4.3C FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGIEK
PROBLEEM 1. INLEIDING OVER DE ONTWIKKELING VAN JEUGDDELINQUENTIE
- HANDBOEK FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGIEK: H1 T/M H7, H9 T/M H12
- BOEK UITHUISGEPLAATSE JEUGDIGEN: H1
- BOEK GEVOEL IS EXPLOSIEF MATERIAAL: H2
HANDBOEK FORENSISCHE ORTHOPEDAGOGIEK
HOOFDSTUK 1 – FORENISCHE ORTHOPEDAGOGIEK
Forensische orthopedagogiek (FO)
Bestuderen van ontwikkeling en in stand blijven van complexe problematiek van kinderen, jongeren
en jongvolwassenen – waaronder delinquentie, ernstige internaliserende, externaliserende en sociale
problemen, naast trauma’s – en de daarmee samenhangende opvoedings- en gezinsproblemen,
waaronder kindermishandeling en -verwaarlozing.
- Problemen zo ernstig dat justitieel ingrijpen dreigt of al is ingezet
o Strafrechtelijk ingrijpen: jeugdige in aanraking gekomen met politie vanwege
strafbaar feit en wordt binnen de jeugdstrafrechtketen bepaald welke strafrechtelijke
interventie nodig is om herhaling van delinquent gedrag te voorkomen (recidive).
o Civiel ingrijpen: sprake van zorgen over de ontwikkelingskansen of veiligheid van een
jeugdige en gaat het om maatregelen en interventies ter bescherming van de
jeugdige.
® Strafrechtelijk/civiel maakt dat forensische wordt toegevoegd aan orthopedagogiek
Forensische wetenschap onderzoek effectiviteit van (justitiële) preventieve/curatieve interventies
onder praktijkrepresentatieve condities
- Interventiewetenschap met multidisciplinair karakter (gebruik gemaakt van kennis uit
verschillende disciplines)
Opvoeding staat centraal in FO
- Tijdens 1e opvoedingsmilieu (thuisomgeving)
- Tijdens 2e opvoedingsmilieu (school)
- Tijdens 3e opvoedingsmilieu (leeftijdsgenoten en vrije tijd)
- Tijdens 4e opvoedingsmilieu ((semi-) residentiële zorg voor jeugdigen)
® Kinderdagverblijven en zorginstellingen voor kind met VB tot gesloten
jeugdzorginstellingen
® Hierin draagt inadequate opvoeding bij aan ontstaan/instandhouden van complexe
problemen OF is de juiste opvoeding een beschermende factor
FO vanuit bio-ecologisch model (Bronfenbrenner, 1979)
- Ontwikkeling en gedrag van jeugdigen zijn multicausaal.
o Interventies moeten zich richtten op kind zelf, maar ook sociale omgeving +
ontwikkelingsmogelijkheden in opvoedingscontext
® FO bestudeert manier waarop ernstige ontwikkelingsriciso’s en complexe
gedragsproblemen kunnen worden voorkomen/weggenomen.
Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK)
Beschermende factoren zo optimaal te laten ontwikkelen
1
,- Artikel 3 (belang van het kind)
- Artikel 9 (gezinsleven): kind niet scheidden van ouders, tenzij dit noodzakelijk is
- Artikel 12 (participatie): kind moet gehoord worden, eigen mening vormen
- Artikel 16 (geen geoorloofde interventie): kind niet onderwerpen aan
willekeurige/onrechtmatige inmenging in zijn of haar privéleven (gezinsleven, woning,
correspondentie)
® FO kritisch bij overgaan naar justitieel ingrijpen: uithuisplaatsen in ultiimum remedium
Uitgangspunt FO
Kind wil zelf iemand zijn: kind zich tot hun volle potentieel kunnen ontwikkelen
- Oordeel kind belangrijk over beslissing/toepassing welke interventie
- Tijdens interventie kind betrekken in positief proces van verandering (therapeutisch
uitgangspunt), hierdoor voldaan aan basale behoeften van zelfdeterminatie:
o Contact (sociale verbondenheid)
o Competentie (vertrouwen in eigen kunnen
o Autonomie (vrijheid)
Evidence-based forensische jeugdhulp en -zorg
Effectiviteit van interventies moeten worden getoetst volgens meest strenge criteria.
Onderzoeksdoeleinden zijn
- Bestuderen verschillende oorzaken van problemen waar justitieel ingrijpen nodig is of
dreigt
- Ontwikkelen en evalueren van preventieve/curatieve (justitiële) interventies die zicht
richten op oorzaken/gevolgen van kindermishandeling, - verwaarlozing,
jeugddelinquentie.
- Ontwikkelen/verbeteren van methoden om gegevens te verwerven, risico’s in te schatten
en juiste interventies te indiceren en statisch te analyseren op het gebied van FO.
- Zorgen voor theoretische integratie in onderzoek naar kindermishandeling, -
verwaarlozing, jeugddelinquentie d.m.v. overzichtsstudies
2
,HOOFDSTUK 2 – FORENISCHE ORTHOPEDAGOGIEK: EEN JURIDISCH KADER
Inleiding
Rechten van kind waarborgen/eerbiedigen in NL door Europees Verdrag van de Rechten van de Mens
(EVRM) en Internationale Verdrag van de Rechten van het kind (IVRM).
- Bruning, Rap en Verkroost (2016): participatie van kinderen is essentieel: Positieve invloed
op zelfvertrouwen ontwikkelen van autonomie van kinderen.
- Rap et al. (2018): participatie moet plaats vinden om te voldoen aan de eisen vanuit het
IVRK.
o Blijkt in praktijk moeilijk voor professionals om deze participatie te realiseren
- Niet duidelijk wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn
o Aanbevolen om een betere omschrijving te geven van vrijheidsbeperkende
maatregelen (wanneer deze mogen worden toegepast en door wie) en om ruimtes
voor separatie af te schaffen.
- Residentiële jeugdhulp moet pas worden ingezet wanneer lichtere vormen van hulp zijn
uitgeput
o Gebeurt niet altijd in praktijk in NL.
Internationale visie op rechten van kinderen
IVRK
- Belangrijkste instrument voor bescherming van het kind
- Verplicht om ouders te ondersteunen in verzorging en opvoeding van hun kind
- Alleen in extreme gevallen (noodzaak) mogelijkheid uithuisplaatsing (IVRK, artikel 9, lid 1):
ultimum remedium
o HIERVOOR kijken voor mogelijkheden verblijf familie (IVRK, artikel 5)
o DAARNA kijken voor mogelijkheden verblijf vervangend gezin (IVRK, artikel 23,24)
o UITZONDERING: kind met eigen of ouders toestemming (vrijwillig) plaatsing in
residentiële jeugdzorg
3
, - Zoeken naar alternatieve hulp sluit aan bij het recht van het kind om gehoord te worden
(IVRK, artikel 12).
Jeugdwet (vervangt sinds 1 jan. 2015 de Wet op de jeugdzorg)
Gemeente voert het beleid over onder andere het versterken van probleemoplossend vermogen van
kinderen en hun netwerk, preventie en signalering van problematiek en het bieden van hulp op maat.
Gemeente is ook verantwoordelijk voor de gesloten jeugdhulp, zorg jeugd LVB en forensische zorg.
Forensische zorg jeugdigen
= jeugdbescherming en jeugdreclassering.
- Gemeente zorgt voor aanbod en advies van jeugdhulp
- Gemeente bepaalt welke vorm van jeugdhulp wordt ingezet
- Deze zorg wordt geboden door gecertificeerde instellingen
- Raad van Kinderbescherming wordt ingezet bij kinderbeschermingsmaatregel
- Samengevat: Gemeente is verantwoordelijk voor alle aangeboden jeugdhulp en de
uitvoering van kinderbeschermingsmaatregelen
Evaluatie Jeugdwet door ZonMw (Friele et al., 2018)
De overgang naar effectiever jeugdstelsel is nog niet gerealiseerd en er is meer tijd nodig om doelen
van Jeugdwet te bereiken. Echter is jeugdhulp niet voor alle kinderen, jongeren en hun ouders
toegankelijk ! aanbevolen dat lokale teams (van de gemeente) direct hulp kunnen bieden.
Jeugdrecht: civiel- en strafrecht:
Het civiele kader (geregeld in Burgerlijk Wetboek (BW) en Jeugdwet): minderjarige kan te maken
krijgen met uithuisplaatsing (UHP) en ondertoezichtstelling (OTS) ! opgelegd voor 1 jaar, kan telkens
worden verlengd met 1 jaar
- OTS: gecertificeerde instelling houdt toezicht op het gezin en er komt een gezinsvoogd
(BW, artikel 1:263). Als kind wordt belemmerd in opvoeding/ontwikkeling ! UHP met
machtiging van rechter (UHP uitzondering heftige gevallen: gesloten plaatsing in gesloten
jeugdhulp (Jeugdwet, artikel 6.1.2))
In gesloten jeugdhulpinstelling kunnen vrijheidsbeperkende maatregelen worden ingezet (Jeugdwet,
artikel 6.3.1). Alleen ingezet als:
- Deze maatregelen ook op zijn genomen in hulpverleningsplan
- Het noodzakelijk is voor veiligheid
- Ter overbrugging van tijdelijke noodsituaties
® Vanuit gesloten plaatsing wordt opbouwend gewerkt naar terugplaatsing naar huis of
meer open instelling
Preventieve jeugdbescherming/Drang
Tussen vrijwillig en gedwongen jeugdhulp in (geen wettelijke basis): bevorderen dat raad voor
kinderbescherming kan meedenken op casusniveau, hierbij is hulp gericht op versterken eigen kracht
jongeren en probleemoplossend vermogen gezin/omgeving. Soms kan dit
kinderbeschermingsmaatregel voorkomen. Drang mag niet worden ervaren als dwang.
Het strafrechtelijke kader
4
