Inleiding in de Sociologie
Hoorcolleges
Hoorcollege 1A – 6 februari 2018
Twee conclusies HC1
‘’Alles is contingent maar niet arbitrair’’
‘’het volstaat niet om de maatschappij te zien als som der individuen’’
Sociologie een vooruitblik
Studie object – mensen en hun gedrag, in relatie tot maatschappelijke invloeden hierop; vervolg –
sociale orde en patronen van samenleven;
Sociale orde – datgene wat het leven een zeker mate van voorspelbaarheid geeft, en op die manier
leefbaar maakt.
De socioloog kijkt verder om bepaalde fenomenen te verklaren; bijvoorbeeld – veel meiden bij een
studie pedagogische wetenschappen.. maar waarom dan? Richt zich dus op wat precies onze sociale
orde is etc.
Studie object: invloeden uit de maatschappij op het onderwijs (systeem)
Voorbeeld: onderwijs sociologische thema’s:
∞ Stratificatie in relatie tot onderwijsuitkomsten
o Stratificatie: mensen kun je indelen in groepen waartussen een
ongelijkheidsverhouding bestaat. (gelaagdheid in samenleving)
Manieren om te stratificeren op basis van SES, sekse, etniciteit
∞ Schooluitval en de oorzaken
∞ Straffen en belonen in het onderwijs
Elchardus H1 de sociologische verzuchting.. over de sociale orde en
definities van de sociologie
Sociologen weten nog niet goed hoe zij hun vakgebied moeten definiëren.
Sociologie: het prille begin
Sociologie is een jonge wetenschap. Circa 150 jaar geleden; weinig waarneming v/d samenleving.
Maar er is een toenemende behoefte aan kennis over die maatschappij, vanwege de grote
maatschappelijke ontwikkelingen:
∞ Industrialisatie
De landbouw verdween langzaam. Er kwamen machines, steden groeiden, urbanisatie, de
industrie ontstond, kinderen gingen nog niet naar school etc.
∞ Modernisering
Omwenteling van een standenmaatschappij naar een egalitaire samenleving. Bepaalde
statussen verdwenen en mensen werden meer ‘gelijk’ getrokken.
Het doel is om de samenleving te kennen: kennis + inzicht verzamelen. Dit kan gedaan worden door
te observeren, waarnemen, meten, interpreteren en te adviseren.
,Problemen bij definiëring van ‘de sociologie’
Veel definities zijn erg algemeen en er is een gebrek aan consensus. Elchardus geeft aan dat het
beter is om een alleen een werkdefinitie te gebruiken; ‘de wetenschap van het samenleven’.
Betreft een belangrijke sociologische les in gedachten houden (gaat over het vraagstuk van de sociale
orde). Ook de taken en houding van een socioloog zijn duidelijk. En daarnaast zijn er twee
contrasterende visies op de aard van de samenleving.
De belangrijkste les van de sociologie 1
‘’alles is contingent, maar daarmee (nog) niet arbitrair’’
Les 1 eerste deel
‘’Alles is contingent’’ = iets is noodzakelijk noch onmogelijk oftewel de sociale orde had ook een
ander patroon/vorm kunnen tonen.
Een voorbeeld: een hoger onderwijssysteem in de VS en Nederland (Ballantine & Hammack)
In NL betaal je bijv. 2000 euro per jaar voor het hoger onderwijs, maar in de VS kun je al gauw
20.000 dollar kwijt zijn (universiteit v/d staat). Het had in Nederland dus anders kunnen zijn.
De belangrijkste les van de sociologie 2
Les 1 tweede deel maar daarmee (nog) niet arbitrair
∞ Niet alle varianten van samenleven even waarschijnlijk
∞ Instellingen en handelingswijzen niet toevallig geordend
∞ Sociologen bestuderen de keuze en de wijzen waarop mensen effectief tot
gemeenschappelijke opvattingen over het samenleven zijn gekomen.
In de VS geldt nivellering niet per se; voor succes moet je maar opklimmen. Als je zo goed bent kun je
een beurs krijgen. ‘rags to riches’. Iedereen wel gelijke kansen, maar eigen succes wordt meer
benadrukt.
Besef van contingentie 18e eeuw
Contingentie = opluchting dat niet alles vast ligt? nee, was een oncomfortabel bewustzijn
Hoe kunnen mensen ertoe gebracht worden de wet te eerbiedigen, als er bewustzijn ontstaat van
contingentie?
Tegenverlichting: anti-rationalisering [Luhmann 1927-1998]
Verlichtingsdenker: pro-rationalisering [Habermas 1928-]
A.Comte: omgaan met contingentie via positivisme
Comte: ‘Sociologie Logos: wet socio = sociale leven
Via de verlichting opmars wetenschap
Positivisme: natuurwetenschappen als voorbeeld; we hebben een theorie nodig, hypothese, gaan we
toetsen. Er moet tewerk gegaan worden als een bioloog
Er was echter ook kritiek op het positivisme:
∞ Veranderlijkheid
∞ Context
∞ Beïnvloeding
, 3 bronnen voor de niet-arbitraire contingentie
Verklaring Elchardus
1. De natuur (biologie)
Denk bijvoorbeeld aan genetische aanleg [PW, meer vrouwen, opvoeden zit in aard,
bepaalde neiging vertonen etc.]
2. De geschiedenis
Schoolstrijd; financiering van bijzondere scholen dus ook religieuze scholen in Nederland. In
de VS is dit anders. Religie en staat staan los van elkaar, indien een katholieke school
opgericht wordt, dan moet dit privaat gebeuren.
3. De samenhang [meest populaire bron onder sociologen]
Er is een bepaalde vaststelling, balans tussen verschillende kerninstellingen (Bijv. het
onderwijs, economie, politiek etc.) in de samenleving.
Deze 3 noemt Elchardus ‘’de legitimerende derde’’, maar alle drie de bronnen zijn toch beperkt in
hun verklaringskracht van het niet arbitraire in de sociale orde.
Tussenstand: sociologie houdt zich dus bezig met de bestudering van..
∞ Hele samenlevingen, de sociale orde in een samenleving
∞ Hoe en waarom mensen een sociale orde steunen
∞ ‘’Alles is contigent maar daarmee nog niet arbitrair..’’
∞ Keuze volgen deels natuur, geschiedenis en samenhang maar deze zijn niet dwingend
∞ Doel socioloog: beter begrip en kennis van de sociale orde
Elchardus H2 taken en houdingen van de socioloog
De taken van de socioloog
1. De cijferaar
Voorbeeld – Empirisch analytische taak.
Het jongensprobleem: een gevolg van de feminisering van het lerarenberoep? (Ballantine &
Hammack en ook Elch). Onderwijs sluit niet goed aan bij jongens, meer ingericht voor
meisjes, als gevolg daarvan blijven jongens meer achter, stromen ze af etc. De socioloog wil
hier vervolgens meer over weten. Het probleem blijkt in werkelijkheid te bestaan. Wat
betreft het hebben van een juf heeft geen invloed op cijfers van de jongens. mythe
doorprikken dus betreft ook gelijk de mythejager.
2. De mythejager
3. De levenskunstenaar
Elchardus H3 De ontdekking van de samenleving I De
individualistische variant
Twee visies op de aarde van de samenleving
Individualisme De individu en zijn intrinsieke motivaties en natuurlijke neigingen vormen startpunt
van de verklaring van de sociale orde
Collectivisme De samenleving of sociale groepen vormen startpunt voor verklaring van de sociale
orde
Individualistische variant in de sociologie (visie 1)
De eerste van de twee visies op samenleven.. die allebei verschillende visies op causaliteit
verdedigen.
