Uitgebreide samenvatting van het boek. Bij de samenvatting zijn telkens plaats ingevoegd van alle belangrijke grafieken die je moet kennen voor het tentamen.
Samenvatting Rechtseconomie 2019-2020
Hoofdstuk 2: Welvaart, markten en overheid (week 1)
Nutsmaximaliserend gedrag
Het economische doel van de mens om keuzemogelijkheden te optimaliseren om zo het hoogst
mogelijke economische nut uit een bepaalde keuze te halen. Mensen zullen dus altijd de
economische keuze maken waar het meeste nut uit te halen valt. Dit is nutsmaximaliserend
gedrag. Welke keuze iemand maakt ligt aan de voorkeur van die persoon.
In de economie worden een aantal veronderstellingen gemaakt over de voorkeuren van
individuen:
1. Er is sprake van volledige voorkeusordening. Dat wil zeggen dat het individuen voor
elk paar goederenpakketten kan aangeven of hij het ene pakket in vergelijking tot het
andere beter, slechter of even goed vindt. Welke combinatie van producten levert het
hoogste nut op? Als A beter is dan B dan is A preferent. Als C gelijk is aan D dan is
persoon X indifferent.
2. De voorkeursordening van het individu is transitief. Dat wil zeggen kiest persoon X
pakket A over B en C over B, dan verkiest hij C boven A.
3. Individuen prefereren meer boven minder.
Om een rangschikking in deze verschillende voorkeursposities te krijgen bestaat er een
indifferentiecurve. Op deze curve liggen de punten van productcombinaties ten aanzien
waarvan persoon X indifferent is. Het nutsniveau is bij al die verschillende combinaties dus
hetzelfde. Ten aanzien van dezelfde indifferentiecurve is het maximale nut voor persoon X
hetzelfde. Ligt een indifferentiecurve verder naar boven? Dan moet je vanuit bovenstaande
uitgangsposities beredeneren dat die indifferentiecurve interessanter is voor persoon X, persoon
X is namelijk een nutsmaximaliserend persoon die zoveel mogelijk nut uit producten wilt halen.
,De indifferentiecurve kan gecombineerd worden met de budgetlijn om zo de
keuzemogelijkheden voor individu X te bepalen. Het budget van persoon X is namelijk beperkt.
Een individu wil de hoogste indifferentiecurve die binnen de budgetlijn van datzelfde individu
mogelijk is bereiken. Daar waar de budgetlijn en de indifferentiecurve elkaar raken is het
optimale keuzepunt voor de besteding van het budget. Dit is het punt waar de helling van de
indifferentiecurve hetzelfde is als de helling van de budgetlijn. Die optimale keuze ziet er zo
uit. De budgetlijn is de lineaire lijn en de indifferentiecurve is de exponentiele lijn.
Wederzijds voordelige ruil en het Pareto-criterium
Bij wederzijds voordelige ruil zijn de Edgeworth Box en het Pareto-criterium relevant. De
Edweworth Box zijn de indifferentiecurven van twee individuen gecombineerd in een grafiek.
Hierdoor zijn Pareto-verbeteringen te herkennen en te verklaren. Bij een verbetering wordt het
nut van individu A groter zonder dat het nut van individu B kleiner wordt. Dit wordt grafisch
geïllustreerd door het ‘oog van Pareto’. Indifferentiecurven kunnen dan verschuiven zodat het
gezamenlijke nutsniveau hoger wordt. Op dat punt waar geen van beide individuen geen hoger
nutsniveau kunnen bereiken is het Pareto optimum bereikt. In die situatie is een gezamenlijk
,welvaartsoptimum bereikt. Bij een Pareto optimum is geen hoger gezamenlijk welvaartsniveau
mogelijk. Bij wederzijds voordelige ruil komen beide betrokkenen op een hogere
indifferentiecurve uit, ze gaan er in termen van nut dus allebei op vooruit.
De economie is niet alleen geïnteresseerd in nut of welbevinden van individuen, maar ook in
dei van de maatschappij als geheel: maatschappelijke welvaart. Een van de belangrijkste
begrippen in het leerstuk maatschappelijke welvaart is het Pareto-criterium. Er is sprake van
een toename in maatschappelijke welvaart, indien het nut van enig lid van de groep groter wordt
zonder dat het nut van een ander lid van diezelfde groep kleiner wordt, wanneer dat het geval
is, is er sprake van een Pareto-verbetering. Het Pareto-optimum is bereikt wanneer er geen
Pareto-verbetering meer mogelijk is. Een verandering in figuur 2.7 van punt A naar B maakt
voor Anita niks uit, het ligt immers op dezelfde indifferentiecurve. Voor Sjonnie gaat het nut
wel omhoog omdat hij naar een hogere indifferentiecurve springt.
De contractcurve is een weergave van de verzameling Pareto optima, en bestaat uit de
verzameling van punten waarin de indifferentiecurven van de betrokken individuen elkaar
raken. Dit zijn alle punten waar de hellingen van beide indifferentiecurven gelijk zijn en waar
dus twee verschillende Pareto-optima bestaan.
, Interpersonele nutsvergelijking
De interpersonele nutsvergelijking is de afweging tussen het nutsverlies van het ene individu
tegen de nutswinst van het andere individu. Pareto is een aantrekkelijk hulpmiddel bij
onderzoek naar de vraag welke invloed een bepaalde verandering heeft op de welvaart van
meerdere individuen samen. Dit is dus de interpersonele nutsvergelijking. Het is echter heel
moeilijk om te meten hoeveel ‘nut’ er nu verloren of gewonnen is. Nut kan worden gemeten op
ordinale- of cardinale schaal. Ordinale schaal houdt simpelweg in dat een groter getal beter is
dan een kleiner getal. 10 is beter dan 2. Maar wat niet gezegd kan worden is dat 10 5 keer beter
is dan 2 omdat onbekend is hoeveel nut aan die getallen wordt gehecht. Indien er niet alleen
aan het groter of kleiner zijn van getallen betekenis kan worden toegekend, maar ook aan de
verhouding tussen getallen dan is er sprake van een cardinale schaal. Omdat er geen methode
is om die cardinale schaal te gebruiken is het zo lastig om nut te meten. Er kan dus ook niet op
deze manier gezegd worden of het nut groter of kleiner is geworden ten koste of ten bate van
een ander individu.
Interpersonele nutsvergelijking is slechts mogelijk indien het nut van de betrokken individuen
betrouwbaar meetbaar is op cardinale schaal en bekend is hoe de nutseenheden van de
betrokken individuen zich tot elkaar verhouden. Gelukkig is er het Hicks-Kaldor-criterium.
Hicks-Kaldor-criterium
Pareto is een aantrekkelijk hulpmiddel bij onderzoek naar de vraag welke invloed een bepaalde
verandering heeft op de welvaart van meerdere individuen samen. Dit is interpersonele
nutsvergelijking. Het echter bijna onmogelijk om hier tot een vergelijking te komen. Daarom
is het Hicks-Kaldor criterium bedacht. Volgens dit criterium wordt er een verbetering van de
gezamenlijke welvaart gerealiseerd, indien er sprake is van een verandering waarbij alle
betrokkenen erop vooruit zouden kunnen gaan. De in geld uitgedrukte nutswinst van de
winnaars overtreft het nutsverlies van de verliezers. Er is dan sprake van een verbetering van
de maatschappelijke welvaart. Er is sprake van compenserende betalingen. Of die passende
compenserende betalingen van winnaars naar verliezers ook feitelijk plaatsvinden is niet van
belang. Enkel van belang is of de winst van de winnaars in theorie het verlies van de verliezers
zou kunnen compenseren.
De toepassing van het criterium vindt plaats door een kosten en batenanalyse. Daar kunnen
problemen optreden door de reële waardering van geld over een bepaalde periode. Die reële
waarde kan namelijk over tijd verschillen. Ook verschilt de relatieve waarde van geld. Een
bepaalde hoeveelheid geld is relatief meer waard voor rijke dan voor arme mensen. Het Hicks-
Kaldor criterium stelt in theorie dat de welvaartswinst kan compenseren voor het
welvaartsverlies dat andere individuen lijden.
Markten en welvaart
Markten zijn een logisch gevolg van arbeidsspecialisatie en de menselijke behoefte voor een
veelheid aan goederen. Doordat mensen zich specialiseren in het voorzien van bepaalde
producten kan er efficiënt worden geproduceerd voor de gehele maatschappij. Specialisatie
zorgt voor een hogere productiviteit. Transacties die in de markt optreden zijn transacties
waarvan iedereen profiteert. Daarom kan er een ruilproces plaatsvinden in de markt. Door dat
ruilproces van mensen die gespecialiseerd zijn in het maken of aanbieden van
goederen/diensten kan er een goederenpakket verweven worden dat beter aansluit bij de
individuele preferenties.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper svengommans. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,49. Je zit daarna nergens aan vast.
