Samenvatting ontwikkelingspsychologie
Hoofdstuk 1 ‘Een inleiding in de ontwikkeling van het kind’
1.1 Een oriëntatie op de ontwikkelingspsychologie
Ontwikkelingspsychologie is de wetenschappelijke studie naar de patronen van groei,
verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende leeftijd, dus vanaf de geboorte via
de babyjaren, peuterjaren, kleuterjaren, schoolperiode, adolescentie, volwassenheid tot aan de
ouderdom.
Ontwikkelingspsychologen houden zich niet alleen bezig met de manier waarop mensen tijdens
hun leven groeien en veranderen, maar ook met stabiliteit in het leven van kinderen,
adolescenten en volwassenen.
1.1.1. De reikwijdte van het vakgebied
Onderzoek naar de ontwikkeling van kinderen is te verdelen in drie centrale thema’s:
Fysieke ontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling
Fysieke ontwikkeling is de ontwikkeling die betrekking heeft op de fysieke opbouw van het
lichaam, zoals de hersenen, het zenuwstelsel, de spieren, de zintuigen en de behoefte aan eten,
drinken en slaap. Denk hierbij aan onderzoek naar de effecten van ondervoeding op het
groeitempo van kinderen of het seksuele rijpingsproces tijdens de adolescentie.
Cognitieve ontwikkeling is de ontwikkeling die betrekking heeft op de manier waarop het
gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei en verandering in de eigenschappen die de ene
persoon onderscheiden van de andere. Zo houden cognitieve ontwikkelingspsychologen zich
bezig met leren, geheugen, probleemoplossing en intelligentie.
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling is de ontwikkeling die betrekking heeft op sociale
relaties en interacties met anderen en op duurzame eigenschappen die de ene persoon van de
ander onderscheiden.
1.1.2 De invloed van cohorten op ontwikkeling: ontwikkelen in een sociale wereld
Cohort is een groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren is. Ieder mens
behoort tot een specifieke cohort. Belangrijke sociale gebeurtenissen zoals oorlogen,
economische opleveringen en depressies hebben een bepaalde invloed op alle leden van een
cohort.
Normatieve gebeurtenissen mensen die tot een bepaalde cohort behoren, zijn hier onderhevig
aan. Dit zijn gebeurtenissen die zich voor de meeste individuen binnen een groep op dezelfde
manier voltrekken. Deze gebeurtenissen kunnen biologisch, sociaal of cultureel bepaald zijn.
Bijvoorbeeld het bereiken van de pubertijd is een normatieve gebeurtenis.
Normatieve invloeden bepalen ook een deel van de ontwikkeling. Deze invloeden leien tot
conformiteit omdat men de gevolgen van afwijkend gedrag vreest. Stel je voor dat Kim goed is in
rekenen en na een snelle berekening ervan overtuigd is dat het juiste antwoord B is. Wanneer de
leerkracht vraag ‘Wie denkt A’? En alle kinderen steken hun hand op, doet Kim dit ook maar,
omdat ze bang is uitgelachen te worden.
Niet-normatieve invloeden dit zijn specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van
een specifiek persoon op een tijdstip wat de meeste andere mensen niet overkomt.
1
,1.2 Kinderen: verleden, heden en toekomst
Het maatschappelijk beeld van jeugd en van wat normaal is om van kinderen te vragen,
verandert door de eeuwen heen.
1.2.1 Vroege denkbeelden over kinderen
Sommige wetenschappers denken dat er een periode waar waarbij de kindertijd nog niet eens
bestond. Pas in de middeleeuwen rond 1600 kregen kinderen een eigen status.
1.2.2 De twintigste eeuw: ontwikkelingspsychologie als discipline
De wetenschappers die de basis van de ontwikkelingspsychologie legden, hadden een
gemeenschappelijk doel: ze wilden de aard van groei, verandering en stabiliteit tijdens jeugd en
adolescentie op een wetenschappelijke manier bestuderen. Zij hebben ervoor gezorgd dat het
vakgebied zich tot zijn huidige dimensies heeft ontwikkeld.
1.2.3 Actuele vraagstukken en onderwerpen: de onderliggende thema’s van de
ontwikkelingspsychologie
Op het moment spelen er een aantal centrale vraagstukken en onderwerpen over de
ontwikkeling van kinderen. Dit zijn de volgende vraagstukken:
1. Continue verandering vs. Discontinue verandering
2. Kritieke vs. Gevoelige perioden
3. Levensloopmodel vs. Focus op specifieke perioden
4. Nature vs. Nurture
Continue verandering Discontinue verandering
Verandering verloopt geleidelijk. Verandering verloopt in duidelijk
Prestaties op het ene niveau zijn een vervolg onderscheiden stappen of fasen.
op een voorgaan niveau. Gedrag en processen zijn in verschillende
fasen kwalitatief verschillend.
Van iets helemaal niet naar helemaal wel
kunnen.
Kritieke perioden Gevoelige perioden
Voor een normale ontwikkeling zijn bepaalde Mensen zijn gevoelig voor bepaalde stimuli uit
stimuli uit de omgeving noodzakelijk de omgeving, maar de gevolgen van
Specifieke periode waarin een ontwikkeling ontbrekende stimuli zijn terug te draaien.
plaats moet vinden of een gebeurtenis de Periode waarin vermogens optimaal naar
grootste gevolgen heeft. voren komen.
Levensloopmodel Focus op specifieke perioden
In moderne theorieën ligt de nadruk op groei Vroege ontwikkelingspsychologen zien de
en verandering in de loop van de levensduur kindertijd en de adolescentie nadrukkelijk als
en op verbanden tussen verschillende de belangrijkste perioden.
perioden.
Nature Nurture
De nadruk ligt op het ontdekken van erfelijke De nadruk ligt op invloeden van de omgeving
eigenschappen en vermogens. op iemands ontwikkeling.
1.2.4. De toekomst van de ontwikkelingspsychologie
Hoe ziet de toekomst van de ontwikkelingspsychologie eruit? Waarschijnlijk als volgt:
Nieuwe onderzoeksgebieden doormiddel van meer onderzoek
Groeiende specialisatie
Meer samenwerking tussen verschillende gebieden
Meer aandacht voor diversiteitvraagstukken
Grotere invloed op kwesties van publiek belang
2
, Terugblik
Wat is ontwikkelingspsychologie?
o Ontwikkelingspsychologie is een wetenschappelijke benadering van
vraagstukken over groei, verandering en stabiliteit in ons leven met de nadruk op
vraagstukken die spelen vanaf onze conceptie tot aan onze volwassenheid.
Wat is de reikwijdte van het vakgebied?
o Het vakgebied omvat de fysieke, de cognitieve en de sociale
persoonlijkheidsontwikkeling van alle leeftijden tussen de conceptie en de
adolescentie.
o Cultuur, zowel in de brede als in de enge zin van het woord, is een belangrijke
kwestie binnen de ontwikkelingspsychologie. Veel aspecten van onze
ontwikkeling worden niet alleen beïnvloed door brede culturele verschillen,
maar ook door etnische en socio-economische variaties binnen een bepaalde
cultuur.
o Elk persoon krijgt in zijn leven te maken met normatieve historisch bepaalde
invloeden, normatieve leeftijdsgebonden invloeden, normatieve socioculturele
invloeden en niet-normatieve gebeurtenissen.
Wat zijn de belangrijkste onderwerpen en vraagstukken binnen de
ontwikkelingspsychologie?
o De vraag of de ontwikkeling van kinderen continue of discontinue is.
o De vraag of de ontwikkeling grotendeels wordt bepaald door kritieke of
gevoelige perioden waarin sprake moet zijn van bepaalde invloeden of
ervaringen, wil die ontwikkeling normaal verlopen.
o De vraag of men zich moet concentreren op bepaalde belangrijke perioden in de
menselijke ontwikkeling of juist op het hele leven.
o De nature-nurture discussie, die gaat over het relatieve belang van genetische
versus omgevingsinvloeden.
Hoe zal de toekomst van de ontwikkelingspsychologie eruitzien?
o Enkele te verwachten toekomsttrends zijn: groeiende specialisatie, meer
samenwerking tussen verschillende gebieden, meer aandacht voor
diversiteitvraagstukken en een grotere invloed op kwesties van publiek belang.
3
