Cultuurgeschiedenis tot 1900
Les 1. Wat is Cultuurgeschiedenis? En wat is Geschiedenis?
Wat is cultuur?:
− Kunst -> schilderijen, architectuur, poëzie, muziek, beeldhouwkunst, theater
− Samenleving/beschaving -> Romeinse cultuur, Franse cultuur
− Eetcultuur
− Monocultuur
− Schimmelcultuur
− Aquacultuur
Jacob Burckhardt (1818-1897):
− De eerste cultuurhistoricus in tijden van vooral politieke geschiedenis
− Hij presenteerde een ‘doorsnede’ of ‘’cultuurschets’’ van de samenleving. Hij deed dit aan de hand
van kunstenaars en grote denkers die de kern van de cultuur weerspiegelen
− Boek -> Die Kultur der Renaissance in Italien (1860)
Korte geschiedenis van cultuurgeschiedenis:
− Vroeger (1800-1960):
− Cultuur is met een grote C
− Het was vooral voor de elite
− Er was sprake van een Hoge Cultuur
− Cultuur bestond voornamelijk alleen uit schilderijen
− Het waren vooral wetenschappers die cultuur een naam gaven
− Het was gevestigd in West-Europa (‘het Westen’)
− Nu (vanaf de jaren 1960):
− Alles wordt gezien als cultuur
− Cultuur is voor iedereen
− Volgens wie is er Hoge cultuur
− Bestaat uit schilderijen, de muur en de ruimte
− Het zijn nu wetenschappers en amateurs die een naam geven aan cultuur
− Het is gevestigd over de hele wereld
Wat is geschiedenis?:
− Het ‘verleden’-> selectie + toeval = de bronnen
− Historici -> selectie en interpretatie = de bronnen
− De onderzoeksvraag van de historicus bepaalt of
een bron belangrijk, onbelangrijk of representatief is
− Iedere historicus heeft een andere
onderzoeksvraag, en maakt dus een andere
selectie
− Iedere historicus presenteert daarom een andere
versie van het verleden
− Historici (iedereen) -> selectie = geschiedschrijving
Bronnen:
− Alle menselijke bronnen zijn subjectief
− Subjectiviteit maakt de bron interessant
− Een subjectieve bron kan heel representatief zijn
Leopold von Ranke (1795-1886):
− De ‘grondlegger’ van de moderne geschiedwetenschap
− Introduceerde als eerste seminars (Werkcolleges) op de universiteit
− Gaf een nadruk op hoe belangrijk bronnenonderzoek is
− 3 regels:
− Het verleden is fundamenteel anders dan het verleden:
1
, − Je moet geen moreel oordeel vellen over het verleden
− Je moet geen lessen uit het verleden trekken
− Probeer je in te leven
− Beschrijf het verleden
− Beschouw elke gebeurtenis in context:
− Context is alles
− Als je dit niet doet, bega je de grootste fout voor een historicus, namelijk een
anachronisme
− Anachronisme -> alles wat historisch incorrect is, en dus verkeerd geplaats
is in tijd, zoals het gebruik van een begrip.
− historische inconsequentie of onmogelijkheid in een tekst, film of afbeelding
− een verkeerde beoordeling van een historische situatie onder invloed van
kennis van latere ontwikkelingen
− gebruik van een begrip in de beschrijving van een tijd waarin dat begrip nog
niet bestond
− Beschrijf de ontwikkeling in de geschiedenis:
− wat is de relatie tussen de gebeurtenissen, dit moet je aan kunnen tonen
− A > B > C -> oorzaak > gevolg > toeval
− Heeft de geschiedenis een doel (teleologische geschiedschrijving)
− Gaat de geschiedenis ergens heen
The danger of the Single Story:
− Chimamanda Adichie -> ‘’The single story creates stereotypes, and the problem with stereotypes
is not that they are untrue, but that they are incomplete. They make one story become the only
story.’’
2
, Les 2. De wereld rond 1300, Renaissance, Humanisme
− De Afro-Euraziatische wereld was verbonden
− Er was intensief contact tussen rijken en voorspoed
− Het Rijke oosten, China, was bekend in Europa
− De islamitische rijken zijn een stuk groter dan Europa in die tijd.
− Het groei van het geloof
− Er was een breed gedragen geloof vanaf 1300
− Economische connecties, zoals handelsregels gebaseerd op religie
− Mekka was de belangrijkste religieuze stad, en dus het middelpunt van de wereld
2 wereldreizigers:
− Marco Polo (1254-1324) -> ontdekte China in 1271
− Ibn Battuta (1304-1369) -> ontdekte de gehele islamitische wereld
Het Mongoolse rijk:
− Tussen 1206 en 1294 veroverde de mongolen het ene gebied na het andere, en ze kwamen zelfs
helemaal tot Europa. Dit gebeurde vanwege goede oorlogsvoering en tactieken door de mongolen
− Door deze veroveringen stonden alle rijken in contact met elkaar
− Het rijk had religieuze tolerantie, onverschilligheid en geloofde zelf niet in een hiernamaals
− Ze waren niet in Europa geïnteresseerd maar wel in China
− China -> vergeleken met de rest was dit een ver ontwikkeld rijk land voor deze tijd
− Het had een grote bevolking en een sterk ontwikkelde landbouw.
− Het had sterke contacten met de rest van de wereld
− China had al eerder uitvindingen zoals buskruit en de boekdrukkunst
Ottomaanse rijk:
− Opkomst tussen 1300-1923
− Is voor een gedeelte het Byzantijnse rijk
− De mensen hielden zich streng aan het geloof vast
− Het rijk adopteerde de byzantijnse tradities, ze probeerde ook nieuwe manieren om de
verschillende mensen te integreren zoals het vormen van alliancen
− De verovering van de stad Bursa in 1404 bedreigde het bestaan van het grote en machtige
byzantijnse rijk
− De macht was niet alleen militair maar ruste ook op een sterke religieuze fundering
− De sultans combineerde sterke legers met een toewijding tot de Islam
− Eerste ‘’chief’’ -> Osman I (1299-1326)
Mehmed ‘’the Conqueror’’ (1451-1481):
− Beweerde dat Constantinopel een eiland in het midden van het Ottomaanse rijk was
− Veroverde Constantinopel in 1453 en hernoemde het tot Istanbul
− Culturele voordelen zoals:
− Christelijke overlevende brachten klassieke en Arabische teksten naar Europa
− De goed opgeleide, Grieks sprekende emigranten werden leraren en vertalers
− Het herleefde interesses in klassieke en antieke wegen in Europa en speelde zo een
belangrijke rol in Europa’s renaissance
Suleiman ‘’the Lawgiver’’ (1520-1566):
− Bekend in Europa als ‘’the Great Turk’’
− Beveelde de bouw van de suleimanse moskee
3
, Europa 1300-1400:
− Was versnipperd en relatief onbelangrijk voor de rest van de wereld, ook politiek versnipperd
− Het katholieke geloof was centraal, en overal in het leven bij aanwezig
− Geboorte (doop), liefde (huwelijk) en dood (begrafenis)
− Verstedelijking
− Engeland en Frankrijk waren bezig met de 100-jarige oorlog (1337-1453)
− Spanje was geen eenheid maar bestond uit koninkrijken van het huis van Castilië en het huis van
Aragon
− Werd later samengevoegd door het huwelijk tussen Isabella en Ferdinand. Hun
lanceerde in 1481 de inquisitie die vooral gericht was om alle ongelovige uit Spanje te
verjagen. Later richten ze zich ook naar het buitenland, zo beloofde Columbus in 1491
de koning en koningin veel schatten en geld om hun militaire acties in het buitenland
te veroorloven
− Italië bestaat nog niet, het was een lappendeken van stadstaten
− Integrale afkeer van de Joden en Moslims
− Vanaf 1310 was er sprake van zware winters, slechte oogsten en hongersnood
Cultuur van de Middeleeuwen:
− Johan Huizinga (1872-1945)
− Een belangrijke historicus van Nederland
− Grondlegger cultuurgeschiedenis
− Boeken -> herfsttij der Middeleeuwen (1919), Homo Ludens (1938)
− Hoge Middeleeuwen -> bloei of verval? Overlap met Renaissance?
− Middeleeuwen -> Memento Mori
De Europese catastrofes van de 14e eeuw:
− Het Grote Schisma (1378-1415)
− Opkomst Ottomaanse rijk
4
