Deze samenvatting bestaat uit de hoorcolleges plus mijn eigen aantekeningen, commentaar van docent Maarten Kunst en bespreking van de huiswerkopdrachten van het vak Forensische Victimologie uit het studiejaar 2020/2021.
Hoorcolleges, aantekeningen, commentaar Maarten Kunst en huiswerkopdrachten
Forensische Victimologie
Hoorcollege 1 – Emancipatie en juridische kaders
Slachtofferemancipatie: een korte geschiedenis
Verschillende factoren voor toename (Groenhuijsen, 2008):
1. Toegenomen mondigheid burgers jaren ’60 en ‘70
2. Terroristische acties in jaren ’70 vorige eeuw door Molukse strijders
3. Vrouwenbeweging, vooral voor vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld
4. Toename criminaliteit, docent niet helemaal mee eens
Succesvolle slachtofferbeweging
Kenmerken:
- Geschikte aanleiding (toeval) recent bijvoorbeeld toeslagenaffaire
- Vertolker(-s) met aanzien (“law of the few”) zoals in deze tijd influencers
- Wetenschappelijke onderbouwing (dit kan ook worden misbruikt ten behoeve van
slachtofferschap, zoals boek over de rooms-katholieke kerk en seksueel misbruik
recent)
- Juiste timing en politiek klimaat
- Media-aandacht
Commentaar Maarten (CM): Het proefschrift “Trauma en beschaving” geeft een uitgebreid
overzicht van de geschiedenis van slachtofferzorg. In het boek “The tipping point” wordt
onder meer beschreven hoe individuen een enorme impact op bepaalde trends en andere
maatschappelijke ontwikkelingen kunnen hebben (“law of the few”). Het boek gaat niet over
de slachtofferlobby, maar is zeer de moeite waard om te lezen. De ideëen van Gladwell
kunnen ook worden toegepast op de slachtofferlobby. Ten slotte is ook het boek “Solidariteit
en slachtofferschap” aanbevelenswaardig. Dit boek is meer filosofisch getint, maar bevat
enkele hoofdstukken die ook gaan over de geschiedenis van de opkomst van het slachtoffer
in Nederland. En voor wie een smeuiig verhaal wil verwijzen, verwijs ik naar het recent
verschenen “De Deetman Files”, over het onderzoek naar seksueel misbruik in de RKK en al
het (politieke) gekonkel dat daarbij plaatsvond.
Zes cases (die relevant zijn voor de cursus):
CM: Bij de emancipatie van deze verschillende categorieën slachtoffers spelen telkens, in
meerdere of mindere mate, één of meer kenmerken van een succesvolle
slachtofferbeweging een rol. Al deze cases zijn, zoals we zullen zien, relevant voor de cursus
Forensische Victimologie.
1. WOII
Vlak na de oorlog: slachtoffermarginalisatie (Neurenberg trials)
Slachtoffers waren niet aanwezig, anders alleen om te getuigen tegen de gedachte.
CM: Tijdens de Neurenbergprocessen waren geen slachtoffers (van de Holocaust) als
toehoorders aanwezig. Wel werden enkele overlevenden van de
vernietigingskampen als getuigen ondervraagd tijdens de zittingsdagen.
Maar niet in rol als slachtoffer. Heel weinig aandacht voor slachtoffers.
, Uitzondering: verzetsstrijders, werden ook gezien als slachtoffers. Opgeofferd voor
land en hierdoor risico’s genomen, soms gevangen genomen etc.
CM: Al vóór het einde van de Tweede Wereldoorlog bundelden verschillende
verzetsorganisaties de krachten om na de oorlog erkenning te krijgen. Dit deden zij,
zoals je op de foto kunt lezen, onder de naam “Stichting 1940-1944”. Op de foto zie
je een plaquette op het pand aan de Keizersgracht in Amsterdam, waar de stichting
gehuisvest was. Verzetsstrijders vormden de eerste groep slachtoffers waarvoor de
overheid compensatieregelingen in het leven riep.
Emancipatie begin jaren ‘70
De drie van Breda, oorlogsmisdadigers die nazi’s vertegenwoordigden later in
koepelgevangenis Breda vastgezet. Min VenJ wilde deze mannen gratie verlenen. Dit
leidde ertoe dat slachtoffers van de nazi’s massaal naar binnenhof trokken om te
protesteren. Om protest kracht bij te zetten gebruikten zij Bastiaans (hoogleraar
psychiatrie). Hij had een GZ inrichting opgericht voor slachtoffers van de WOII die
met trauma’s kampten etc. Hij stelde vast dat dit trauma lange tijd bleef. Hij trad met
dit geluid naar buiten. Politiek was voor geluid van de slachtoffers.
CM: Door het voornemen van Van Acht werden (onbedoeld) allerlei onverwerkte
trauma’s bij slachtoffers – die zich tot dat moment relatief stil hadden gehouden in
het publieke debat – naar boven gebracht. Slachtoffers gingen zich alsnog roeren,
kregen aandacht in de media en vonden in Jan Bastiaans, psychiater en hoogleraar in
Leiden, een medestander met gezag, die bovendien bereid was voor hun belangen op
te komen. Dit wordt uitgebreid beschreven in het proefschrift van Bram Enning en
het boek “Erkenning” van Jolande Withuis. De rol van Bastiaans is een goed
voorbeeld van “the law of the few”. Om zijn beweringen over het slachtofferleed
kracht bij te zetten beriep hij zich bovendien op de resultaten van zijn eigen
wetenschappelijke onderzoek, waarover hij onder andere rapporteerde in zijn
proefschrift Psychosomatische gevolgen van onderdrukking en verzet (dat, naar de
standaarden van nu, van dubieuze kwaliteit was).
- Resultaat:
Hulpverlening slachtoffers WOII
Tot jaren ’70:
o Hulpverlening gericht op praktische zorg (huisvesting, kleding, voedsel) en
medische zorg
Begin jaren ’70:
o Lobby Bastiaans: opkomst psychosociale hulpverlening (bijv. oprichting
Stichting Centrum Post-concentratiekamp Syndroom, de voorloper van de
Stichting Centrum’ 45)
CM: De hulpverlening na de oorlog werd aanvankelijk gekenmerkt door een
gigantische versplintering. Dat kwam enerzijds door gebrekkige
communicatiemiddelen. Omdat veel telefoonlijnen en andere middelen van
communicatie niet (goed) functioneerden, konden hulpverleningsacties slecht
gecoördineerd worden. Anderzijds kwam dit door de manier waarop hulpverlening in
die tijd geregeld was. Nederland was na de oorlog nog geen verzorgingsstaat.
Ondersteuning van hulpbehoevende burgers vond vaak plaats via particuliere
initatieven (bijv. armenzorg) of de kerk (die later dus als grote slachtoffermaker te
boek kwam te staan).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper sanne7. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
