2021/2022
Strafrechtelijke aansprakelijkheid
TILBURG LAW SCHOOL
LISANNE DE GRAAF
1
,Inhoudsopgave
Week 1 - Het legaliteitsbeginsel, overgangsrecht en rechtsmacht.......................................................11
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 2, 3, 5.1 t/m 5.1.3 en 6.....................................................11
Paragraaf 2 – Het strafbare feit........................................................................................................11
2.1 Wettelijke strafbepalingen en verbindendheid......................................................................11
2.2 Definitie van het strafbare feit................................................................................................11
2.3 Bijzondere delicten en rechtsgoederen..................................................................................12
2.4 Misdrijven en overtredingen..................................................................................................12
2.5 Krenkings- en gevaarzettingsdelicten.....................................................................................12
2.6 Formele en materiele delicten................................................................................................12
2.7 Kwaliteits- en algemene delicten............................................................................................13
2.8 Commissie- en omissiedelicten...............................................................................................13
2.9 Doleuze en culpoze delicten en strafbepalingen zonder subjectief bestanddeel...................13
2.10 Gekwalificeerde en geprivilegieerde delicten.......................................................................13
2.11 Aflopende en voortdurende delicten....................................................................................14
2.12 Klachtdelicten.......................................................................................................................14
2.13 Terroristische misdrijven......................................................................................................14
2.14 Commune delicten en delicten uit bijzondere strafwetgeving.............................................14
Paragraaf 3 – Het legaliteitsbeginsel................................................................................................15
3.1 Plaatsbepaling.........................................................................................................................15
3.2 Verbod van terugwerkende kracht.........................................................................................15
3.3 Gebod van toegankelijke en vooral van scherpe normen.......................................................16
3.4.1 Inleiding grenzen aan de interpretatievrijheid van de strafrechter.....................................16
3.4.2 Interpretatie en kwalificatie bij ruime normen....................................................................16
3.4.3 Voor interpretatie relevante argumenten...........................................................................17
3.4.4 Toelaatbaarheid van goed gemotiveerde extensieve interpretatie.....................................17
3.5 Slotopmerkingen over het legaliteitsbeginsel.........................................................................17
De Hullu, Materieel strafrecht, Hst. II, par. 5.1 t/m 5.1.3.....................................................................18
Paragraaf 5 – Het bereik van de strafwet in de tijd..........................................................................18
5.1.1 Overgangsrecht bij gewijzigde wetgeving – plaatsbepaling.................................................18
5.1.2 De nadere invulling in de rechtspraak.................................................................................18
5.1.3 Moet het algemene overgangsrecht worden gehandhaafd?...............................................19
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 6........................................................................................19
Paragraaf 6 – Het bereik van de strafwet naar plaats (rechtsmacht)...............................................19
2
, 6.1 Inleiding..................................................................................................................................19
6.2 Uitgangspunt van territorialiteit.............................................................................................20
6.3.1 Aanknopingspunten voor extraterritoriale rechtsmacht.....................................................20
6.3.2 Dubbele strafbaarheid.........................................................................................................21
6.4 Slotopmerking over rechtsmacht............................................................................................21
Jurisprudentie...............................................................................................................................23
Legaliteitsbeginsel in Straatsburgs perspectief, EHRM 22 nov. 1995, NJ 1997, 1.............................23
Incest, HR 11 oktober 1988, NJ 1989, 455........................................................................................23
Aantekeningen werkcollege.................................................................................................................25
Week 2 – Causaliteit en wederrechtelijkheid.......................................................................................27
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. III, par. 2.1 t/m 2.5.......................................................................27
Paragraaf 2 – Strafrechtelijke causaliteit..........................................................................................27
2.1 Plaatsbepaling.........................................................................................................................27
2.2 Klassieke causaliteitscriteria...................................................................................................28
2.3 Causaliteit aan de hand van de redelijke toerekening............................................................28
2.4 Verschillende uitkomsten? Relevantie van de conditio sine qua non?...................................30
2.5 Nadere concretisering van de redelijke toerekening mogelijk?..............................................31
Paragraaf 3 – Wederrechtelijkheid...................................................................................................32
3.1 Wederrechtelijkheid als aansprakelijkheidsvoorwaarde........................................................32
3.2 Wederrechtelijkheid als delictsbestanddeel...........................................................................33
3.3 De rechtspraak over het bestanddeel ‘wederrechtelijk’.........................................................33
3.4 Conclusie over de wederrechtelijkheid als bestanddeel.........................................................33
Jurisprudentie.......................................................................................................................................34
Spoorwegovergang, HR 20 april 1971, NJ 1972, 82..........................................................................34
Letale longembolie, HR 12 september 1978, NJ 1979, 60................................................................34
Niet behandelde longinfectie, HR 25 juni 1996, NJ 1997, 563..........................................................35
Causaliteit bij nalaten, HR 30 september 2003, NJ 2005, 69............................................................35
Dood door vrijheidsberoving?, HR 11 oktober 2005, NJ 2006, 548..................................................36
Bloedvergiftiging, HR 13 juni 2006, NJ 2007/48 m.nt. Y. Buruma.....................................................37
Noot Y. Buruma:...........................................................................................................................37
Groninger HIV-zaak, HR 27 maart 2012, ECLI:NL:HR:2012:BT6362 en ECLI:NL:PHR:2012:BT6362...38
Aantekeningen werkcollege.................................................................................................................41
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. IV, par. par. 1 t/m 4 en par. 7......................................................42
Paragraaf 1 – Plaatsbepaling van opzet en schuld............................................................................42
1.1 Enkele hoofdlijnen en plan van behandeling..........................................................................42
3
, 1.2 De wil in de gedraging.............................................................................................................42
1.3 Opzet en schuld bij misdrijven................................................................................................43
1.4 Overtredingen en de leer van het materiele feit....................................................................43
1.5 Geen aansprakelijkheid zonder schuld...................................................................................43
1.6 Het schuldbeginsel en het EVRM............................................................................................44
1.7 Straftoemeting naar de mate van schuld?..............................................................................44
Paragraaf 2 – Over opzet in het algemeen.......................................................................................44
2.1 Inleiding..................................................................................................................................44
2.2 De wetgever over opzet..........................................................................................................45
2.3.1 Waarop heeft opzet betrekking? Boos opzet? Algemeen....................................................45
2.3.2 Opzet op strafbaarheid (kleurloos of boos opzet)?..............................................................45
2.4 Eigen inkleuring van opzet per delict......................................................................................46
2.5 Het algemene karakter van opzet (dolus generalis)................................................................46
2.6 Normatieve en objectiverende aspecten van opzet...............................................................47
2.7 Opzet en gestoord willen en/of weten...................................................................................47
2.8 De kern van opzet: weten en willen........................................................................................47
Paragraaf 3 – Voorwaardelijk opzet als ondergrens van opzet.........................................................48
3.1 Plaatsbepaling.........................................................................................................................48
3.2 Algemene aanvaarding en nadere precisering van de criteria................................................48
3.3 De toepassing van voorwaardelijk opzet in moeilijke gevallen...............................................49
3.4 Conclusie over voorwaardelijk opzet......................................................................................50
Paragraaf 4 – Bijzondere vormen van opzet.....................................................................................50
4.1 Inleiding..................................................................................................................................50
4.2 Oogmerk als bijzondere vorm van opzet................................................................................50
4.3 ‘Wetende dat’ als bijzondere opzetvorm?..............................................................................51
4.4 Voorbedachte raad.................................................................................................................51
Paragraaf 7 – Afsluitende opmerkingen over opzet en schuld.........................................................52
7.1 Enkele hoofdlijnen van opzet en schuld.................................................................................52
7.2 Verschillen opzet en schuld wezenlijk van elkaar?.................................................................52
7.3 Voldoet de opbouw van het wettelijk systeem?.....................................................................52
7.4 Kent Nederland inderdaad een schuldstrafrecht?..................................................................52
Jurisprudentie.......................................................................................................................................53
HIV-I, HR 25 maart 2003, NJ 2003, 552.............................................................................................53
Slaan met pistool, HR 24 februari 2004, NJ 2004, 375......................................................................53
HIV-IV, HR 20 februari 2007, NJ 2007, 313.......................................................................................54
4
, Porsche-arrest, HR 10 oktober 1996, NJ 1997, 199..........................................................................54
Onverschillige doodrijder, HR 10 februari 2009, ECLI:NL:HR:2009:BG6631 en
ECLI:NL:PHR:2009:BG6631...............................................................................................................55
Voorbedachte Raad, HR 28 februari 2012, ECLI:NL:HR:2012:BR2342 en ECLI:NL:PHR:2012:BR2342
..........................................................................................................................................................55
Bijtende honden, HR 29 mei 2018, ECLI:HR:2018:718......................................................................56
Aantekeningen werkcollege.................................................................................................................58
Week 4 – De subjectieve zijde van een strafbaar feit: schuld...............................................................60
De Hullu, Materieel strafrecht, Hst. IV, par. 5.1 t/m 5.5.......................................................................60
Paragraaf 5 – Schuld als bestanddeel...............................................................................................60
5.1 Plaatsbepaling van het culpoze delict door de wetgever........................................................60
5.2 Inhoud van de culpa................................................................................................................61
5.3 Soorten culpoze delicten........................................................................................................61
5.4.1 Nadere uitwerking in de tenlastelegging.............................................................................62
5.4.2 Het normatieve karakter van culpa......................................................................................62
5.4.3 Culpa en strafuitsluitingsgronden........................................................................................63
5.4.4 ‘Gewone’ schuld aan een gevolg.........................................................................................63
5.4.5 Schuld aan een gevolg in de vorm van roekeloosheid.........................................................64
5.4.6 Schuld aan een bijkomende omstandigheid........................................................................64
5.5 Afsluitende opmerking over culpa..........................................................................................65
Jurisprudentie.......................................................................................................................................66
Verpleegster, HR 19 februari 1963, NJ 1963, 512.............................................................................66
Black out-arrest, HR 1 juni 2004, NJ 2005, 252................................................................................66
Leestafel zooien, HR 31 oktober 2006, NJ 2007, 79..........................................................................68
Overstekend kind, HR 17 januari 2006, NJ 2006/303 m.nt. Y. Buruma.............................................69
Roekeloosheid in het verkeer, HR 2 februari 2021, ECLI:NL:HR:2021:129 (inclusief conclusie
Paridaens, 3 november 2020, ECLI:NL:PHR:2020:1015....................................................................70
Aantekeningen werkcollege.................................................................................................................71
Week 5 - Strafuitsluitingsgronden........................................................................................................73
De Hullu, Materieel strafrecht, Hst. V, par. 1 t/m 8.5...........................................................................73
Paragraaf 1 – Inleidende opmerkingen over strafuitsluitingsgronden..............................................73
1.1 Plaatsbepaling.........................................................................................................................73
1.2 Relativering van het onderscheid tussen rechtvaardigings- en schulduitsluitingsgronden.....75
1.3 Algemene en bijzondere excepties.........................................................................................75
Paragraaf 2 – Overmacht (art. 40 Sr)................................................................................................75
2.1 Wetsgeschiedenis en karakteristiek........................................................................................75
5
, 2.2 Absolute overmacht................................................................................................................76
2.3 Psychische overmacht.............................................................................................................76
Paragraaf 3 – Noodweer en noodweerexces (art. 41 Sr)..................................................................78
3.4 Geboden door de noodzakelijke verdediging: subsidiariteit en proportionaliteit..................80
Paragraaf 4 – Handelen op gezag van de overheid (art. 42 en 43 Sr)...............................................83
4.1 Inleiding..................................................................................................................................83
4.2 Handelen ter uitvoering van een wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)..........................................83
4.3 Ambtelijk bevel (art. 43 Sr).....................................................................................................84
Paragraaf 5 – Ontoerekenbaarheid vanwege een psychische stoornis (art. 39 Sr)...........................84
Paragraaf 6 – Het ontbreken van materiële wederrechtelijkheid.....................................................85
Paragraaf 7 – Afwezigheid van alle schuld........................................................................................87
Paragraaf 8 – Enkele algemene aspecten van strafuitsluitingsgronden............................................88
8.1 Strafuitsluitingsgrond voor de rechtspersoon........................................................................88
8.1.1 Uitgangspunt van gewone toepasbaarheid.........................................................................88
Jurisprudentie.......................................................................................................................................91
De niet betaalde taxirit, HR 28 maart 2006, NJ 2006, 509................................................................91
Ballenknijper, HR 8 april 2008, NJ 2008, 312....................................................................................93
Noodweer tegen een derde, HR 11 januari 2011, ECLI:NL:HR:2011:BP0265 en
ECLI:NL:PHR:2011:BP0265................................................................................................................93
Noodweer/Noodweerexces, HR 22 maart 2016, ECLI:NL:HR:2016:456............................................94
Aantekeningen werkcollege.................................................................................................................97
Week 6 - Poging en voorbereiding......................................................................................................100
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. VI, par. 1 t/m 5...........................................................................100
Paragraaf 2 – Strafbare poging.......................................................................................................100
Paragraaf 3 – Strafbare voorbereiding............................................................................................105
Paragraaf 4 – Vrijwillige terugtred bij poging en voorbereiding.....................................................107
Jurisprudentie.....................................................................................................................................110
Uitzendbureau Cito, HR 24 oktober 1978, NJ 1979, 52...................................................................110
Grenswisselkantoor, HR 8 september 1987, NJ 1988, 612.............................................................110
Voorbereiding bankoverval, HR 18 november 2003, ECLI:NL:HR:2003:AJ0535 en
ECLI:NL:PHR:2003:AJ0535..............................................................................................................111
Handleiding, HR 17 februari 2004, NJ 2004, 400............................................................................111
Kopje onder, HR 19 december 2006, NJ 2007, 29...........................................................................112
Doorgesneden remkabel, HR 3 maart 2009, ECLI:NL:HR:2009:BF8844 en ECLI:NL:PHR:2009: BF8844
........................................................................................................................................................112
Hennepteelt, HR 17 november 2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ3566 en ECLI:NL:PHR:2009:BJ3566.......113
6
, Bevrijding gevangene, HR 30 maart 2021, ECLI:NL:HR:2021:389...................................................114
Aantekeningen werkcollege...............................................................................................................115
Week 7 - (Fysiek) daderschap, functioneel daderschap, daderschap van de rechtspersoon en de
aansprakelijkheid van feitelijk leidinggevers/opdrachtgevers............................................................116
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 4.3...............................................................................116
Paragraaf 4.3 – De rechtspersoon als rechtssubject.......................................................................116
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. III, par. 1.....................................................................................117
Paragraaf 1 – Daderschap...............................................................................................................117
1.4 Functioneel daderschap........................................................................................................119
1.5 Het daderschap van een rechtspersoon...............................................................................121
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. IV, par. 6....................................................................................123
Paragraaf 6 – Opzet en schuld bij de rechtspersoon......................................................................123
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. VII, par. 6...................................................................................124
Paragraaf 6 – Leidinggeven aan strafbare feiten van een rechtspersoon.......................................124
6.4 Feitelijk leidinggeven............................................................................................................126
6.4.2 De ondergrenzen van feitelijk leidinggeven: de Slavenburgcriteria...................................127
Jurisprudentie.....................................................................................................................................130
Slavenburg II, HR 16 december 1986, NJ 1987, 321.......................................................................130
Vliegbasis Volkel, HR 25 januari 1994, NJ 1994, 598.......................................................................130
Pikmeer II, HR 6 januari 1998, NJ 1998, 367...................................................................................130
IJzerdraad, HR 23 februari 1954, NJ 1954, 378...............................................................................130
Drijfmest, HR 21 oktober 2003, NJ 2006, 328.................................................................................130
Feitelijk Leidinggeven, HR 26 april 2016, ECLI:NL:HR:2016:733......................................................130
Aantekeningen werkcollege...............................................................................................................131
Week 8 - Deelneming.........................................................................................................................133
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. VII, par. 1.1 t/m 1.6....................................................................133
Paragraaf 1 – Algemene aspecten van deelneming........................................................................133
1.3 Deelneming na afloop van het strafbare feit........................................................................134
1.5 Deelneming en bijzondere delicten......................................................................................135
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. VII, par. 2 t/m 5 en par. 7.......................................................137
Paragraaf 2 – Medeplegen..............................................................................................................137
2.2 Nauwe en bewuste samenwerking als centraal criterium....................................................137
Paragraaf 3 – Doen plegen.............................................................................................................140
Paragraaf 4 – Uitlokken..................................................................................................................141
Paragraaf 5 – Medeplichtigheid......................................................................................................143
7
, Paragraaf 7 – Samengestelde en meervoudige deelneming...........................................................146
Jurisprudentie.....................................................................................................................................147
Wormerveerse brandstichting, HR 29 oktober 1934, NJ 1934, 1673..............................................147
Containerdiefstal, HR 17 november 1981, NJ 1983, 84..................................................................147
Levensverzekering, HR 10 juni 1997, NJ 1997, 585.........................................................................148
Insluiting in bank, HR 12 februari 2002, NJ 2002, 351....................................................................148
Moord op Chinees, HR 14 oktober 2003, NJ 2004, 103..................................................................149
Rijswijkse stoeptegel, HR 18 maart 2008, NJ 2008, 209.................................................................149
Gevaarlijk vervoer, HR 22 februari 2011, ECLI:NL:HR:2011:BO0080 en ECLI:NL:PHR:2003:BO0080
........................................................................................................................................................151
Uiteenlopend opzet, HR 22 maart 2011, ECLI:NL:HR:2011:BO4471 en ECLI:NL:PHR:2003:BO4471
........................................................................................................................................................151
Onderscheid medeplegen/medeplichtigheid, HR 2 december 2014, ECLI:NL:HR:2014:3474.........152
Overzicht deelnemingsvormen (canvas).............................................................................................155
Aantekeningen werkcollege...............................................................................................................156
Week 9 - Samenloop en het ne bis in idem-beginsel..........................................................................158
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. I, par. 2.......................................................................................158
Paragraaf 2 – Dynamische uitgangspunten voor materieel strafrecht...........................................158
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. IX, par. 1 t/m 3...........................................................................160
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. VIII, par. 1 t/m 5.........................................................................160
Paragraaf 2 – Samenloop................................................................................................................160
2.3 Eendaadse samenloop..........................................................................................................161
2.6 Lex specialis (art. 55 lid 2 Sr).................................................................................................164
Paragraaf 3 – Ne bis in idem...........................................................................................................166
3.2 Het soort beslissingen waarop art. 68 Sr betrekking heeft...................................................166
3.4 ‘Hetzelfde feit’......................................................................................................................167
Jurisprudentie.....................................................................................................................................170
Aantekeningen werkcollege...............................................................................................................171
8
,Week 1 - Het legaliteitsbeginsel, overgangsrecht en
rechtsmacht
Literatuur
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 2 en 3
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 5.1 t/m 5.1.3
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 6
Jurisprudentie
1. Legaliteitsbeginsel in Straatsburgs perspectief, EHRM 22 nov. 1995, NJ 1997, 1
2. Incest, HR 11 oktober 1988, NJ 1989, 455
3. Gewijzigde Warenwetregeling, HR 20 februari 1996,
ECLI:NL:HR:1996:AD2491, NJ 1996, 503, m.nt. G. Knigge
4. Linquenda, HR 17 maart 1987, NJ 1987, 887
5. Lex Mitior, HR 12 juli 2011, ECLI:NL:HR:2011:BP6878
De Hullu, Materieel Strafrecht, Hst. II, par. 2, 3, 5.1 t/m
5.1.3 en 6
Paragraaf 2 – Het strafbare feit
2.1 Wettelijke strafbepalingen en verbindendheid 1
Wil je iets kunnen straffen, dan moet dit op een wet in formele zin zijn gebaseerd, aldus artikel 107
lid 1 Gw. Dit geldt uiteraard voornamelijk voor het wetboek van strafrecht, maar ook voor
bijvoorbeeld de wegenverkeerswet of de Opiumwet. Op grond van delegatie van een wet in formele
zin kunnen algemene maatregelen van bestuur worden gesteld, maar hier gaat het over
overtredingen, zoals art. 150 Provinciewet. Voor gemeenten is dit art. 154 Gemeentewet.
De strafrechter kan pas aansprakelijk stellen op basis van strafwetgeving die ook daadwerkelijk van
kracht was ten tijde van het plegen van het delict.
2.2 Definitie van het strafbare feit2
Ingevolge art. 1 lid 1 Sr wordt onder een strafbepaling verstaan: delictsomschrijving en de
sanctienorm. In de delictsomschrijving wordt beschreven welk gedrag onder welke subjectieve
(opzet, schuld of niet aanwezig) en objectieve omstandigheden (wederrechtelijkheid, causaliteit) tot
strafrechtelijke aansprakelijkheid kan leiden. In de sanctienorm wordt duidelijk welke sancties aan
dat strafbare feit kunnen worden verbonden. Deze voornoemde vereisten zijn de bestanddelen.
Voorwaarde voor strafrechtelijke aansprakelijkheid is naar gangbare opvatting bovendien dat naast
alle bestanddelen van een delictsomschrijving ook de elementen wederrechtelijkheid en schuld
moeten zijn vervuld. Er is dus sprake van een strafbaar feit als alle bestanddelen van een
delictsomschrijving kunnen worden bewezen. De vorming van de tenlastelegging wordt erdoor
bepaald en het is belangrijk voor wat moet worden bewezen (bestanddelen) en wat behoudens
aanwijzingen voor het tegendeel mag worden verondersteld (in het bijzonder de elementen
wederrechtelijkheid en schuld voor zover ze niet in de bestanddelen tot uitdrukking komen). Ook de
1
De Hullu, ‘Materieel Strafrecht’, p. 64-66.
2
P. 67-68
9
, einduitspraak die de rechter bij het ontbreken van een aansprakelijkheidsvoorwaarde moet geven
(vrijspraak of OVAR) hangt ervan af.
2.3 Bijzondere delicten en rechtsgoederen3
Het Wetboek van Strafvordering onderverdeeld in titels waarin groepen bijzondere delicten bijeen
zijn gebracht. In de titels worden veelal rechtsbelangen resp. rechtsgoederen onder woorden
gebracht die strafrechtelijke bescherming verdienen. Zo zijn de misdrijven tegen de openbare orde
(Titel V), tegen het leven gericht (Titel XIX) en diefstal en stroperij (Titel XXII) bij elkaar gebracht. In
bijzondere wetten is een dergelijke onderverdeling veelal afwezig, maar geeft de titel doorgaans zelf
aan welk rechtsbelang wordt bescherming. De wetgever denkt niet strikt in type strafbare feiten of
in een straf geordend geheel van bijzondere delicten, maar vooral in specifieke problemen die
strafrechtelijk moeten worden aangepakt.
In de eerste plaats is de indeling van delicten in verschillende rubrieken van wetgevingstechnisch
belang. Bovendien kan de titel enige inrichting geven aan (systematische) interpretatie van de
delictsomschrijving.
Al met al kan men zeggen dat het rechtsgoed of rechtsbelang (en een daaraan gerelateerde indeling)
een legitimeringsfunctie, een groeperingsfunctie en een interpretatieve functie kunnen hebben.
2.4 Misdrijven en overtredingen4
Het is gebruikelijk om strafbare feiten in twee of drie categorieën onder te verdelen waarbij in
essentie tussen ernstige en minder ernstige strafbare feiten wordt onderscheiden. Dit is van belang
voor een eenvoudiger en doelmatiger processuele afdoening. Ook is het van belang door bepaalde
juridische consequenties, zoals de processuele gevolgen (mogelijkheid dwang- en rechtsmiddelen) en
materieel rechtelijk gezien.
Voor commune strafbare feiten gaat het om de plaatsing in boek II (misdrijven) en boek III
(overtredingen).
2.5 Krenkings- en gevaarzettingsdelicten5
In het klassieke beperkte strafrecht waarin de nadruk op vergelding ligt, staan krenkingsdelicten
centraal. Er wordt dan strafrechtelijk gereageerd op de daadwerkelijke schending of krenking van
een rechtsgoed, zoals diefstal, mishandeling of verkrachting. Het kwaad is geschiedt en het leed
veroorzaakt, en daarop richt zich de strafrechtelijke sanctie.
Bij gevaarzettingsdelicten gaat het om de bedreiging van een rechtsgoed. Opruiing is hier een
voorbeeld van. Gevaarzettingsdelicten kan je weer indelen in twee categorieën: abstract en concreet.
Bij abstractie gevaarzettingsdelicten wordt een gedraging strafbaar gesteld die een gevaar kan
opleveren, zoals art. 131 Sr. Bij een concreet gevaarzettingsdelict moet er concreet gevaar zijn
ontstaan, zoals art. 157 Sr (brandstichting).
2.6 Formele en materiele delicten6
Ook wordt onderscheid gemaakt tussen formele en materiele delicten. Bij formele delicten is voor
strafbaarheid een bepaalde handeling voldoende. Bij materiele delicten staat een bepaald gevolg
centraal. Abstracte gevaarzettingsdelicten zijn vooral formeel, terwijl concrete gevaarzettingsdelicten
al materieler zijn.
De materieelrechtelijke relevantie van het onderscheid komt bij diverse leerstukken naar voren, zoals
bij de poging (vooral van belang bij materiele delicten, want bij formele delicten vallen poging en
3
P. 68-70
4
P. 70-71
5
P. 71-73
6
P. 73-74
10
