HR en Leiderschap samenvatting (boek leiderschap in ontwikkeling, Goossens)
Hoofdstuk 1: wat is leiderschap?
Een leider levert verschillende soorten bijdragen aan de groep of een team of een organisatie:
1. De zorg voor veiligheid
2. Zingeving en inspiratie
3. Ondersteuning met faciliteiten
Bij het inrichten van processen gaat het om taakverdeling, samenwerking, afstemming en
besluitvorming handelende aspect van leiderschap.
In de Europese geschiedenis zijn er een aantal momenten kenmerkend geweest voor de
ontwikkeling van leiderschap:
1215: Engelse edelen dwongen de toenmalige koning om een document te ondertekenen
waarin stond dat hij een deel van zijn bevoegdheden overdraagt aan het parlement
1517: Maarten Luther zijn stellingen vormden het begin van het protestantisme
1789: De Franse revolutie zorgde voor het einde van de heerschappij van koningen en adel
In al deze gevallen is te zien dat de volgers meer macht kregen dan de leiders.
Sinds de industriële revolutie is er een nieuw soort leider ontstaan: de ondernemer.
Er zijn erg veel verschillende definities van leiderschap. Peter Drucker geeft een eigentijdse
betekenis van leiderschap. Volgens hem gaat het over het verheffen van iemands visie tot grotere
hoogte, het verbreden van zijn prestaties en het uitbouwen van iemands persoonlijkheid door
grenzen te verleggen. Het gaat dus niet alleen om de leider zelf en zijn of haar visie en prestaties,
maar het gaat ook om de volgers. ‘Leiderschap is a we-thing’. Drucker ziet leiderschap gaandeweg
meer als proces tussen leiders en volgers, dan als alleen eigenschappen van de leider.
Macht, autoriteit of dwang maken nog geen leider. Hier ontbreekt de intentie van de volger. Er is pas
sprake van leiderschap als de volger wil volgen.
Elementen die dus horen bij leiderschap zijn: er is een leider, een (groep) volger(s), relatie tussen die
twee, er is een doel, er zijn motieven om dat doel te bereiken, het gedrag van alle betrokkenen.
Deze elementen (personen, relatie, doel, motieven en gedrag) zijn constant in beweging en
ontwikkeling.
Horizontale arbeidsdeling de verschillende stappen in het productieproces worden door
verschillende mensen uitgevoerd.
Verticale arbeidsdeling taken zijn afgesplitst en liggen hoger in de organisatie.
Management richt zich vooral op het halen van de doelen tegen zo laag mogelijke kosten. Zo
effectief en efficiënt mogelijk werken.
Managers sturen mensen en processen aan, zien erop toe dat afspraken worden nagekomen, doelen
worden behaald en steunen waar nodig. Managers zorgen ervoor dat we van A naar B komen,
leiders zorgen ervoor dat we van A naar B willen.
Een leider heeft als taak de professionals zo te inspireren en te motiveren dat zij hun kennis en
vaardigheden inzetten voor het doel, het team en de organisatie. Een teamleider stuurt processen
1
,en mensen aan. Daarvoor brengt hij of zij de procedures en voortgang in kaart. Ook gaat een
teamleider met werknemers in gesprek over hun capaciteiten, hun bijdrage en hun motivatie.
Leiderschap kan niet los worden gezien van macht. Er zijn drie verschillende soorten macht.
1. Formele macht: macht op basis van functie/positie. Als hierbij sprake is van onderliggende
wetten en regelgeving wordt het ook wel legitieme macht genoemd. Iemand met formele
macht heeft doorgaans ook toegang tot (vertrouwelijke) informatie. Aan zo een positie zitten
vaak ook privileges gekoppeld.
2. Expertisemacht: macht die gebaseerd is op iemands ervaring of iemands kennis. We spreken
dan van gezag en autoriteit. Iemand heeft invloed omdat anderen zijn of haar kennis en
ervaring erkennen en waarderen. Iemand met kennis van zaken en ervaring wordt graag om
raad gevraagd
3. Referentiemacht: macht die iemand heeft door zijn of haar charisma of uitstraling. Volgers
worden geïnspireerd door deze leider en proberen het gedrag over te nemen. De
charismatische leider heeft invloed door een rolmodel te zijn. Doorgaans beschikken zij over
een groot netwerk van relaties
Mensen kunnen over één van deze machtsbronnen beschikken of over een combinatie van deze
machtsbronnen.
Macht zit overal. Woordkeuze bepaald hoe men over een onderwerp denkt framing. Maar er zijn
veel meer machtssystemen bijvoorbeeld routeborden, verkeerslichten, inrichting van een winkel etc.
dit zijn allemaal fysieke elementen die ons gedrag beïnvloeden. Immateriële machtsfactoren zijn
bijvoorbeeld: wetten en regels, openingstijden, dienstregelingen etc.
Leiders zijn machtig wanneer zij invloed hebben op structuren, formuleringen en processen, als ze
kunnen bepalen wat er op de agenda komt en wat er trending is in de media.
Motivatie de intensiteit, de richting en de volharding (persistentie) van pogingen om een doel te
bereiken.
Leiderschap gaat over het richten van de inzet van mensen. Bij motivatie gaat het om de bezieling
van de medewerker zelf, de uitdaging die in de taak zit en de mogelijkheden die de context biedt.
Zonder volgers is er geen leider.
Voor Peter Drucker bestaat management uit: organiseren, resultaten meten, motiveren,
communiceren en medewerkers ontwikkelen. Peter Drucker is vooral bekend om zijn MBO
(Management By Objectives) het sturen van doelen. Hij is de eerste die alle doelen SMART
(Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden) maakte. Het MBO is gebouwd op 7
concepten:
1. Organisaties en bedrijven zijn er om hun klanten van dienst te zijn. Dit is altijd hun primaire
verantwoordelijkheid
2. Werknemers zijn geen kostenpost maar een belangrijk bedrijfskapitaal
3. Decentralisatie is beter dan alle macht bij de top
4. Focus op de missie, de klanten en hoe je voor de klant waarde kunt toevoegen
5. Snoei wat niet meer nodig is: blijf dingen niet doen ‘omdat je ze al deed’
6. Denken is de belangrijkste taak van de leider. Fouten ontstaan door niet na te denken
7. De belangrijkste taak van de manager is het stellen van de juiste vraag, niet het geven van
het antwoord
2
, 5 effectieve eigenschappen van een manager:
1. Ga bewust om met tijd
2. Ga voor duidelijke resultaten
3. Richt je op sterke punten van jou en anderen
4. Doe eerst de belangrijkste dingen
5. Neem effectieve beslissingen
5 niveaus van leiderschap volgens Jim Collins
Niveau 5: leidinggevende
Niveau 4: effectieve leider
Niveau 3: competente manager
Niveau 2: goed presterend teamlid
Niveau 1: veelbelovend individu
Jim Collins kwam met het egel-principe. De vos wil de egel opeten en probeert het iedere dag op een
andere manier. Het blijven losse, onsamenhangende ideeën. De egel hanteert steeds hetzelfde:
zichzelf oprollen. De vos houdt lang vol maar geeft na enige tijd op. Moraal van het verhaal:
ondernemingen die vasthouden aan een duidelijke visie en weten wara ze goed in zijn, handelen als
een egel. Bedrijven die van alles proberen en van de hak op de tak springen zijn als de vos.
Hoofdstuk 2: wie is leider?
Leiderschap is zowel aangeboren als aangeleerd. Er zijn kwaliteiten waar men mee is geboren die
helpen om een goede leider te zijn, maar er zijn ook een aantal eigenschappen die aan te leren zijn.
Eigenschappen van leiders (volgens Kirkpatrick en Locke)
1. Gedrevenheid leiders hebben veel energie, doorzettingsvermogen, focus, hoog
prestatievermogen en tonen initiatief
2. Leiderschapsmotivatie leider willen zijn, invloed uitoefenen op anderen en samen met
anderen doelen behalen
3. Eerlijkheid en integriteit eerlijk zijn over de doelen die worden nagestreefd, beloftes
nakomen. Hiermee wordt een vertrouwensband gecreëerd
4. Zelfvertrouwen realistisch inzicht op eigen capaciteiten, emotionele stabiliteit, om
kunnen gaan met tegenslagen
5. Cognitieve vermogens intelligentie, analytisch vermogen, kunnen verwerken van grote
hoeveelheden informatie
6. Kennis van het bedrijf vakkennis, zowel door studie als ervaring
7. Overige kenmerken charisma, flexibiliteit, extraversie en creativiteit (zijn minder
significant dan de bovenstaande 6 kenmerken)
De Big Five test is een persoonlijkheidstest die veel wordt gebruikt bij selectietrajecten. De vijf
schalen van die Big Five zijn:
1. Extravert-introvert
2. Vriendelijk-onbaatzuchtig
3. Zorgvuldig-gewetensvol
4. Emotioneel-stabiel
5. Open-origineel
3
