek
1.1
Hoofdpersoon boek/dvd: Marianne 46 jaar, terugkerende depressieve periodes en angsten.
Vanuit verschillende psychologische visies zijn verschillende therapieën en methodieken ontwikkeld. Bv verschillende
therapieën; *cliëntgerichte aanpak, gebaseerd op de humanistische psychologie, biedt haar empathie, een exploratie
van haar belevingswereld, onvoorwaardelijke acceptatie en een echt contact.
Een* cognitieve therapeut helpt haar bij het aanpakken van negatieve denkschema’s, zodat ze leert ander gedrag uit te
proberen.
Freud *psychoanalytische therapieën; Onbewust of onhanteerbare gevoelens, zoals verdrongen boosheid en
verdriet, kunnen worden opgespoord en verwekt of worden hanteerbaar gemaakt.
*Lichaamsgerichte therapeut; omdat depressie ook een stempel op je lichaam zet.
*Systeemtherapieën; sociale omgeving oefent invloed uit, het hulp bieden bij het inzicht krijgen in en omgaan met de
manier waarop haar probleem samenhangt met haar sociale systeem.
*Oplossingsgerichte therapie: niet zozeer gericht op het probleem, maar wat wel goed gaat.
Dit zijn de belangrijkste psychologische visies.
Ieder een eigen verklaring, gevolgd door methodische doen en denken.
Praktijk uitgewerkte theorieën zijn methodieken ze geven aan hoe je abstracte theorieën kunt toepassen in de
praktijk van de hulpverlening. Concrete uitwerken methodes en technieken.
1.2 (verschillende visies gedemonstreerd)
Een belangrijk, overkoepelend model in de hulpverleningen (GGZ), biopsychosociaal model; men bekijkt een probleem
vanuit de interactie tussen biologische, psychische en sociale aspecten.
Bij de biologische kant van dit model bestaat de mogelijkheid tot het toedienen van medicatie dat mag een social
worker niet, vandaar niet opgenomen in het boek.
1.3 (doel van het boek en de dvd)
Eclectische werken het toepassen van bruikbare onderdelen uit verschillende theorieën.
Psychotherapeuten richten zich minder op de ondersteunen van cliënt (SW) in zijn dagelijks leven. Zij behandelen vaker
een duidelijker uit de sociale context te isoleren probleem.
1.4 Cliënt participatie als vanzelfsprekend onderdeel.
Praten over de cliënt kan nooit zonder praten met de cliënt. Cliënten vallen niet samen met hun probleem, maar
hebben een probleem waarover goed te praten valt. Ze hebben zelf vaak waardevolle ideeën. En ze hebben wettelijk
recht om instemming te verlenen bij hun behandel- of begeleidingsplan.
1.5 De trend: toenemende integratie en eclectisch werken
De social worker werkt eclectisch en de psychotherapeuten zijn vaak zuiverder in de leer. Al veranderd dit ook steeds
meer.
De verschillende perspectieven hanteren verschillende uitgangspunten die in de praktijk uiteindelijk tot verschillende
methodes en normatieve keuzes leiden. Al groeien ook de perspectieven steeds meer naar elkaar toe.
Sommige benaderingen lenen zich meer voor integratieve benadering dan andere, zoals de systeemtherapie die al
elementen uit verschillende stromingen pakten. Net als de psycholoog Rogers die vond dat men niet te strak aan eigen
referentiekaders vast moest houden.
Dit geld ook voor de vraaggerichte hulpverlening, omdat hier de cliënt vooral heel veel inbrengt. Dit kan dus weer
leiden tot een nog eclectischer aanpak.
1.6 wie heeft er nu gelijk?
Uit onderzoek naar psychotherapie komt nogal eens dat de effecten min of meer gelijk zijn. Dus alle psychotherapieën
gelijk hebben.
Dit komt onder andere doordat ook de algemene factoren, die dus los staan van de therapie, belangrijk zijn. Bv de
persoonlijkheid van de therapeut.
Psychotherapie is aantoonbaar effectief, maar er is nog niet altijd duidelijk waarom precies.
Cliënten maken meer mee dan alleen de therapie. Er zijn dus meerdere factoren van invloed tijdens de behandeling.
De taart van Lambert
,30% Algemene therapiefactoren
40% verandering door factoren buiten de therapie (bv dagbesteding)
15% technieken
15% placebo effecten
Veranderingen van buitenaf moeten positief zijn, wil de functionering van de cliënt verbeteren.
Door het boven genoemde wordt er tegenwoordig meer gebruik gemaakt van ‘evidence-based’
diagnosebehandelingscombinaties.
Omdat algemene therapeutische factoren veel invloed hebben, is het moeilijk te zeggen welke therapie de enige juiste
is.
Omdat de buitentherapeutische factoren een grote invloed hebben is het werken met een social worker, die zich juist
richt op deze omstandigheden, belangrijk.
De ene methodiek past beter bij je dan de ander, dit zelfde geld voor een cliënt. Daarom ligt het per cliënt verschillende
welke vorm van therapie werkt.
1.7 (De opzet van de dvd en het boek)
H3 Psychodynamische benaderingen
3.1
Psychodynamische benaderingen (PDB) vormen de oudste psychotherapeutische benaderingen. Stammen af van
Sigmund Freud (1856 – 1939), de psychoanalyse = een patiënt ligt op de divan en vertelt alles wat in hem opkomt.
Freud (1983) concentreerde zich op het innerlijk van de patiënt. Patiënten kunnen zaken blokkeren en Freud
ondersteunde ze om onbewuste zaken toe te laten in het bewusten. Daardoor verliest het onbewuste een groot deel
van zijn ongrijpbare kracht en heeft de patiënt er meer controle over.
Klassieke psychoanalyse psychoanalytische therapie = patiënt tegenover therapeut op een stoel en meer interactie
tussen beiden. Later weer verder verbreed.
Psychoanalytische theorieën bestaat uit een waaier van opvattingen. Hier wordt gesproken van ‘psychodynamisch’ als
overkoepelende term.
Overeenkomsten psychodynamische therapieën (gebruik maken van):
- Ze gaan er vanuit dat patiënten vaak niet weten waarom ze iets doen
- Dat onbewuste gevoelens en wensen een rol spelen
- Dat ze moeilijke en angstwekkende gevoelens hebben weggestopt
- (of) dat door moeilijke en angstwekkende gevoelens overspoeld worden
Er wordt geprobeerd om onbewuste en moeilijk te hanteren wensen, motieven, gevoelens en gedachten bewust te
maken en ze leren te hanteren.
- Problemen stammen vaak uit de kindertijd
- Maar ook latere gebeurtenissen kunnen sporen achterlaten
- Ontwikkelingspsychologisch perspectief: problemen worden gezien als een stagnatie in de ontwikkeling
‘Overdracht’ = we dragen iets van vroeger over op de situatie waarin we nu leven. (bv, pijn woede van vroeger)
Op deze manier kun je in een vicieuze cirkel raken, waar je geen vat op lijkt te krijgen omdat je niet begrijpt hoe dat
toch steeds weer kan gebeuren. De therapie zorgt ervoor dat deze gevoelens ruimte krijgen en dus toegelaten worden,
zodat ze benoemt en begrepen kunnen worden. Hierdoor krijgt de patiënt in zekere zin vat op de gevoelens.
3.2
Sigmund Freud is waarschijnlijk de bekendste therapeut ter wereld. Hij ontdekt dat de symptomen van bv doofheid
zonder lichamelijke verklaring verdwenen als patiënten zich emotioneel geladen, weggedrukte gebeurtenissen
herinnerden en hun spanningen konden ontladen. Door het leren begrijpen en ervaren verdwenen de blokkades.
(Conversiestoornis = uitvalsverschijnselen vanwege psychische problemen, dus niet lichamelijk aantoonbaar.)
Mensen met stoornissen behandelen met psychologische technieken was nieuw, omdat ze als bv ‘slecht, crimineel’
werden gezien. Freud toonde aan dat psychiatrische stoornissen met lichamelijke symptomen via een psychologische
methode behandeld kan worden Psychotherapeut.
De meeste psychotherapeuten hebben tegenwoordig een niet-medische achtergrond: bv psycholoog en daarna
specialiseren.
Als detective
, 1. Freud gebruikt hypnose om achter het onbewuste te komen. 2. Freud gebruikt de ‘vrije associatie’ om dat elke
onbenullige gedachten betekenis heeft. (op een divan)
Onbewuste zaken hoefden niet meer weg gestopt te worden, maar konden ‘gewoon’ bij de cliënt horen.
In deze theorie worden symptomen van stoornissen (bv dwangmatig gedrag, fobieën en ‘hysterische’ zintuiguitval) ook
als een betekenis beschouwd van het onderbewuste. ‘Misschien is slachtoffer zijn minder erg dan je een dader voelen.’
Volgens Freud is niets toevallig, maar heeft alles een betekenis zelfs een versprekingen en vergissingen. Er zit een
bedoeling achter die we niet onder ogen kunnen zien.
ontspanning, minder waakzaam onbewuste zaken komen boven. Freud geloofde dat dromen symbolen bevatten
van onbewuste wensen, gevoelens en herinneringen. Boek Die Traumdeutung.
Duiden = iets van betekenis voorzien, is belangrijk in de psychoanalyse.
In de tijd van Freud werden aan vrouwen strenge eisen gesteld, ze mochten geen seksuele en agressieve impulsen
hebben. Deze werden dan ook weggestopt, waardoor stoornissen werden ontwikkeld. (Psychotherapeutische praktijk/
Darwin Evolutietheorie) Wat de mens volgens Freud echter onderscheidt van andere diersoorten, is de moeite die het
hem kost om zijn natuurlijke seksuele en agresseive drieften in gezonde, goede banen te leiden.
Vier modellen
Aan de hand van de verschillende veranderingen heeft Wolf vier ‘visies’ onderscheiden met verschillende
uitgangspunten en verschillende therapieën.
1. Driftenmodel (1) ; Dichtbij oorspronkelijke theorie Freud. Uitgangspunt: verdrongen pro lemen uit dek
indertijd die terug te voeren zijn op seksuele en agressieve driften.
Toelichting: Es, Ego en Superego
De mens wordt voortgedreven door agressieve en seksuele driften. De seksuele drift is de levensdrift,
positieve drift gericht op het genieten. ‘Lustprincipe’= gericht op behoeftebevrediging, dus ook
lekker eten, iets moois maken enz. Is er spanning, dan zijn we dof, depressief en doods.
De agressieve drift is een destructieve drift, gericht op de dood.
Blinde krachten: Driften zijn blinde, aangeboren, biologische krachten, ook wel het ES. Iedereen heeft
het, alleen de één sterker dan de ander, waardoor ons temperament bepaalt wordt. Als we onze
behoeften te vaak moeten blokkeren en als ze te vaak verwaarloosd worden, raken we gefrustreerd,
ziek of gestoord. Sommige behoeftes hangen samen met een bepaalde leeftijd.
Uitgestelde behoeftebevrediging: Het is de kunst om gedurende ons leven onze behoeften te
bevredigen, zonder daarbij anderen of onszelf in de problemen te brengen. Een baby maakt zich die
kunst al snel eigen, doordat hij merkt dat onmiddellijke behoeftebevrediging niet altijd plaatsvindt.
Betrouwbare ouders helpen hun kind om te gaan met frustraties door het enerzijds te begrenzen,
maar anderzijds uiteindelijk te geven wat het nodig heeft en door het kind te helpen om te gaan met
heftige emoties. Het kind moet niet stikken in frustratie, angst of woede.
Het ‘ik’ moet de baas zijn: Om frustraties te leren verdragen moet het kind volgens Freud een ‘ik’ (ego)
ontwikkelen dat het ‘es’ de baas is. Als een kind verwaarloost wordt of zich onveilig voelt leert het niet
omgaan met frustraties (worden niet draaglijk) overspoeld door emoties, niet aankan, gekalmeerd
worden of begrijpt. Een goed functionerend mens kan zoeken naar een goed moment om zich te uiten
en ontwikkelt strategieën om de dingen te bereiken die hij wil. Hoe ontwikkelder ons ego is, hoe beter
we de discipline kunnen opbrengen om ons ‘es’ een uitgestelde behoeftebevrediging te laten
verdragen. Een hardnekkig misverstand is dat Freud zou menen dat we als een kip zonder kop onze
seksuele en agressieve impulsen zouden moeten volgen. Want een sterk ego kan de driftenenergie
gebruiken om iets goeds te organiseren op de langere termijn ipv kortstondige bevrediging op de
korte termijn.
Verboden en geboden in het superego: Een kind ontwikkeld naast het ego ook het superego.
Aanvullingen op het Driftenmodel:
De ontwikkelingsfasen van ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’;
De dynamiek tussen ‘es’, ‘ego’ en ‘superego’ ontwikkelt zich in een aantal fasen in de kindertijd.
1. Orale fase (babytijd): es
In deze periode staat de bevrediging van de driften die gericht zijn op het ontvangen via de mond. Als een
baby te weinig heeft ontvangen kunnen de babybehoeften blijven domineren. Hierbij moet je ook denken
aan liefde en aandacht.
