Samenvatting Interpersoonlijke Vaardigheden OP1.1b
Samenvatting van het boek: Elementaire sociale vaardigheden
Hoofdstuk 2: Omgaan met non-verbaal gedrag, Hoofdstuk 4: Samenvatten, Hoofdstuk 5: Vragen
stellen en een deel over het Kernkwadrant.
Omgaan met non-verbaal gedrag
2.1 Het belang van non-verbaal gedrag
We maken een boodschap duidelijk zodat deze voor de ontvanger begrijpelijk is. Dit kunnen we doen
door gebruik te maken van gesproken taal, geschreven taal, afbeeldingen, tekens, symbolen,
uitbeeldingskracht, lichaamstaal. Non-verbale signalen hebben een sterkere werking dan verbale
inhoud van een boodschap. De betekenis van een zin kan bijvoorbeeld totaal veranderen als de
klemtoon op een ander woord wordt gelegd.
2.2 Functies van non-verbaal gedrag
Non-verbaalgedrag speelt een belangrijke rol in de omgang tussen mensen. Het kan daarbij
verschillende functies hebben:
- Aanwijzingen geven over eigenschappen, attitudes en identiteit
o Hier betekent een opgestoken duim ‘goed zo’ in Iran is dit een obsceen gebaar.
- Ondersteunen en reguleren van de verbale communicatie
o Door non-verbale signalen wordt de betekenis van het gesprek bevestigd.
- Vervangen van verbale communicatie
o Non-verbale communicatie als het niet mogelijk is om verbaal te communiceren
(geluidsoverlast, doof persoon, buitenlandse taal)
- Reguleren van onderlinge verhoudingen
o Sociale orde regelen d.m.v. non-verbaal gedrag (buitengesloten laten voelen)
In relatie met verbale communicatie kan het non-verbale gedrag in gesprekken een rol spelen:
- Het non-verbale gedrag is op zichzelf duidelijk
o Geen verbale communicatie nodig door bv. met het hoofd te schudden.
- Het non-verbale gedrag ondersteunt het verbale
o Als iemand iets fijn vindt, lacht diegene. Bij een triest verhaal, is iemand somber.
- Het non-verbale gedrag is in tegenspraak met het verbale
o Een enthousiast verhaal met een somber gezicht.
2.3 Aspecten van non-verbaal gedrag
De manier waarop iemand spreekt. Paralinguïstische aspecten = Klankvariaties van een stem:
- Articulatie (goed, overdreven, functioneel)
- Spreekritme (rustpunten)
- Accentuering (nadruk op bepaalde woorden)
- Stopwoordjes (dus, hè, ik zeg, te gek)
- Volume (fluisteren, luid)
- Timbre (klankkleur, prettige of schelle stem)
- Melodie (zangerig, monotoon)
- Spraakgebreken (stotteren)
- Taalgebruik (dialect, ABN)
- Woordenschat (beperkt, uitgebreid)
Interpretaties die, al dan niet terecht, aan dergelijke kenmerken van iemands spreekgedrag kunnen
worden gekoppeld, zijn onder andere:
, - Iemand is gewoon of bekakt
- Iemand is aarzelend of beslist
- Iemand is sympathiek of onaardig
- Iemand is intelligent of dom
- Iemand is brutaal of verlegen
Lichaamstaal kent een aantal karakteristieke aspecten, met name op het gebied van lichaamshouding
en motoriek:
- Lopen (met stevige tred of rustige passen, rechtop lopen of licht gebogen)
- Zitten (op het puntje van de stoel of rustig achterover, wiebelen of stilzitten)
- De wijze van staan (met de handen op de rug, met de armen over elkaar, voorovergebogen
schouders, leunend op één been)
- Veel of weinig bewegen
- Onze gezichtsuitdrukking
- De wijze en frequentie van ademhalen
- Of en waar we onszelf aanraken
- Hoe we omgaan met onze kleding, onze smartphone en gebruiksvoorwerpen als pennen en
paperclips.
- Onze ogen (hoe we deze bewegen en waar we ons op richten)
- Afstand tussen ons en de ander
- Uiterlijk (kleding, bril, haren, nagels, make-up, postuur)
Door het waarnemen van deze lichaamstaal en uiterlijke kenmerken vorm je je vaak een ‘eerste
indruk’ van de ander. Voor iedereen is deze eerste indruk weer anders. Uit de lichaamshouding en de
motoriek valt vaak op te maken hoe iemand zich voelt.
Gebaren
Representatieve gebaren: Gebaren die in de omgang tussen mensen een bepaalde, vaste betekenis
hebben gekregen. Deze gebaren hebben een duidelijke functie. Een vervanging van het gesproken
woord (knipoog of een stopteken). Het kan cultuurbepalend zijn, kan tot misverstanden leiden.
Expressieve gebaren: Gebaren die voor jezelf uitdrukking geven aan een bepaalde gemoedstoestand
(wegwerpgebaar bij een teleurstelling). Deze maak je als er niemand in de buurt is. Er bestaan grote
verschillen tussen mensen in hun mate van expressiviteit. Je neemt je eigen expressiviteit als
maatstaf om die van andere te beoordelen. Daarmee doe je de eigenheid van de ander wel tekort.
Gebaren uit automatisme. Nagels bijten, hoofd krabben, kin wrijven, in hun haar zitten.
Mimiek
Het gezicht is rijk aan expressiemogelijkheden. Je kunt vaak inschatten hoe iemand zich voelt door
naar zijn gezicht te kijken. De ene verbergt dit beter dan de ander. Je werkt met je wenkbrauwen,
mondhoeken, lachspieren en voorhoofd. Aan bepaalde karakteristieke trekken van het gezicht
worden soms automatisch persoonlijkheidskenmerken gekoppeld (dikke lippen is sensualiteit).
Oogcontact is belangrijk in een gesprek. Dit kan vaak aangeven wiens beurt het in het gesprek is. De
spreker gebruikt oogcontact als hij behoefte heeft aan de reactie van de ander, of ter controle of
diegene luistert of als de ander met hem eens is. De luisteraar gebruikt oogcontact als een blijk van
aandacht en interesse.
Nabijheid
Dit kan de intimiteit en de persoonlijke relatie bepalen. Dit is ook waar je je comfortabel bij voelt. In
elke cultuur is dit anders. Er zijn 4 verschillende zones in Noord-Europa:
- De intieme zone (0-0,5 m)
