Aantekeningen college Sociale en Cross-culturele Psychologie
Inhoud
College 1 – hoofdstuk 2 – Research Methods in Social Psychology ..................................... 2
College 2 – hoofdstuk 3 – Social Perception and Attribution ................................................ 6
College 3 – hoofdstuk 4 – Social Cognition ......................................................................... 14
College 4 – hoofdstuk 5 – The Self ...................................................................................... 22
College 5 – hoofdstuk 6 – Attitudes + hoofdstuk 7 – Strategies of Attitude and Behaviour
Change .................................................................................................................................. 31
College 6 – hoofdstuk 8 – Social Influence .......................................................................... 40
College 7 – Hoofdstuk 10 - Prosocial Behaviour ................................................................. 49
College 8 – Hoofdstuk 11 – Attraction and Close Relationships ......................................... 59
College 9 – hoofdstuk 12 en hoofdstuk 13 – Group Dynamics, Group Performance and
Leadership ............................................................................................................................ 68
,College 1 – hoofdstuk 2 – Research Methods in Social Psychology
Wat is sociale psychologie?
• De wetenschap van alledaags sociaal gedrag: denken en voelen, samenwerking en
conflict, liefde en haat…
• Zonder uitzondering onderwerpen die ieder van ons bezig houden
• Iedereen is een amateur sociaal psychologie
Definitie sociale psychologie
• Voortdurende wisselwerking tussen cognitie en gedrag van jezelf en sociaal gedrag
van anderen door sociale beïnvloeding
Wat is sociale psychologie?
• ‘Bystander effect’
o Hoe meer mensen aanwezig zijn, hoe minder kans er is dat er iemand zal
helpen of tussenkomen
o Waarom?
▪ Diffusion of responsibility
▪ Evaluatie dat er niets aan de hand is
▪ Angst om jezelf voor schut te zetten (embarrassment)
Sociale psychologie levert verklaringen
• Sociale psychologie kan op brede manieren toegepast worden, bijvoorbeeld in het
economische veld. Problemen bij economie; slecht kunnen voorspellen, omdat ze
weinig inzicht hebben in de drijfveren van menselijk gedrag. Sociale psychologie kan
hier een bijdrage aan leveren.
• Sociale psychologie kan ook verklaren leveren bij klinische psychologie. Bij mensen
die psychische problemen hebben en vanwaar dat komt.
o Zitten uw psychische problemen in uw genen?
o Maken we ze inzichtelijk met de hersenscanner?
o Vinden we er oplossingen voor in het medicijnkastje?
• Andere indicaties (Wilkinson & Pickett)
o Verband tussen sociale ongelijkheid in een regio en het aantal psychische
stoornissen
▪ Dus niet alleen armoede is het probleem
▪ Ongelijkheid = sociale verschillen; niet enkel de objectieve armoede
die je hebt, maar ook hoeveel heb je in vergelijking met anderen. Meer
ongelijkheid = meer psychische problemen.
o Psychoses zijn geconcentreerd in steden
Wat is sociale psychologie?
• Veel effecten, veel theorieën; geen overkoepelend idee in het boek over wat sociale
psychologie is
• Een onderliggend principe: psychologische processen zijn tot op zekere hoogte
functioneel (helpen het individu; om een bepaald doel te bereiken)
, o Soms focus op gekke of onverwachte effecten (zeker in media)
o Maar in het algemeen zijn psychologische processen door miljoenen jaren
evolutie best efficiënt en functioneel
o Mensen zijn zich hier niet bewust van, het is niet dat ze zich bewust
functioneel gedragen; die functie zit er ingebakken, dat gaat automatisch
o (Net zoals dieren zich niet bewust zijn van de functionaliteit van hun gedrag)
Wat doen sociaal psychologen?
• Empirisch onderzoek (vaak experimenteel, maar ook met andere methoden)
• Veel effecten, veel theorieën
• Relatie onderzoek – eigen leven
Massagedrag: psychologische factoren
• Sociale identiteit is heel belangrijk in de voorspelling van of mensen massagedrag
gaan vertonen of niet. Twee belangrijke factoren hierin: macht (efficacy) en
legitimiteit/rechtvaardiging. Sociale identiteit is centraal in zowel de versie van macht
als die perceptie van legitimiteit, want we hebben meer macht als we samen iets doen.
Bij legitimiteit; wat doet het met de groep waartoe het behoord, mensen komen vaak
in actie als bij de groep waartoe ze behoren onrecht wordt gedaan.
(Cross-) culturele psychologie
• Sociale psychologie: sociaal gedrag van “de mens” = universeel
o Japan = Europa
• Cross-culturele psychologie: verschillen tussen culturen
o Japan ≠ Europa
• Culturele psychologie: invloed cultuur op psychologisch proces
o Invloed Japanse cultuur op zelfbeeld
Wat is cultuur?
• Het begrip cultuur verwijst naar verschillende aspecten van onze leefomgeving en ons
gedrag
o Patronen in ons sociale gedrag
o Onze gebruiken en tradities; religies/rituelen
o Sociale normen en regels; wat is aanvaard om te doen Nederland vs. wat is
aanvaard om te doen in andere culturen
o De organisatie van onze samenleving
,Het culturele proces (van waar komt cultuur?)
Ecologische context; bepaalt hoe mensen gaan
overleven via instituties
Instituties; bepalen hoe we overleven en hoe we ons
voedsel voorzien en hebben een hele sterke invloed op
hoe de cultuur er uitziet
Het culturele proces
• Veel aspecten van cultuur zijn dus een aanpassing aan omgeving en
levensomstandigheden
• Dit proces gaat vaak traag en is niet rationeel of instrumenteel: mensen vinden cultuur
echt belangrijk (bvb taboes over eten)
• Cultuur is vanzelfsprekend
• Bij verhuizen: cultuurschok
Drie typen cultuur
1. Survival cultures (hard klimaat/arm):
• Unhappy, physical/economic security, extrinsic work motivation,
discrimination, distrust
2. Self-expression cultures (hard klimaat/rijk):
• Happy, self-actualization, quality of life, intrinsic work, motivation, tolerance,
trust
3. Easygoing cultures (mildklimaat/arm of rijk):
• Gemiddeld, traditional, religious
Het “meten” van cultuur (Geert Hofstede)
- Attitudes, warden en overtuigingen die het leven van alledag bepalen
1. Machtsafstand: mogen er machtsverschillen zijn?
2. Individualisme-collectivisme: gaat het om het individu of om de groep/relaties met
anderen?
3. Masculiniteit/feminiteit: hebben mannen en vrouwen verschillende sociale rollen?
4. Onzekerheidsvermijding: is onzekerheid bedreigend, worden risico’s vermeden?
5. Lange vs. korte-termijn oriëntatie: verwezenlijking doelen op korte termijn of
uitgestelde “bevrediging”?
,Onderzoek in de sociale psychologie
• SP is theorie-gedreven
• Theorie bestaat uit
o Concepten (of constructen)
o Aannamen over relaties ertussen
• Theorie is hulpmiddel bij onderzoek
o Construct -> operationalisatie -> variabele
o Hypothesen
Onderzoeksmethoden
• Survey
o Meting van variabelen, X, O, etc.
o Is er een correlatie tussen X en O?
• Experiment
o Manipulatie van “onafhankelijke” variabele X
o Meting van “afhankelijke” variabele O
o Heeft X effect op O?
• Kwalitatief onderzoek
o Bestudering tekst en archieven
o Vermijden van sterke aannamen over theorie
Typen experimenten
• Gerandomiseerd experiment
o Random toekenning pp aan condities
o Volledige controle over “stimulus”
• Quasi-experimenteel onderzoek
o Natuurlijke toekenning pp aan condities (niet random)
o Vaak in natuurlijke setting
• Veldexperiment
o Ook in natuurlijke setting
o Maar wel random toekenning aan condities
Waar kan het misgaan in onderzoek?
• Interne validiteit
o Zijn er meerdere verklaringen voor X -> O?
• Construct validiteit
o Zijn X en O goede operationalisaties van het construct?
▪ Vertekening door sociale wenselijkheid – pp is oneerlijk
▪ Of “demand characteristics”- pp raadt hypothese
▪ Of “experimenter expectancy” – proefleider stuurt repons
• Externe validiteit
o Steekproef: kun je generaliseren van studenten naar mensen?
o Setting: kun je generaliseren van experimenten naar het echte leven?
, Kritiek op experimenten in de SP
• Iedere sociale gebeurtenis is “cultureel ingebed”
• Sociaal gedrag van proefpersonen is gebaseerd op hun eigen psychologische inzichten.
Dit betekent dat de wetten en principes van de sociale psychologie kunnen veranderen
over tijd
• Waarden, motieven en gedrag van de onderzoeker beïnvloeden het onderzoeksproces
• Ook: sommige resultaten blijken niet zo gemakkelijk te repliceren
• Sommigen spreken van een crisis, specifiek in sociale psychologie
o Methodologische problemen
▪ Kleine steekproeven
▪ Gebrek van openheid over welke hypothesen op voorhand vast stonden
en welke gebaseerd zijn op de data zelf
▪ Alleen positieve resultaten worden gepubliceerd
o Minimumvereisten voor onderzoek zijn nu strenger (beter) dan 10 jaar geleden
o Dat wil niet zeggen dat het oude onderzoek per definitie niet betrouwbaar is!
College 2 – hoofdstuk 3 – Social Perception and Attribution
Perceptie is waarneming.
Sociale perceptie
• Hoe nemen we de anderen waar?
a. We doen waarnemingen van uiterlijke kenmerken (= persoonsperceptie)
b. We zoeken verklaringen voor hun daden en uitspraken (= attributies)
c. We interpreteren hun non-verbale gedrag (lichaamstaal)
Persoonsperceptie
• Een eerste indruk maak je…
o Zeer snel en (vaak) onbewust; op basis van kennis die we hebben over hoe
andere personen in elkaar zitten
o Op basis van schema’s en “impliciete theorieën” over persoonlijkheid
o Op basis van bepaalde “centrale” kenmerken
Persoonsperceptie: zeer snel en onbewust
• Whalen et al. (1998) presenteerden angstige en blije gezichten
• Zeer kort (33 msec)
• fMRI scan
• Activatie van amygdala (emoties!)
