Samenvatting HRM2
Reader ‘artikel uit de psychologie’
Onder ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid verstaan we minder uren
of dagen werken dan normaal, vanwege ziekte, ongeval of andere
gezondheidsredenen en waarbij normaal zwangerschapsverlof niet als
ziekteverzuim wordt opgevat. De periode van tijdelijke
arbeidsongeschiktheid duurt twee jaar (of 104 weken). Een belangrijke
motivatie van de wetgever voor het verlengen van
loondoorbetalingsverplichting is om bedrijven aan te moedigen om een
actiever verzuimbeleid te voeren. Gezondheid is een toestand van
lichamelijke, psychisch en sociaal welzijn. Niet gezond zijn betekend niet
direct dat iemand ziek is. Ziekte en gezondheid zijn twee uiterste waarbij
de meeste mensen zich ergens tussenin bevinden.
Ziekte verwijst naar ziek zijn in de medische zin van het woord. Verzuim
verwijst naar ziek melden als vorm van gedrag. Ziekte of verzuim is
afhankelijk van de aard van het werk dat iemand verricht. Bij situationele
ongeschiktheid is de betrokken werknemer niet meer in staat tot het
verrichten van een bepaald soort werk. Bij arbeidsongeschiktheid is men
niet in staat tot het verrichten van werk. Bij presentieïsme werken
werknemers door terwijl ze zich ziek voelen of ziek zijn.
In Nederland betalen werkgevers het loon door bij werk gebonden verzuim
(risque professionel) en bij verzuim dat niet door de werkgever voorkomen
had kunnen worden (risque social). Voorbeelden van risque social zijn
verzuim door ongezonde leefgewoontes (roken), door ongevallen buiten
het werk (verkeersongeluk) en door ziekte die niet direct door het werk
veroorzaakt is (kanker of een depressie). Het beleid van de overheid ten
aanzien van verzuim en arbeidsongeschiktheid is via twee lijnen
vormgegeven. De eerste lijn richtte zich met name op
arbeidsongeschikten en betrof het aanscherpen van toelatingscriteria en
uitkeringshoogte voor werknemers, zoals de verlaging van daglonen. De
tweede lijn was het steeds sterker financieel prikkelen van werkgevers om
het volume van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid binnen hun
bedrijf in de hand te houden, zoals de invoering van de ziektewet (ZW). Bij
te veel controle en sancties zijn werknemers geneigd dagen als het ware
terug te pakken door langer te verzuimen. De bedoeling van de Wet
Verbetering Poortwachter (WVP) is om langdurig verzuim en
arbeidsongeschiktheid te voorkomen door tijdige interventies. Daarbij
dient de werkgever bij dreigend langdurig ziekteverzuim een re-
integratiedossier bij te houden. De werknemer dienst dit re-
integratieverslag bij de arbeidsongeschiktheidsaanvraag aan het UWV te
overleggen. Op basis daarvan beoordeelt het UWV door middel van een
zogeheten ontvankelijkheidstoets of er voldoende re-integratie-
inspanningen zijn ondernomen door werkgever en werknemer. De
werkgever is verplicht maatregelen te treffen en voorschriften te geven,
opdat de werknemer in staat wordt gesteld passende arbeid te verrichten.
De werknemer is verplicht mee te werken aan door de werkgever gegeven
,voorschriften of maatregelen die erop gericht zijn de werknemer in staat
te stellen passende arbeid te verrichten. Als uit het verslag blijkt dat de
werkgever niet voldoende heeft gedaan om de werknemer aan het werk te
helpen, dan kan hij worden verplicht het loon maximaal een jaar langer
door te betalen. Als uit het verslag blijkt dat de werknemer zich
onvoldoende heeft ingespannen wordt de arbeidsongeschiktheidsuitkering
gedeeltelijk geweigerd.
Bij prikkelwetgeving moeten bedrijven bij verzuimgevallen tot een
maximum van twee jaar zelf loon doorbetalen. Hierdoor zijn bedrijven
attenter geworden op het voorkomen van verzuim, strenger in het
accepteren van verzuimgetallen en alerter om verzuimende werknemers
te integreren in het arbeidsproces.
Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid worden geregistreerd door
bedrijven en de overheid, maar worden ook gemeten door middel van een
steekproefonderzoek. Bij registratie is er vaak sprake van een volledige
meting door alle meldingen op te slaan in een register. Bij een
steekproefonderzoek wordt vaak gebruik gemaakt van door de werknemer
zelf gerapporteerd verzuim door middel van het invullen van een
vragenlijst. Drie doelen van het meten van ziekteverzuim:
Statistieken geven een indicatie van de omvang en de aard van de
problematiek;
Trends in de ontwikkeling worden zichtbaar;
Het verschil tussen de aard en de omvang van de problematiek
wordt duidelijk, bijvoorbeeld tussen mannen en vrouwen.
Ziekteverzuim wordt uitgedrukt in drie maten:
Ziekteverzuimpercentage: hoeveel werkbare dagen in een bepaalde
periode verloren zijn gegaan aan ziekteverzuim.
Meldingsfrequentie: hoe vaak werknemers zich in een bepaalde
periode gemiddeld hebben ziek gemeld.
Verzuimduur: hoe lang werknemers in een bepaalde periode
gemiddeld hebben verzuimd.
Het ziekteverzuimpercentage geeft informatie over de omvang van het
ziekteverzuim. De meldingsfrequentie en de gemiddelde duur geven
informatie over de aard van het verzuim. Een hoge meldingsfrequentie en
een korte verzuimduur hebben vaak te maken met een slechte werksfeer,
stijl van leidinggeven of gebrek aan motivatie. Een lange verzuimduur
wordt vaak veroorzaakt door ernstige ziekte of gezondheidsproblemen.
Om te bepalen of er binnen een organisatie sprake is van hoog of laag
verzuim, kan onder meer vergeleken worden met de jaarlijkse
verzuimgegevens van de NEA (nationale enquête arbeidsomstandigheden)
of van de WEA (werkgevers enquête arbeid).
Berekeningen soorten ziekteverzuim
Verzuimpercentage = verzuimdagen : fte x kalenderdagen x 100.
Meldings-/verzuimfrequentie = verzuimmeldingen : aantal werknemers.
, Gemiddelde verzuimduur = beëindigde verzuimdagen : beëindigde
verzuimgevallen.
Werk gerelateerde oorzaken van verzuim zijn:
Arbeidsinhoud: verzuim door een te hoge werkdruk, te veel werk, te
moeilijk werk, gevaarlijk werk etc.
Arbeidsorganisatie: verzuim door weinig autonomie.
Arbeidsomstandigheden: verzuim door slechte en fysische
omstandigheden, hoge fysieke belasting, lawaai, straling, chemische
stoffen, zwaar werk, werkhouding etc.
Arbeidsverhoudingen: verzuim door arbeidsconflicten, slechte wijze
van leiding geven, discriminatie etc.
Arbeidsvoorwaarden: verzuim door slechte promotiekansen, te lage
beloning, werkzekerheid, stukloon etc.
Wanneer de werkloosheid afneemt, neemt het ziekteverzuim in het
algemeen toe. Wanneer de werkloosheid toeneemt, neemt het
ziekteverzuim meestal af. Hier zijn meerdere verklaringen voor:
Angsteffect: werknemers melden zich in tijden van hoge
werkloosheid minder snel ziek, uit angst zelf ook werkloos te
worden.
Selectie-effect: bij hoge werkloosheid blijven de gezonde
werknemers over. Als de werkgelegenheid toeneemt, komen
ongezonde werknemers weer aan het werk en die melden zich
sneller ziek.
Arbeidsbelastingeffect: hoogconjunctuur kan leiden tot meer druk op
het productieproces en een hogere werkbelasting.
Een tweede maatschappelijke factor heeft te maken met de aard van het
socialezekerheidsstelsel. In tegenstelling tot de meeste Europese landen
geldt in Nederland dat werknemers bij verzuim een medisch certificaat
nodig hebben, werknemers in de meeste gevallen krijgen doorbetaald en
de uitkeringshoogte afhankelijk is van het eerder verdiende loon. De
laatste maatschappelijke factor zijn lange wachttijden voor diagnose en
behandeling in de gezondheidszorg.
Diversiteit aan mogelijke determinanten van ziekteverzuim en
arbeidsongeschiktheid is grofweg terug te brengen tot vier categorieën:
Belastende factoren: leiden tot gezondheidsklachten wanneer ze de
belastbaarheid of het verwerkingsvermogen te boven gaan.
Belastbaarheid van werknemers: wordt bepaald door
persoonlijkheid, gezondheidstoestand en privé omstandigheden.
Verzuimdrempel: wordt bepaald door situationele en
persoonsgebonden factoren.
Hervattingsdrempel: herstel in medische zin.
Het arbeidsbelastingmodel gaat ervan uit dat ziekteverzuim en
arbeidsongeschiktheid in principe altijd als achtergrond hebben dat er een
discrepantie bestaat tussen de eisen die het werk stelt (arbeidsbelasting)
en de capaciteiten van de werknemer om aan die eisen te voldoen
(individuele belastbaarheid). Hiervan kunnen gezondheidsklachten, ziekte
en tijdelijke/blijvende arbeidsongeschiktheid het gevolg van zijn. Deze
