Paragraaf 5.1 De renaissance
Deze paragraaf gaat over twee kenmerkende aspecten:
het mens en wereldbeeld van de renaissance en de hernieuwde oriëntatie op de klassieke
oudheid.
In de 15 e eeuw begon in Italië de Renaissance. Een herbeleving van de oudheid.
Humanistische geleerden gingen klassieke teksten bestuderen. Ook in de kunst en literatuur
herleefde de oudheid.
Rijke kooplieden
In de Italiaanse stadstaten ontstond in de late Middeleeuwen een machtige bovenlaag van
handelaren en bankiers. Een mooi voorbeeld daarvan was Venetië. De Venetiaanse
koopliedenwaren schatrijk geworden van de handel en iedereen mocht dat zien.
Een nieuw levensgevoel
Ook in andere Italiaanse stadstaten was dat zo. Om hun toegenomen rijkdom te tonen
bouwden ze riante huizen en gaven kunstenaars opdrachten. In die omgeving ontstonden
een nieuw mensbeeld, een nieuw wereldbeeld en een nieuw levensgevoel. Men hield de blik
niet meer gericht op God en het leven na de dood. Hun levensmotto veranderde van
'Memento Mori' (gedenk te sterven) naar 'Carpe Diem' (pluk de dag). In het klassieke
erfgoed van de Grieken en Romeinen herkenden ze hun eigen op het hier en nu gerichte
levenshouding. Ze gingen de Middeleeuwen zien als een donkere tussenperiode. De
herleving van oudheid zijn we Renaissance gaan noemen, 'wedergeboorte' van de klassieke
oudheid. De Renaissance begon in de 15 e eeuw in Italië en verspreidde zich vanaf 1500 over
de rest van Europa. Het begin van de vroegmoderne tijd.
Het humanisme
Humanistische geleerden lazen en verklaarden klassieke teksten. De humanistische
geleerden wilden de denkwereld van de klassieke auteurs begrijpen zoals ze echt waren
geweest, los van het christendom. Ze probeerden de teksten in de originele staat te
herstellen en voorzagen ze van uitleg. De Turkse verovering van Constantinopel in 1453 gaf
het humanisme een extra impuls.
De universele mens
Aanvankelijk was het humanisme vooral een beweging van geleerden. Maar op den duur
ging het lezen van klassieke teksten bij de opleiding van de hogere burgerij horen. Het
nieuwe opvoedingsideaal was een verstandig en mondig individu met een ontwikkeling op
verschillende terreinen. Zo iemand was bijvoorbeeld Leonardo da Vinci. Hij onderzocht alles:
niet door boeken te lezen, maar door eigen waarneming. Vanwege zijn veelzijdige
ontplooiing werd hij gezien als de renaissancemens bij uitstek.
Verspreiding over Europa
Rond 1500 verspreidde het humanisme zich ook buiten Italië, geholpen door de
boekdrukkunst en door onderlinge contacten. Belangrijke humanisten buiten Italië waren
, Erasmus in Rotterdam en de Engelsman Thomas More.
Erasmus probeerde een christelijk humanisme te bereiken. Door bestudering en vertaling
van oude teksten werd het christendom verdiept en gezuiverd.
Van Thomas More verscheen in 1516 het boek Utopia, waarin hij een beeld schetst van de
ideale samenleving.
De leergierigheid en kritische instelling stimuleerde ook het natuurwetenschappelijke
denken. Copernicus was in de 16 e eeuw zo'n wetenschapper die een wiskundig model
ontwierp waarbij niet de aarde maar de zon als het middelpunt van ons zonnestelsel werd
gezien. Het was een aanloop naar de wetenschappelijke revolutie van de 17e eeuw, die het
wereldbeeld verder zou veranderen.
Klassieke kunst als voorbeeld
Ook in de beeldende kunst wilden kunstenaars de werkelijkheid zo echt mogelijk weergeven.
Met lijnen, kleuren en schaduwen brachten ze diepte aan in hun schilderingen. Men maakte
niet alleen Bijbelse voorstellingen maar ook portretten, landschappen en mythologische
figuren. De werken van Michelangelo zijn daar een voorbeeld van. Zoals zijn schilderingen in
de Sixtijnse kapel in het pauselijke paleis van Vaticaanstad, waarbij de figuren trots hun
lichaam tonen. Deze aandacht voor het lichamelijke zou in de Middeleeuwen ongepast zijn
gevonden.
Paragraaf 5.2 De Europese expansie
Deze paragraaf gaat over het kenmerkende aspect: het begin van de Europese expansie
overzee.
Het waren de Portugezen en Spanjaarden die als eersten in de 15 e eeuw de kusten van
Afrika, Azië en Amerika verkenden. Naar Azië vooral voor de specerijen. Aan het einde van
de 16 e eeuw gingen ook Nederlanders, Engelsen en Fransen op ontdekkingsreis.
Verre werelddelen
In de 15 e eeuw was het grootste deel van de aarde onbekend gebied. Europeanen wisten in
die tijd nog niet van het bestaan van Australië en Amerika. Ze kenden wel delen van het
Midden-Oosten en van de noordkust van Afrika. Europeanen wilden graag naar China en
Indië omdat oosterse producten zoals zijde en specerijen gewild waren. Door de vele
tussenhandelaren was oosterse koopwaar peperduur. Tot 1453 kwam veel oosterse
koopwaar via Constantinopel binnen. Omdat er veel geld mee te verdienen was zochten
Europese handelaren, omdat ze niet over land mochten reizen, een manier om naar het
Verre Oosten te reizen. En dat werd een route over zee.
Portugezen naar Azië
Hendrik de Zeevaarder, zoon van de Portugese koning, stichtte een school voor zeevaarders,
waar les werd gegeven in navigatie, astronomie en kaartlezen. Met behulp van gegevens die
zeevaarders meebrachten werden kaarten gemaakt die zeer geheim waren. Zo slaagden de
Portugezen er in 1488 in, Bartholomeo Diaz, om rond Kaap de Goede Hoop te zeilen en in
1498 bereikte Vasco da Gama India. Vandaar uit drongen de Portugezen in 1510 door in de
Indonesische archipel, waaronder de Molukken, waar zeer gewilde specerijen zoals
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper justinzandee. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
