Niet-aangeboren hersenletsel:
Drie vormen niet-aangeboren hersenletsel:
1. Verworven hersenletsel – plotselinge verandering in functioneren door letsel (CVA, hersentrauma)
- Traumatische oorzaak
Specifieke gebeurtenis voorafgaand
Open of gesloten hersenletsel tot gevolg
- Niet-traumatische oorzaak
Hersenletsel gesloten
2. Ontwikkelingsstoornis – neurologische aandoening die de normale ontwikkeling belemmerd
(leerstoornissen, dyslexie)
3. Neurodegeneratieve stoornis – geleidelijk minder functioneren van het brein (ALS, Alzheimer)
Beroerte / CVA (cerebrovasculair accident)
- Valt onder traumatisch hersenletsel
- 2 varianten: bloedig of niet bloeding
- Bloeding is hersenbloeding --> scheurtje in een bloedvat, bloed stroomt in of rond de hersenen,
hoopt zich op een beschadigt hersenweefsel
- Niet-bloeding is herseninfarct --> bloedvat is langere tijd afgesloten door bv. bloedstolsel. Deel van
de hersenen sterft af.
- Incidentie van beroerte is 42 000 nieuwe gevallen per jaar
- Hersenbloeding: komt minder vaak voor maar mortaliteit 70-80% in 1 e maand na de bloeding
- Herseninfarct: 75% van de beroertes, maar mortaliteit 25% in 1 e maand na het infarct
- Elke dag hebben ongeveer 125 mensen een beroerte
- De kans op een beroerte neemt toe met de leeftijd
- Risicofactoren voor hersenbloeding: hoge bloeddruk, complicatie bij gebruik van bloedverdunners
- Risicofactoren voor een TIA of herseninfarct: hoge bloeddruk, roken, verhoogd cholesterol gehalte,
hart- ritmestoornis, diabetes, overgewicht, hart- en vaatziekten in de familie, langdurige stress of te
weinig lichaamsbeweging
TIA (transient ischemic attack)
- Tijdelijke afsluiting van een bloedvat
- Stolsel verdwijnt vanzelf, symptomen meestal minder dan 30 minuten tot 24 uur
- Wordt ook gezien als lichte beroerte
- Belangrijke waarschuwing voor mogelijke herseninfarcten in de (nabije) toekomst
- Incidentie is jaarlijks ongeveer 55 000 gevallen
Andere vormen NAH
- Tumoren en infecties
- Bij tumor letsel afhankelijk van locatie, grootte en evt. kwaadwaardigheid
- Infectie: hersenvliesontsteking, hersenontsteking of hersenabces
- Neurotoxiciteit, zoals oplosmiddelen, pesticiden, zware metalen, koolmonoxide, alcohol en drugs
- Hersenschade dor zuurstofgebrek of auto-immuunziekte
Gevolgen na hersenletsel
- Onderscheid tussen 3 soorten stoornisgroepen die het gevolg zijn van hersenletsel:
1. Primair neurologische stoornissen (zintuigelijke problemen, bewegen)
, 2. Neuropsychologische stoornissen (cognitieve perceptie)
3. Psychologische veranderingen (stemming, gedrag, persoonlijkheid)
1. Primair neurologische stoornissen:
Hemiparese
- Hemiparese is halfzijdige spierzwakte, halfzijdig krachtverlies of gedeeltelijke halfzijdige verlamming
- Mogelijk grote moeite met het bewegen van benen en armen. Moeite met lopen en houden van
evenwicht
- Door de wil gestuurde bewegingen niet of beperkt mogelijk
Spasticiteit:
- Verhoogde spanning in verlamde of verzwakte spieren
- Spieren zijn als het ware overprikkeld en kunnen wisselend of permanent zomaar samentrekken
- Kan pijn veroorzaken, het bewegen beperken en dagelijks handelen moeilijk of onmogelijk maken
- Komt bij 20% tot 40% van de mensen met hersenletsel voor
Sensibiliteitsstoornis:
- Het niet voelen van bepaalde dingen, zoals kou, warmte of tast
- Gevoelsprikkel kan ook versterkt worden waargenomen: streling doet pijn
- Kunnen ongelukken tot gevolg hebben en grote invloed hebben op intieme relaties
Hemianopsie
- Mensen met hemianopsie zijn in één gezichtsveld blind
- Gezichtsveld kan ook voor een kwart deel zijn uitgevallen
2. Neuropsychologische functiestoornissen :
Neuropsychologische functiestoornissen zijn cognitieve stoornissen.
Gaat om stoornissen in de perceptie, taal of executief functioneren:
Afasie (taalstoornis)
Agnosie (herkenningsstoornis)
Apraxie (stoornis van doelmatig handelen)
Amnesie (geheugenstoornis)
Neglect (aandachtsstoornis)
•Afasie
- Stoornis in taal. Ontstaat door letsel in linker hersenhelft.
- Problemen met spreken, lezen en schrijven
- Verschillende vormen:
-Globale afasie: niet of nauwelijks kunnen spreken, moeite met gesproken taal
-Broca’s afasie: alleen inhoudswoorden van zinnen, lijkt op telegramstijl. Begrip is meestal
redelijk. Zijn zicht meestal erg goed bewust van afasie
-Wernicke’s afasie: spreken vlot, lange zinnen, klopt grammaticaal vaak niet. Gebruiken
flarden van woorden zonder enig verband. Begrip is moeilijk en zijn zich meestal minder
bewust van fouten in taal
-Amnestische afasie: woordvindensproblemen. Soms klankverwisselingen of woord wat in
zelfde betekenissfeer ligt.
•Agnosie
- Verlies van vermogen om personen, voorwerpen, geluiden en geur etc. te herkennen
- Zintuiglijke waarneming grotendeels wel intact, geen sprake van geheugenverlies
- Meest voorkomende vormen zijn visuele en auditieve agnosie maar kan ook bij andere
zintuigen voorkomen
, - Verschillende vormen:
-Apperceptieve agnosie: problemen in het zien, zoals delen figuur samenvoegen tot geheel
-Associatieve agnosie: herkenning wel intact, onvermogen tot vormen mentale voorstelling
-Prosopagnose: onvermogen tot herkennen gezichten
-Vormagnosie: onvermogen herkennen van vormen
-Objectagnosie: onvermogen om objecten waar te nemen
-Somato-agnosie: delen van het eigen lichaam worden niet herkent
-Simultaanagnosie: onvermogen tot waarnemen meer dan één object
•Apraxie
- Onvermogen om bepaalde motorische handelingen uit te voeren
- Belangrijkste vormen zijn:
- Ideatoire apraxie: geen idee hebben hoe de beweging moet, of onjuist hanteren van
voorwerpen
-Ideomotorische apraxie: vooral problemen met uitvoeren van beweging op verzoek.
Automatische reacties lukken vaak wel.
-Constructieve apraxie: ruimtelijk aspect van handeling is verstoord, tekenen of iets in elkaar
zetten lukt niet goed
•Amnesie
- Wordt ook wel geheugenverlies genoemd
- Twee hoofdtypen:
-Retrograde amnesie: informatie van voor het moment van geheugenverlies kan niet worden
opgehaald
-Anterograde amnesie: onvermogen om informatie vanuit het kortetermijngeheugen naar
het langetermijngeheugen te brengen. Nieuwe herinneringen vormen lukt niet.
1 persoon kan beide vormen van amnesie hebben
•Neglect (aandachtsstoornis)
- Stelselmatig één lichaamshelft of een deel van de ruimte om iemand heen wordt
verwaarloosd
- Helft die verwaarloosd wordt is afhankelijk van locatie van letsel in hersenen
- Beschadiging links > dan neglect rechts
- Beschadiging rechts > dan neglect links
Mogelijke problemen neglect:
- Bij het eten wordt de ene helft van het bord vergeten leeg te eten
- Bij het scheren wordt maar één helft van het gezicht geschoren
- Bij het opdoen van make-up wordt maar één kant van het gezicht gedaan
- Moeite met het vinden van spullen aan één kan van de kamer
- Tegen dingen aanlopen die aan de aangedane kant staan (obstakels, deurpost)
- In het verkeer is een neglect levensgevaarlijk, omdat verkeersdeelnemers en borden aan de
aangedane kant niet wordt waargenomen
- Kamers en gangen aan bijvoorbeeld de linkerkant worden voorbijgelopen, waardoor mensen
de weg kwijtraken
- Het negeren van de mensen in een groep die toevallig aan de verkeerde kant staan. Niet uit
onwil, maar omdat ze niet waargenomen worden
- Iemand kan ook aangeven aan de ene kant niets te kunnen horen terwijl een audiogram
aantoont dat er niets aan de hand is met dat gehoor
- In extreme gevallen herkent de patiënt zijn eigen arm en been niet meer als zijn eigen
ledematen. Hij heeft het gevoel dat er een vreemd been in bed ligt.