NEUROPSYCHOLOGIE
HOOFDSTUK 12
Veranderingen van stemming, gedrag en persoonlijkheid
, Hoofdstuk 12: veranderingen van stemming, gedrag en persoonlijkheid
12.1 Emotie en expressie
Een emotionele vlakheid wordt vaak als onaangenaam ervaren. Persoonlijkheid heeft in ieder geval
te maken met de individueel kenmerkende gedragingen die een persoon vertoont. Door een
hersenbeschadiging verandert er iets aan het ‘mentale beeld’ van de omgeving. Dat het gedrag
verandert is dus logisch. Het maakt veel uit waar de laesie zich bevindt. Wat we zien op foto’s is
‘expressie’, dat wil zeggen gedrag. De vraag is nu in hoeverre dit gedrag in overeenstemming is met
de onderliggende emotie of stemming. Ons gedrag staat zelden in een ‘een-op-een’-relatie met onze
stemming.
Door hersenbeschadiging kunnen er veranderingen optreden in de emoties zelf, het gedrag en de
relatie tussen emotie en gedrag (emoties worden sterk/minder sterk geuit).
In bepaalde gevallen van hersenbeschadiging, vooral corticaal, kunnen emotionele expressies
ontremd zijn zonder dat de behorende emotie aanwezig is. Veel patiënten beseffen dit.
Parkinson-patiënten hebben soms een vlak gelaat, hebben wel emoties, er is een stoornis in de
expressieve mimiek. Om patiënten goed te behandelen is het belangrijk dat naast de fysieke
toestand ook de emotionele en gedragsmatige veranderingen in kaart worden gebracht.
12.2 Indeling van gedragsveranderingen
Indelen van gedragsveranderingen c.q. stoornissen na hersenbeschadiging is lastig, omdat vaak niet
duidelijk is wat door de hersenbeschadiging wordt veroorzaakt en wat het gevolg is van allerlei
verandering in de leefsituatie van de patiënt. En de term gedrag is vaag begrensd. Wordt vaak
ingedeeld in:
Min-symptomen: sufheid, initiatiefloosheid, abulie (willoosheid), apathie, niet eten of
drinken, libidoverlies, mimiekarmoede, etc.
Plus-symptomen: delier, onrust, epileptische aanvallen, vraatzucht, impulsief gedrag etc.
Is vaak lastig in te delen (moppen vertellen tijdens begrafenis kan bij beide). Er is dus nog een derde
categorie:
Diversen c.q. niet in te delen: decorumverlies, niet-coöperatief gedrag, negativisme,
veranderd denken, depressie, angst, etc.
Deze indeling is een middel en geen doel.
12.3 Algemene kenmerken van gedragsverandering volgens Goldstein
Kurt Goldstein: Duits neuroloog, onderzoek naar gevolgen van hersenletsel (door de oorlog).
Patiënten krijgen nog steeds niet-onderbouwde en betekenisloze etiketten opgeplakt. Het is
belangrijk om oorzaken te zoeken/vinden, dat kan de basis zijn van een zinvolle interventie.
De aspecten van Goldstein:
Verhoging en labiliteit van de reactiedrempel
De patiënt reageert later of heeft een sterkere prikkel nodig, dit kan per keer sterk wisselen.
Uitbreiding in tijd en ruimte
Zowel van waarneming als het bewegen:
